درد مجرای ادرار و راه های درمان آن

درد مجرای ادرار (لوله ای که از مثانه به خارج از بدن می رسد) می تواند بسیار ناخوشایند باشد. حتی بعضی مواقع ممکن است با سوزش همراه باشد (بسته به علت آن)، گاهی اوقات درد می تواند تا حدی شدید باشد که فکر ادرار کردن هم برای فرد آزار دهنده باشد. در مردان و زنان، دلایل عمده درد مجاری ادراری شامل بیماریهای مقاربتی (STD) مانند کلامیدیا، تحریک موضعی ناشی از صابونها یا اسپرم کشها و عفونتهای دستگاه ادراری (UTI) است.

در مردان، پروستاتیت دلیل اصلی درد است. در حالی که در زنان، خشکی واژن به دلیل یائسگی می تواند دلیل اصلی ایجاد مشکل باشد. آزمایش های تشخیصی احتمال دارد شامل آزمایشات STD های متداول، آنالیز ادرار و آزمایشات بعدی خون و تصویربرداری باشد. درمان به علت اصلی آن بستگی خواهد داشت.

 علل درد در مجاری ادرار چیست؟

مجرای ادرار، لوله ای است که از مثانه به خارج بدن از طریق اسفنکتر مجرای ادرار عبور می کند. در ساختار و عملکرد مجرای ادرار در مردان و زنان تفاوت هایی وجود دارد. این تفاوت ها می تواند در شرایط مختلفی که منجر به درد مجرای ادرار می شود، نقش داشته باشد. در آناتومی مربوط به ارولوژیک زنان، مجرای ادرار که برای انتقال ادرار از مثانه به اسفنکتر خارجی عمل می کند بسیار کوتاه است و کاملاً در داخل لگن قرار دارد. در مردان، مجرای ادرار نه تنها برای ادرار، بلکه برای خروج منی عمل می کند. حتی طول آن بسیار بیشتر است و در خارج از لگن در آلت تناسلی قرار دارد.

مجرای ادرار نسبتاً کوتاه در زنان باعث می شود راه باکتری ها از پوست به مثانه بسیار راحت تر باشد و منجر به بروز عفونت های بیشتر مثانه (سیستیت) در زنان می شود.

بسیاری از دلایل درد مجرای ادرار بین دو جنس یکسان است. اما برخی از علل آن مختص مردان و زنان است.

علل احتمالی التهاب مجرای ادرار، عبارتند از:

التهاب مجرای ادرار

التهاب مجرای ادرار احتمال دارد به دلیل مسائل جزئی یا درماتیت تماسی ناشی از اسپرم کش ها، صابون ها، مایع منی و لوسیون ها ایجاد شود. اما معمولاً مربوط به عفونت ها، به خصوص عفونت های منتقله از راه مقاربتی است.

سوزاک

سوزاک توسط باکتری Neisseria gonorrheae ایجاد می شود. حتی در یک زمان، شایع ترین علت مجرای ادراری بود. این علائم می تواند باعث درد در مجرای ادرار، ترشح آلت تناسلی در مردان و ترشحات واژن در زنان (اغلب به رنگ زرد مایل به سبز) و لگن شود .

کلامیدیا

کلامیدیا و برخی دیگر از بیماری های ذکر شده، اغلب به عنوان “اورتریت نونونوکوکیک” شناخته می شوند. همراه با سوزاک، شایعترین دلایل درد مجاری ادراری هستند. علاوه بر درد مجرای ادرار، می تواند باعث ترشح آلت تناسلی در مردان و ترشحات واژن در زنان شود، اگرچه احتمال دارد عفونت بدون علامت نیز باشد اما در صورت عدم وجود علائم هنوز هم می تواند آسیب ایجاد کند.

مایکوپلاسمای دستگاه تناسلی

این وضعیت اکنون سومین بیماری STD در ایالات متحده است، این عفونت می تواند باعث ایجاد درد در مجرای ادرار شود اما اغلب بدون علامت است. در زنان، اغلب با واژینوز باکتریایی همراه است.

تریکومونیازیس

تریکومونیازیس یک بیماری STD است که توسط انگل ایجاد می شود و می تواند باعث درد در مجرای ادرار مردان و زنان شود. در زنان باعث ایجاد ترشحات کف مانند با بوی شدید می شود. مردان اغلب ناراحتی عمومی از آلت تناسلی خود را نیز نشان می دهند.

آدنوویروس

آدنو ویروس علت نسبتاً نادر اورتریت است، اما احتمال دارد باعث درد در مجرای ادرار به خصوص در مردان شود.

ویروس هرپس سیمپلکس

عفونت با تبخال، به ویژه عفونت اولیه، می تواند باعث درد شدید مجرای ادرار شود، که اغلب با زخم های قابل مشاهده و زخم های خارجی ترکیب می شود. ضایعات هرپسی نیز می توانند روی پوشش داخلی مجرای ادرار وجود داشته باشند

سفلیس

مرحله اولیه سفلیس اغلب با یک زخم باز به نام چانکر مشخص می شود. برخلاف تبخال، زخم ها دردناک نیستند.

