بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار از بین رفتن کنترل مثانه می باشد و یک مشکل شایع و اغلب شرم آور است. شدت آن از طغیان ادرار هنگام سرفه یا عطسه تا نیاز داشتن به ادرار بسیار ناگهانی و قوی است که به موقع به توالت نمی رسید. شانس وقوع آن با افزایش سن افزایش می یابد. بی اختیاری ادرار نتیجه ای اجتناب ناپذیر از پیری نیست. اگر بی اختیاری ادرار بر فعالیت های روزانه شما تأثیر می گذارد، از مراجعه به پزشکتان دریغ نکنید. برای اکثر افراد، تغییرات ساده در شیوه زندگی یا درمان پزشکی می تواند ناراحتی را کاهش داده یا بی اختیاری ادرار را متوقف کند.

بی اختیاری ادرار در زنان بیشتر از آقایان است.

تصور می شود حدود 30 درصد از خانم ها در سن 30-60 سال از این بیماری رنج می برند، در حالی که در 1.5 تا 5 درصد از مردان دراین سنین ممکن از بی اختیاری ادرار شاکی باشند.

انواع بی اختیاری ادرار

انواع بی اختیاری ادرار شامل موارد زیر است:

بی اختیاری اداری استرسی

این رایج ترین نوع بی اختیاری ادرار است ،در این حالت “استرس” منظور فشار جسمی می باشد.

هنگامی که مثانه و ماهیچه های درگیر در کنترل ادرار تحت فشار اضافی ناگهانی قرار می گیرند، فرد ممکن است بی اختیار ادرار کند.

اقدامات زیر ممکن است باعث بی اختیاری استرس شوند:

• سرفه، عطسه یا خندیدن
• بلند کردن وزنه سنگین
• ورزش سنگین

بی اختیاری ادراری اضطرابی

همچنین به عنوان بی اختیاری رفلکس یا “مثانه بیش فعال” شناخته می شود، این دومین نوع متداول بی اختیاری ادرار است. یک انقباض ناگهانی و غیر ارادی در عضله دیواره عضلانی مثانه وجود دارد که باعث می شود که نیازفوری به ادرار کردن وجود داشته باشد که نمی توان جلوی آن را گرفت. هنگامی که میل به ادرار کردن فرا می رسد، فرد قبل از ترشح ادرار، فرصت بسیار کوتاهی برای ادرار کردن دارد.

نیاز به ادرار ممکن است ناشی از:

• تغییر ناگهانی موقعیت
• رابطه جنسی خصوصاً در زمان ارگاسم
• مشکلات عضلات مثانه، سیستم عصبی یا ماهیچه های آن

بی اختیاری ادراری سرریز

این مورد بیشتر در آقایان با مشکلات غده پروستات، مثانه آسیب دیده یا مجرای ادرار مسدود شده مشاهده می شود. غده پروستات بزرگ شده می تواند مثانه را انسداد دهد. مثانه نمی تواند ادرار را به اندازه بدن ایجاد کند، یا مثانه نمی تواند به طور کامل خالی شود و باعث می شود مقادیر کمی از نشت ادرار وجود داشته باشد وغالباً، بیماران باید به دفعات زیاد ادرار کنند.

علائم فشار خون و بی اختیاری اضطراب در این مورد ممکن است دیده شوند.

بی اختیاری ادراری عملکردی

با بی اختیاری عملکردی، فرد می داند که نیاز به ادرار کردن وجود دارد، اما به دلیل مشکل جسمی (تحرک) نمی تواند به موقع خود را به دستشویی برساند.

علل شایع بی اختیاری عملکردی عبارتند از:

• گیجی
• زوال عقل
• کم بینایی یا  کم تحرکی یا poor eyesight or mobility
• افسردگی، اضطراب یا عصبانیت می تواند منجر به عدم تمایل به استفاده از ادرار کردن شود.

بی اختیاری عملکردی در بین سالمندان شیوع بیشتری دارد و در خانه سالمندان شایع است.

