درمان تومور مغزی به عوامل متعددی از جمله نوع، محل و اندازه تومور و همچنین سن بیمار و سلامت عمومی بستگی دارد. روش ها و برنامه های درمانی برای کودکان و بزرگسالان متفاوت است. تومورهای مغزی با جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی درمان می شوند. بسته به نیاز شما، چندین روش ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. تیم پزشکی شامل جراحان مغز و اعصاب، انکولوژیست های پزشکی، انکولوژیست های پرتویی، پرستاران، متخصص تغذیه و مددکار اجتماعی است که با همکاری یکدیگر بهترین مراقبت های ممکن را ارائه می دهند.
قبل از درمان تومور مغزی
قبل از شروع درمان، به اکثر بیماران استروئید داده می شود، داروهایی که تورم یا ادم را تسکین می دهند. ممکن است برای جلوگیری یا کنترل تشنج داروهای ضد تشنج دریافت کنید.
در صورت وجود هیدروسفالی، ممکن است برای تخلیه مایع مغزی نخاعی به یک شنت نیاز داشته باشید. شنت یک لوله بلند و نازک است که در بطن مغز قرار می گیرد و سپس در زیر پوست به قسمت دیگری از بدن، معمولاً شکم، متصل می شود. مانند لوله تخلیه کار می کند. مایع اضافی از مغز خارج شده و در شکم جذب می شود. در برخی موارد، مایع به قلب تخلیه می شود.
پزشکان از انواع روش های درمانی برای درمان تومورهای مغزی استفاده می کنند. درمان بستگی به اندازه تومور، نوع، میزان رشد، محل مغز و سلامت عمومی شما دارد. گزینه های درمانی شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی، عوامل بیولوژیکی هدفمند یا ترکیبی از آنها است. جراحی (در صورت بی خطر بودن) عموماً اولین توصیه درمانی است. این به سرعت فشار را در مغز کاهش می دهد.
طی چند دهه گذشته، محققان تکنیک های جدیدی را برای ارائه اشعه ایجاد کرده اند که تومور مغزی را هدف قرار می دهد و در عین حال از بافت های سالم مجاور محافظت می کند. این درمانها شامل براکی تراپی، پرتودرمانی با تعدیل شدت (IMRT) و جراحی رادیویی می باشد.
عمل جراحی برای درمان تومورمغزی
جراحی، درمان معمول اکثر تومورهای مغزی است. برای برداشتن تومور مغزی، یک جراح مغز و اعصاب در جمجمه سوراخ ایجاد می کند. این عمل را کرانیوتومی می نامند. در صورت امکان، جراح سعی می کند کل تومور را خارج کند. اگر تومور بدون آسیب رساندن به بافت حیاتی مغز به طور کامل برداشته نشود، پزشک تا آنجا که ممکن است تومور را خارج کند. برداشتن جزئی با کاهش فشار بر مغز به تسکین علائم کمک می کند و میزان تومور تحت درمان با اشعه درمانی یا شیمی درمانی را کاهش می دهد.
برخی تومورها قابل برداشتن نیستند. در چنین مواردی، پزشک شما ممکن است فقط بیوپسی انجام دهد. یک قطعه کوچک از تومور برداشته می شود تا یک آسیب شناس بتواند آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند تا نوع سلول های موجود در آن مشخص شود. این به پزشک شما کمک می کند تا از کدام روش درمانی استفاده کند.
گاهی بیوپسی با سوزن انجام می شود. پزشکان از سی تی اسکن یا MRI برای تعیین محل دقیق تومور استفاده می کنند. جراح یک سوراخ کوچک در جمجمه ایجاد کرده و سپس یک سوزن را به سمت تومور هدایت می کند. استفاده از این تکنیک برای انجام بیوپسی یا درمان، استریوتاکسی نامیده می شود.
سایر تکنیک های پیشرفته در طول جراحی شامل نقشه برداری مغز برای یافتن مسیرهای عملکردی نزدیک تومورها، آندوسکوپی برای انجام بیوپسی و بازکردن مسیرهای مایع نخاعی از طریق یک محدوده کوچک و برداشتن تومورهای کامپیوتری استریوتاکسیک بدون قاب پیشرفته است. MRI حین عمل نیز برای کمک به حداکثر برداشتن تومور در دسترس است.
پرتو درمانی
اگر تومور شما حساس به پرتو است، پزشک ممکن است پرتودرمانی را برای شما تجویز کند. پرتودرمانی مرسوم پرتوهای خارجی اشعه ایکس، پرتوهای گاما یا پروتون ها را در تومور هدف قرار می دهد تا سلول های سرطانی را از بین ببرد و تومورهای مغزی را کوچک کند. بیماران معمولاً طی یک دوره چند هفته ای تحت درمان قرار می گیرند. در صورت داشتن تومورهای متعدد یا تومورهایی که نمی توان به راحتی آنها را هدف قرار داد، پزشک ممکن است از پرتودرمانی کامل مغز استفاده کند.