آرتریت واکنشی (سندرم رایتر)

آرتریت واکنشی یکی دیگر از علل بالقوه درد مجرای ادرار است، ومی تواند با تریاد کلاسیک بودن التهاب مفاصل postinfectious، اورتریت nongonococcal، و التهاب ملتحمه (چشم صورتی) و یا یووئیت التهاب uvea چشم وهمچنین با عفونت های کلامیدیا، برخی از عفونت های گوارشی (مانند سالمونلا و شیگلا) و بیماری های بافت همبند مانند آرتریت پسوریازیس و اسپوندیلیت آنکیلوزان همراه باشد.

عفونت های مجاری ادراری

عفونت های مجاری ادراری اغلب باعث درد مجاری می شوند اما این موارد در زنان بسیار بیشتر است (به دلیل کوتاه بودن مجرای ادرار) و حدود 60 درصد زنان در طول زندگی خود دچار عفونت ادراری می شوند. علاوه بر درد در مجرای ادرار، افراد احتمال دارد تکرر ادرار و همچنین ادرار خون آلود را مشاهده کنند.

التهاب مثانه بینابینی

التهاب مثانه بینابینی یک بیماری است که تا حدودی کم دیده شده و با درد شدید مجرای ادرار مشخص می شود و باعث یک عفونت ادراری شدید می شود، اما کشت ادرار منفی است. برخی تصور می کنند که از یک وضعیت سیستمیک در کل بدن باشد، و اغلب با بیماری های دیگری مانند فیبرومیالژیا همراه است .

انسداد مجاری ادرار

هر چیزی که باعث انسداد در مجرای ادرار شود می تواند منجر به تجمع ادرار در کشش بافت ها شود. حتی باعث درد قابل توجهی در مجرای ادرار شود. دلایل زیادی وجود دارد که باعث درد در مجرای ادرار می شود.

تنگی مجرای ادرار

تنگی مجرای ادرار (باریک شدن) احتمال دارد در افرادی که به عفونت مزمن دستگاه ادراری مبتلا شده اند، یا برای مدت زمان قابل توجهی کاتتر داشته اند، یا تحت عمل جراحی یا پرتوی مجرای ادرار قرار گرفته اند، ایجاد شود. بزرگ شدن غده پروستات می تواند باعث تنگی مجرای ادرار از خارج شود. تومورهای موجود در سرطان تخمدان، رحم، مثانه یا سرطان پروستات نیز احتمال دارد بر مجرای ادرار فشار وارد کنند و باعث انسداد مجرای ادرار شوند. در موارد شدید، احتمالاً تغییرات انسدادی (هیدرونفروز) هر دو کلیه نیز وجود دارد.

تروما

تروما مانند شکستگی لگن، می تواند منجر به انسداد مجرا و درد شود. سنگ کلیه احتمال دارد در مجرای ادرار قرار بگیرد، گرچه این مورد بسیار کمتر از حالب است. با این وجود، هنگامی که سنگ در حالب قرار می گیرد، درد می تواند بسیار زیاد شود، به طوری که نمی توان احساس کرد که از مجرای ادرار یا بیضه ناشی می شود.

داروها و غذاهای تحریک کننده مجاری ادرار

برخی از داروها مانند پروکاردیا (نیفدیپین) می توانند مجرای ادرار را تحریک کنند و باعث درد شوند. پرتودرمانی همچنین می تواند منجر به درد مزمن در این منطقه شود (ورم مثانه).

برخی غذاهای تحریک کننده مثانه نیز وجود دارد که احتمال دارد مجرا را تحریک کرده و درد ایجاد کند. غذاهای معمول شامل قهوه و چای، میوه های اسیدی و آب میوه هایی مانند آب پرتقال، محصولات گوجه فرنگی، شکلات و نوشیدنی های گازدار هستند. غذاهای پرادویه و الکل نیز می تواند باعث تحریک شوند.

اقدامات درمانی در مجرای ادرار

آسیب به مجرای ادرار یا مربوط به یک آسیب ترومایی، روشی مانند سیستوسکوپی یا قرار دادن جسم خارجی در مجرای ادرار می تواند منجر به درد شود.

بیماری های پوستی

برخی از بیماری های غیر عفونی پوستی، در صورت وجود نزدیک دهانه مجرای ادرار، احتمال دارد باعث درد شوند. تعدادی از این موارد شامل پسوریازیس و لیکناسکلروز است.

علت درد منحصر به فرد درد مجاری ادراری مردان چیست؟

هایپرپلازی خوش خیم پروستات در مردان می تواند منجر به باریک شدن مجرای ادرار و درد شود. سایر مواردی که می تواند منجر به درد مجرای ادرار در مردان شود شامل پروستاتیت (باکتریایی و غیر باکتریایی)، اپیدیدیمیت و ارکیت است، اگرچه در این شرایط اغلب علائم دیگری نیز وجود دارند.