بی اختیاری ادراری کامل

بی اختیاری کامل به این معنی است که فرد به طور مداوم ادرار را نشت می کند، یا به طور منظم نشت غیر قابل کنترل ادرار را تجربه می کند. ممکن است بیمار یک مشکل مادرزادی (متولد شده با نقص) داشته باشد، ممکن است آسیب به نخاع یا سیستم ادراری وجود داشته باشد، یا ممکن است بین مثانه و مثلاً مهبل سوراخ (فیستول) ایجاد شود.

علت بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار یک بیماری نیست، بلکه یک علامت است.

این علامت می تواند ناشی از عادت های روزمره، زمینه های پزشکی یا مشکلات جسمی باشد.

ارزیابی دقیق توسط پزشکتان می تواند به تعیین آنچه درمورد بی اختیاری است کمک کند.

برخی نوشیدنی ها، غذاها و داروهای خاص ممکن است به عنوان دیورتیک عمل کنند مثانه شما را تحریک کرده و حجم ادرار را افزایش دهد.

آنها شامل موارد زیر هستند:

• الکل
• کافئین
• نوشیدنی های گازدار
• شیرین کننده های مصنوعی
• شکلات
• فلفل تند
• غذاهایی که سرشار از ادویه، قند یا اسید هستند
• مرکبات
• داروهای ضد فشار خون، آرام بخش ها و شل کننده های عضلانی
• دوزهای زیادی ویتامین C

علل قابل درمان در بی اختیاری ادرار ، عبارتند از: 

عفونت مجاری ادراری

• عفونت ها می توانند مثانه شما را تحریک کنند و باعث شود شما نیاز به ادرار کردن شدید و گاهی بی اختیاری داشته باشید.

یبوست

• روده راست در نزدیکی مثانه قرار دارد و بسیاری از اعصاب  روده و کلیه مشترک هستند.
• سخت و فشردگی مدفوع در روده شما باعث می شود این اعصاب بیش از حد فعال شوند و تکرر  ادرار، را افزایش دهند.

بی اختیاری ادرار به علت مشکلات و یا تغییرات جسمی، عبارتند از :

بارداری

تغییرات هورمونی و افزایش وزن جنین می تواند منجر به بی اختیاری استرسی شود.

زایمان

زایمان واژینال می تواند ماهیچه های مورد نیاز برای کنترل مثانه را تضعیف کند و همچنین به اعصاب مثانه و بافت پشتی آسیب برساند و منجر به افتادگی (منجر به افتادگی پرولاپس مثانه) در لگن شود.

پرولاپس

مثانه، رحم، روده بزرگ یا روده کوچک می تواند از وضعیت معمول پایین تر بیایند و به داخل واژن وارد شوند. چنین بیرون زدگی یا افتادگی ها می تواند با بی اختیاری ادرار همراه باشد.

یائسگی

• • • پس از یائسگی زنان استروژن کمتری تولید می کنند، هورمونی که به سالم نگه داشتن پوشش مثانه و مجرای ادرار کمک می کند.
    • کاهش این بافت ها می تواند بی اختیاری ادرار، را تشدید کنند.

هیسترکتومی یا تخلیه رحم

• • • در زنان، مثانه و رحم توسط بسیاری از ماهیچه ها و رباط های یکسان پشتیبانی می شود.
    • هر جراحی که در سیستم تولید مثل زن ایجاد می شود، از جمله برداشتن رحم یا هیسترکتومی، ممکن است به عضلات پشتی لگن آسیب وارد کرده، و منجر به بی اختیاری شود.

پروستات بزرگ شده

• • • پروستات بزرگ شده به خصوص در مردان مسن، بی اختیاری غالباً ناشی از بزرگ شدن غده پروستات است، به عنوان هایپرپلازی یا افزایش غدد خوش خیم پروستات شناخته می شود.