پرتودرمانی، استفاده از پرتوهای پرقدرت برای آسیب رساندن به سلول های سرطانی و جلوگیری از رشد آنها است. اغلب برای از بین بردن بافت تومور که با جراحی قابل برداشتن نیست یا برای از بین بردن سلول های سرطانی که ممکن است پس از عمل باقی بمانند استفاده می شود. پرتودرمانی در مواردی که امکان جراحی وجود ندارد نیز استفاده می شود.
پرتودرمانی ممکن است به دو صورت انجام شود.
تشعشعات خارجی از یک دستگاه بزرگ ناشی می شود. به طور کلی، درمانهای اشعه خارجی پنج روز در هفته به مدت چند هفته انجام می شود. برنامه درمان بستگی به نوع و اندازه تومور و سن شما دارد. دادن دوز کل تابش در مدت زمان طولانی به محافظت از بافت سالم در ناحیه تومور کمک می کند.
اشعه خارجی ممکن است فقط به تومور، بافت اطراف یا کل مغز هدایت شود. گاهی اوقات تابش به نخاع نیز هدایت می شود. هنگامی که کل مغز تحت درمان قرار می گیرد، بیمار اغلب دوز اضافی اشعه به ناحیه تومور دریافت می کند. این افزایش می تواند ناشی از تابش خارجی یا ایمپلنت باشد.
اشعه همچنین می تواند از مواد رادیواکتیو که مستقیماً در تومور قرار گرفته اند یا پرتودرمانی ایمپلنت ناشی شود. بسته به مواد مورد استفاده، ایمپلنت ممکن است برای مدت کوتاهی یا دائمی در مغز باقی بماند. ایمپلنت ها هر روز کمی رادیواکتیویته خود را از دست می دهند. بیمار چند روز در بیمارستان می ماند در حالی که اشعه بیشترین فعالیت را دارد.
گامانایف، یا جراحی تشعشعی استریوتاکتیک، راه دیگری برای تومورهای درمان مغز است. چاقوی گاما در واقع یک چاقو نیست، بلکه یک تکنیک پرتودرمانی است که یک دوز بالا و دقیق متمرکز و دقیق از اشعه را دقیقاً به هدف خود می رساند. درمان فقط در یک جلسه انجام می شود. اشعه های پرانرژی از زوایای مختلف تومور را هدف قرار می دهند. به این ترتیب، دوز بالایی از تشعشع بدون آسیب رساندن به سایر بافت های مغزی به تومور می رسد.
انواع پرتودرمانی
پرتودرمانی تعدیل شده با شدت (IMRT): یک روش پیشرفته پرتودرمانی با دقت بالا که از شتاب دهنده های اشعه ایکس با کنترل کامپیوتر استفاده می کند. شتاب دهنده ها مطابق بوده و دوز تشعشعی دقیقی را به شکل سه بعدی تومور تحویل می دهند. این دستگاه ها شدت پرتو را کنترل کرده تا دوز بیشتری را روی تومور متمرکز کنند و قرار گرفتن در معرض اشعه در برابر سلولهای سالم را به حداقل برسانند.
جراحی رادیو استریوتاکتیک (SRS)
پرتودرمانی بسیار دقیق که پرتوهای باریک تابش را از زوایای مختلف به تومور هدایت می کند. برای این روش، ممکن است از قاب سر سفت استفاده کنید. قاب حرکت سر را به حداقل می رساند و به عنوان نقطه مرجع پرتوهای تابشی عمل می کند. اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) به پزشک کمک می کند تا محل تومور را مشخص کند. رایانه به پزشک در تنظیم دوز تابش کمک می کند. پرتودرمانی استریوتاکتیک از نظر فیزیکی مشابه جراحی رادیویی است، اما درمان را به چندین جلسه تقسیم می کند. این روش برای تومورهای بزرگ یا تومورهای درون یا نزدیک به ساختارهای مهم مغز که نمی توانند دوز زیاد تابش را تحمل کنند، مناسب است.
پرتودرمانی سه بعدی سازگار (3D-CRT)
پرتودرمانی که ترتیب خاصی از پرتوهای اشعه ایکس را با شکل تومور مطابقت می دهد تا دوز تومور را به حداکثر برساند و تماس با بافت طبیعی را به حداقل برساند. این درمان متناسب با آناتومی و محل تومور شما طراحی شده است. ممکن است پزشک برای برنامه ریزی درمان از اسکن CT و یا MRI استفاده کند.