سرطان پروستات

• • • در مردان، بی اختیاری ادار  استرسی یا بی اختیاری ادرار  اضطرابی می تواند با سرطان پروستات درمان نشده همراه باشد. اما بیشتر اوقات، بی اختیاری ادار یک عارضه جانبی از درمان های سرطان پروستات است.

انسداد تومور یا غدد خوش خیم یا بد خیم در هر کجای دستگاه ادراری شما می تواند جریان طبیعی ادرار را متوقف کند و منجر به بی اختیاری ادراری سرریز شود.

سنگ های ادراری

• • • توده های سنگی و سخت مانند که در مثانه شکل می گیرد گاهی باعث نشت و بی اختیاری  ادرار می شوند.

اختلالات عصبی

• • • بیماری اسکلروز متعدد ( مولتی پل اسکلروز) ، بیماری پارکینسون، سکته مغزی، تومور مغزی یا آسیب نخاعی می تواند در امواج عصبی دخیل در کنترل مثانه اختلال ایجاد کند و باعث بی اختیاری ادرار شود.

عوامل خطر بی اختیاری ادرار

عواملی که خطر ابتلا به بی اختیاری ادرار را افزایش می دهد عبارتند از:

جنسیت: زنان احتمالاً بی اختیاری استرسی بیشتری  دارند. بارداری، زایمان، یائسگی و آناتومی طبیعی زن این تفاوت را دارند. با این حال، مردان مبتلا به مشکلات غده پروستات در معرض خطر افزایش بی حسی و بی اختیاری ادراری  سرریزی هستند.

سن: هرچه پیرتر می شوید، عضلات مثانه و مجرای ادرار مقداری از قدرت خود را از دست می دهند. تغییرات با افزایش سن، باعث می شود مثانه شما تا میزان خاصی ادرار را نگه دارد و پس از آن احتمال ترشح غیر ارادی ادرار را افزایش می دهد.

چاقی: وزن اضافی فشار بر مثانه و ماهیچه های اطراف شما را افزایش می دهد، و آنها را تضعیف می کند و در این صورت  ادرار هنگام سرفه یا عطسه نشت می کند.

سیگار: مصرف دخانیات ممکن است خطر بی اختیاری ادرار را افزایش دهد.

سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده، بی اختیاری ادرار  داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در سایر اعضای خانواده بیشتر است.

بیماری های دیگر بیماری عصبی یا دیابت ممکن است خطر بی اختیاری شما را افزایش دهد.

پیشگیری بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار همیشه قابل پیشگیری نیست.

با این حال، با رعایت موارد زیر می توان خطرات احتمال را کاهش داد:

• حفظ وزن سالم
• انجام تمرینات کف لگن یا انقباض و انبساط  ناحیه ی مقعد
• پرهیز از غذاهای تحریک کننده مثانه مانند کافئین، الکل و غذاهای اسیدی
• مصرف فیبر بیشتر

تشخیص بی اختیاری ادرار

راه های تشخیص بی اختیاری ادرار شامل موارد زیر است:

معاینه فیزیکی: پزشکتان ممکن است واژن یک بیمار زن را معاینه کرده و قدرت عضلات کف لگن را بررسی کند. آنها ممکن است راست روده  یک بیمار مرد را معاینه کنند تا بررسی شود آیا  غده پروستات بزرگ شده است.

آزمایش ادرار: آزمایشاتی که برای علائم عفونت و ناهنجاری های ادراری انجام می شود.

آزمایش خون: این آزمایشات می تواند عملکرد کلیه را ارزیابی کند.

اندازه گیری ادرار  باقی مانده  در مثانه (PVR): این تست  ارزیابی می کند که چه مقدار ادرار پس از ادرار در مثانه باقی می ماند.

سونوگرافی لگن: تصویری را از لگن ارائه می دهد و ممکن است به تشخیص هرگونه ناهنجاری در لگن کمک کند.

تست استرس: در حالی که بی اختیاری ادرار در فرد کنترل می باشدبر روی فرد فشار ناگهانی وارد می شود.

آزمایش آدرو دینامیک: این آزمایش تعیین می کند که  مثانه و عضلات ادراری چه مقدار فشار را می توانند تحمل کنند.

سیستو گرام: با روش اشعه X از مثانه تصاویری تهیه می شود.

سیستو سکوپی: یک لوله نازک با یک لنز در انتها به مجرای ادرار وارد می شود. پزشک می تواند هرگونه ناهنجاری در دستگاه ادراری را مشاهده کند.

عوارض بی اختیاری ادرار

ناتوانی در حفظ ادرار بعضی اوقات می تواند منجر به ناراحتی، خجالت و گاهی مشکلات جسمی دیگر شود.

این موارد شامل:

مشکلات پوستی: فرد مبتلا به بی اختیاری ادرار به دلیل اینکه پوست در بیشتر مواقع مرطوب و آغشته به ادرار است، به احتمال زیاد دچار زخم و عفونت های پوستی، بثورات می شود. این رطوبت باعث تعویق  ترمیم زخم ها شده و همچنین باعث عفونت های قارچی می گردد.

عفونت ادراری: استفاده طولانی مدت از سوند ادرار خطر عفونت را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.

خجالت: باعث می شود افراد از نظر اجتماعی عقب نشینی کنند و این می تواند به افسردگی منجر شود. هر کسی که نگران بی اختیاری ادرار است، باید به پزشک مراجعه کند، تا در صورت ممکن درمان شود.

درمان بی اختیاری ادرار

درمان بی اختیاری ادرار به نوع بی اختیاری، شدت و علت  آن بستگی دارد. ترکیبی از درمان ها ممکن است مورد نیاز باشد. اگر یک بیماری زمینه ای باعث ایجاد علائم شود، پزشکتان ابتدا بیماری زمینه ای را درمان می کند. احتمالاً پزشکتان ابتدا روش های درمانی با آسیب کمتر را پیشنهاد می کند و فقط در صورت عدم موفقیت گزینه های دیگر را انجام می دهد.

تکنیک های رفتاری که پزشک ممکن است توصیه کند:

آموزش مثانه

• به تعویق انداختن ادرار در زمانی که احساس نیاز به ادرار کردن دارید.
• ممکن است هر بار که بخواهید ادرار کنید 10 دقیقه از کار خود صرف نظر کنید.
• هدف آمورش مثانه این است که زمان بین ادرار کردن را طولانی تر کنید، تا زمانی که بتوانید  فقط هر  2.5 تا 3.5  ساعت یک بار  ادرار کنید.
• این روش برای جلوگیری از بی اختیاری، به شما کمک می کند تا مثانه خود را به طور کامل خالی کنید.

مدیریت مصرف مایعات و رژیم غذایی، برای کنترل مجدد مثانه

ممکن است لازم باشد که شما از مصرف الکل، کافئین یا غذاهای اسیدی خودداری کنید.

کاهش مصرف مایعات، کاهش وزن یا افزایش فعالیت بدنی نیز می تواند مشکل را کاهش دهد.

تمرینات عضلات کف لگن

 پزشکتان  ممکن است توصیه کند که برای تقویت ماهیچه هایی کنترل کننده ادرار، مرتباً تمرینات عضلات کف لگن را انجام دهید. این تمرینات که همچنین به عنوان تمرین های کگل شناخته می شود، این روش مخصوصاً برای درمان بی اختیاری ادراری استرسی مؤثر است و ممکن است به درمان بی اختیاری ادراری اضطرابی کمک کند.

برای انجام تمرینات عضلات کف لگن، تصور کنید که می خواهید جریان ادرار خود را متوقف کنید. سپس:

• عضلات مورد استفاده را محکم کرده و به مدت ده ثانیه  ادرار را رها  کنید و سپس به مدت ده ثانیه استراحت کنید. (اگر این کار خیلی سخت است، با دو ثانیه نگه داشتن و سه ثانیه استراحت شروع کنید).
• برای نگه داشتن انقباضات عضلات کف لگن  به مدت 10 ثانیه بطور هم زمان تلاش کنید.
•  روزانه حداقل در سه نوبت ، هربار 10 مرتبه این تمرینات را  انجام دهید.