براکی تراپی
اغلب پزشکان برای تومورهای اولیه مغز جراحی تجویز می کنند. جراح تمام یا قسمتی از تومور را بدون ایجاد آسیب شدید به بافت های اطراف بر می دارد. جراحی همچنین ممکن است فشار داخل جمجمه را کاهش دهد. برای درمان شما ممکن است از شیمی درمانی خوراکی یا داخل وریدی (IV) استفاده شود. شیمی درمانی و پرتو درمانی (درمان همزمان) به استاندارد مراقبت از تومورهای بدخیم اولیه مغز تبدیل شده است. شیمی درمانی ممکن است باعث کند شدن یا از بین بردن سریع تقسیم سلول های سرطانی شود. پزشکان ممکن است قبل، حین یا بعد از جراحی و یا پرتودرمانی از آن برای تخریب سلول های تومور و جلوگیری از بازگشت آنها استفاده کنند. همچنین ممکن است پزشک شما حساس کننده های رادیویی را تجویز کند. این داروها ممکن است پرتودرمانی را موثرتر کنند.
در طول پرتودرمانی چه اتفاقی می افتد؟
برای پرتودرمانی معمولی، شما باید با یک انکولوژیست پرتویی یا پزشکی که در پرتودرمانی تخصص دارد، مشورت کنید. در اولین ملاقات، متخصص سرطان سابقه بیماری شما را بررسی می کند و یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. در این زمان نیز ممکن است با سایر اعضای تیم درمانی خود مشورت کنید.
بعد از تصمیم گیری شما و پزشک (ها) در مورد یک دوره درمانی، برنامه ریزی درمان را شروع می کنید. در اولین مرحله برنامه ریزی درمان، یک متخصص انکولوژی پرتو درمانی درمان پرتودرمانی شما را با استفاده از اشعه ایکس معمولی یا سی تی اسکن شبیه سازی می کند. در بیشتر موارد نیاز به اسکن MRI است. پزشکان از این آزمایشات برای برنامه ریزی نوع و جهت پرتوهای تابشی که برای درمان سرطان استفاده می کنند، استفاده خواهد کرد.
در حین این روند باید روی میز درمان دراز بکشید، اگرچه در آن نقطه هیچگونه پرتودرمانی انجام نمی شود. به طور معمول، درمان یک تا دو هفته پس از جلسه برنامه ریزی درمان شروع می شود. برنامه ریزی و تأیید برنامه درمانی شما قبل از شروع درمان به ارزیابی پزشکی قابل توجهی نیاز دارد.
در طول درمان پرتودرمانی واقعی، بدون حرکت روی میز درمان دراز می کشید. درمان فقط چند دقیقه طول می کشد و ممکن است در این مدت چشمک بزنید یا بوی بد را احساس کنید. همچنین ممکن است صدایی از واحد درمان بشنوید. اگر تحت جراحی رادیو استریوتاکتیک قرار می گیرید، ممکن است از قاب سر سفت استفاده شود. در این روش، اسکن CT یا MRI به پزشک کمک می کند تا محل تومور را مشخص کرده و کامپیوتر دوز مورد نیاز اشعه را تنظیم کند. پزشک ممکن است چندین عکس روی دستگاه درمان بگیرد تا مطمئن شود همه چیز به خوبی تراز شده است.
زمان لازم برای پرتو درمانی
جلسات برنامه ریزی درمان و اولین درمان های پرتودرمانی شما ممکن است تا یک ساعت طول بکشد. پس از آن، درمانها معمولاً چند دقیقه طول می کشد و شما در هر جلسه 30 تا 45 دقیقه در بخش پرتودرمانی قرار می گیرید. به طور معمول، درمان ها یک بار در روز، سه تا پنج روز در هفته، به مدت پنج تا هفت هفته انجام می شود. معمولاً درمان در آخر هفته انجام نمی شود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی استفاده از داروها برای از بین بردن سلول های سرطانی است. پزشک ممکن است فقط از یک دارو یا ترکیبی استفاده کند، معمولاً داروها را به صورت خوراکی یا تزریق به رگ یا ماهیچه تزریق می کند. شیمی درمانی داخل نخاعی، شامل تزریق داروها به مایع مغزی نخاعی است.
شیمی درمانی معمولاً به صورت چرخه ای انجام می شود. یک دوره درمان پس از یک دوره بهبودی، سپس یک دوره درمان دیگر و غیره دنبال می شود. بیماران اغلب نیازی به بستری در بیمارستان برای درمان ندارند و بیشتر داروها را می توان در مطب پزشک یا کلینیک تجویز کرد. با این حال، بسته به داروهای مورد استفاده، نحوه تجویز آنها و سلامت عمومی بیمار، ممکن است بستری کوتاه مدت در بیمارستان ضروری باشد. پیشرفتهای شیمی درمانی شامل قرار دادن مستقیم در حفره تومور با استفاده از یک تکنیک جدید به نام تحویل افزایش یافته با همرفت است.