برای کمک به شناسایی و انقباض عضلات مناسب، پزشکتان ممکن است به شما پیشنهاد دهد که با یک فیزیوتراپ مراجعه کرده یا تکنیک های بیو فیدبک را امتحان کنید.

تحریک الکتریکی: برای تحریک و تقویت ماهیچه های کف لگن، گیرنده هایی به طور موقت در روده یا واژن شما وارد می شوند. تحریک الکتریکی ملایم می تواند برای بی اختیاری ادرار استرسی و بی اختیاری ادرار اضطرابی مؤثر باشد، اما ممکن است طی چندین ماه به چندین جلسه درمان نیاز داشته باشید.

داروها

داروهایی که معمولاً برای درمان بی اختیاری استفاده می شوند عبارتند از:

آنتی کولینرژیک ها که می توانند مثانه بیش فعال را آرام کنند و ممکن است برای بی اختیاری اداری اضطرابی مفید باشند.

مسدود کننده های آلف

در مردان مبتلا به بی اختیاری ادراری یا سرریز، مسدود کننده های آلفا عضلات گردن مثانه و فیبرهای عضلانی در پروستات را شل می کنند و تخلیه مثانه را آسان تر می کنند.

استروژن موضعی

برای زنان، استفاده از استروژن موضعی با دوز کم و به شکل کرم واژن، حلقه یا لکه ممکن است به تسکین و جوان سازی بافت ها در مجرای ادراری و واژن کمک کند، مصرف هورمون استروژن به شکل قرص های خوراکی  برای درمان بی اختیاری ادراری توصیه نمی شود و حتی ممکن است باعث بدتر شدن آن شود.

تجهیزات پزشکی

دستگاه هایی که برای معالجه زنان با بی اختیاری ادراری  طراحی شده اند عبارتند از:

تامپون مجاری ادراری، یک وسیله یک بار مصرف کوچک می باشد، که  قبل از یک عمل خاص، در مجرای ادرار وارد می شود این تامپون می تواند باعث بی اختیاری ادرار شود. و قبل از ادرار کردن باید برداشته شود.

Pessary، یک حلقه سفت که داخل واژن خود وارد کرده و تمام روز استفاده می کنید. دستگاه Pessary ( افتادگی رحم در مثانه یا تخمدان ها)  به طور معمول در شخصی که پرولاپس دارند باعث بهبود بی اختیاری ادرار می شود. پیساری برای جلوگیری از نشت ادرار از مثانه که در نزدیکی واژن است، کمک می کند.

روش های مداخله ای

روش های مداخله ای که ممکن است به بی اختیاری کمک کند عبارتند از:

تزریق مواد فله ای Bulking material injections

ماده مصنوعی به بافت اطراف مجرای ادراری تزریق می شود. مواد حجیم به بسته نگه داشتن مجرای ادرار و کاهش نشت ادرار کمک می کند. روش تزریق این مواد کمتر آسیب زننده می باشد و معمولاً نیاز به تکرار مرتب دارد.

سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس)

تزریق بوتاکس به عضله مثانه ممکن است به نفع افرادی باشد که مثانه بیش فعال دارند. بوتاکس معمولاً فقط در صورت موفقیت آمیز نبودن سایر داروهای خط اول به افراد تجویز می شود.

محرک های عصبی

وسیله ای شبیه به ضربان ساز در زیر پوست شما قرار داده می شود تا امواج  الکتریکی بدون درد را به اعصاب درگیر در کنترل مثانه (اعصاب ساکرال یل لگنی) منتقل کند. تحریک اعصاب ساکرال در صورت عدم کارکرد سایر روش های درمانی، می تواند بی اختیاری ادراری اضطرابی را کنترل کند. این وسیله ممکن است در زیر پوست در باسن شما کاشته شده و به سیم هایی در قسمت تحتانی کمر، بالاتر از ناحیه pubic  (عانه) یا با استفاده از دستگاه مخصوص وصل شده،و داخل واژن شود.

عمل جراحی

اگر درمان های دیگر مؤثر نباشد، چندین عمل جراحی می توانند مشکلاتی که باعث بی اختیاری ادرار می شوند را درمان کنند.

جراحی سورتینگ

از نوارهایی ساخته شده با بافت بدن، مواد مصنوعی یا مش استفاده می شود تا یک لگن در اطراف مجرای ادرار و ناحیه عضله ضخیم ایجاد شود که مثانه به مجرای ادرار (گردن مثانه) وصل می شود.

این قلاب کمک می کند تا مجرای ادرار به خصوص هنگام سرفه یا عطسه بسته شود.

روش مراحل سورتینگ برای درمان بی اختیاری ادراری استرس استفاده می شود.

جراحی تعلیق گردن مثانه

این عمل برای پشتیبانی از مجرای ادرار و گردن مثانه شما طراحی شده است.

جراحی برای تعلیق گردن مثانه برش شکمی لازم می باشد، بنابراین در طی بیهوشی عمومی یا نخاعی انجام می شود.

جراحی پرولاپس

در زنانی که بی اختیاری مختلط و پرولاپس اندام لگنی دارند، جراحی ممکن است ترکیبی از یک روش دیگر همراه جراحی پرولاپس باشد.

اسفنکتر ادرار مصنوعی

در مردان، یک حلقه پر از مایعات در اطراف گردن مثانه کاشته می شود تا اسفنکتر ادرار بسته شود و زمانی که آماده ادرار شوید. برای ادرار کردن، شما دریچه ای را که زیر پوست کاشته شده است، فشار می دهید و ای کار باعث می شود حلقه دچار افتادگی شده و اجازه دهد ادرار از مثانه شما جاری شود.

پدها و کاتترهای جاذب

اگر درمان های پزشکی نتوانند بی اختیاری شما را به طور کامل از بین ببرد، می توانید محصولاتی را امتحان کنید که به کاهش درد و ناراحتی در نشت ادرار کمک می کند.

پد و لباس محافظ

بیشتر محصولات، حجیم تر از لباس زیر معمولی نیستند و به راحتی می توان آنها را زیر لباس روزمره پوشید. مردانی که در کنترل ادرار مشکلی دارند، می توانند از یک جمع کننده قطره چکان استفاده کنند (یک جیب کوچک با، بالشتک جاذب که بر روی آلت تناسلی قرار داده شده است و با لباس زیر مناسب در جای خود نگه داشته می شود).

کاتتر

اگر دچار بی اختیاری هستید  مثانه شما به درستی خالی نمی شود، پزشکتان ممکن است توصیه کند که یاد بگیرید چندین بار در روز یک لوله نرم (کاتتر یا سوند ملاتون) را داخل مجرای خود بکشید تا مثانه خود تخلیه شود. در مورد نحوه تمیز کردن این کاتترها برای استفاده مجدد از ایمنی به شما آموزش داده می شود.

درمان های خانگی بی اختیاری ادراری

برای کاهش مشکلات نشت ادرار ممکن است شما به مراقبت های جانبی برای جلوگیری از سوزش پوستی نیاز داشته باشید:

• پوست ناحیه ی دستگاه  تناسلی را همیشه خشک نگه دارید.
• از شستن و خیس شدن مکرر دستگاه تناسلی خویش خودداری کنید زیرا این امر می تواند دفاع طبیعی بدن در برابر عفونت مثانه را تحت الشعاع قرار دهد.وباعث ایجاد عفونت های قارچی و میکروبی شود.
• از پزشکتان در مورد پاک کننده های ویژه ساخته شده برای از بین بردن ادرار سوال کنید.