علل درد مجاری ادراری منحصر به فرد درزنان چیست؟

سوزش ادرار و درد در خانم ها شایع است و احتمال دارد به دلیل اسپرم کش، دوش، صابون و لوسیون یا اصطکاک ناشی از مقاربت باشد. عفونت های مخمری یکی دیگر از دلایل شایع است و می تواند همراه با خارش ناراحتی قابل توجهی ایجاد کند. واژینوز باکتریایی دلیل دیگری است که فقط در زنان وجود دارد و علائم مربوط به آن از جمله ترشحات واژن و بوی ماهی مانند می باشد.

در زنانی که یائسه هستند، آتروفی واژن می تواند منجر به درد مجرای ادرار همراه با خشکی واژن شود. در صورت شدید بودن، افتادگی مجرای ادرار احتمال دارد رخ دهد. آتروفی مجرای ادرار و واژن همچنین می تواند خطر عفونت ادراری را افزایش دهد.

علت درد مجاری ادراری چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص درد مجرای ادراری با گرفتن شرح حال پزشکی دقیق آغاز می شود. پزشک در مورد عوامل خطر ابتلا به بیماری های مقاربتی مانند شریک جنسی جدید یا رابطه جنسی محافظت نشده سوال می کند. آنها همچنین در مورد هر گونه مشکل ارولوژی که در گذشته داشته اید سوال می کنند.

سپس معاینه جسمی با توجه ویژه به وجود ترشحات مجرای ادرار، زخم، بزرگ شدن غدد لنفاوی اینگوئینال انجام می شود در مردان، پزشک می تواند با کشیدن روی شافت به آرامی آلت تناسلی را “دوش” دهد تا ترشحات را بررسی کند.

این آزمایش می تواند شامل معاینه سایر مناطق لگن (مانند کیسه بیضه در مردان و گردن رحم در زنان) و معاینه مقعد و گلو برای علائم التهاب باشد. بسته به نتایج، پزشک احتمال دارد آزمایشات بیشتری را تجویز کند یا فرد را به متخصص ارولوژی ارجاع دهد.

آزمایشگاه ها و تست ها

تست های آزمایشگاهی برای ارزیابی درد مجرای ادرار اغلب شامل تجزیه و تحلیل ادرار برای جستجوی گلبول های سفید خون یا لکوسیت استراز به عنوان نشانه ای از عفونت، یا گلبول های قرمز و بلورها به عنوان سرنخی برای سنگ کلیه یا سایر مسائل اورولوژیک است. وجود سه یا چند گلبول قرمز در هر میدان پرقدرت زیر میکروسکوپ، نیاز به یک هماچوری جداگانه (خون در ادرار) دارد. در زنان، یک سواب واژن و یا دهانه رحم برای STDs و یک سواب مجرای ادرار برای مردان انجام می شود. همچنین آزمایش ادرار برای بیماریهای مقاربتی وجود دارد که می تواند همراه با سواب های ذکر شده یا به عنوان جایگزین برای آنها توصیه شود. دستورالعملهای غربالگری برای بیماریهای مقاربتی شامل آزمایشات اصلی بیماریهای مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا است. در صورت مشکوک بودن به عفونت مخمر، آزمایش KOH انجام می شود.

برای تعیین وجود عفونت، کشت ادرار انجام می شود. این آزمایش نوع باکتری و حساسیت آن به آنتی بیوتیک ها را نشان می دهد. و به تعیین آنتی بیوتیک خاصی کمک می کند که در مبارزه با عفونت موثر باشد.

در صورت داشتن تب یا سایر علائم عفونت سیستمیک (در کل بدن)، آزمایشات عملکرد کلیه از جمله BUN، کراتینین و الکترولیت ها و در صورت وجود نگرانی در کلیه ها، احتمال دارد شمارش کامل خون انجام شود. نرخ (ESR)، پروتئین واکنش پذیر C، و احتمالاً HLA B27 در صورت مشکوک به آرتریت واکنشی توصیه می شود.

تصویربرداری

از آزمایشات تصویربرداری معمولاً برای ارزیابی مجرای ادراری استفاده نمی شود، اما در صورت وجود عفونت کلیه (پیلونفریت)، وجود مقدار قابل توجهی خون در حالب یا وجود سنگ کلیه، شاید لازم باشد. بیشتر اوقات، برای یافتن عوارض بیماریهای مقاربتی، مانند آبسه توبو-تخمدان در زنان، به آزمایشات تصویربرداری نیاز است.

سیستوسکوپی، آزمونی که شامل قرار دادن یک لوله نورانی باریک به مجرای ادرار و مثانه است و احتمال دارد برای تشخیص تنگی در مجرای خروجی مثانه استفاده شود. و همچنین مطالعه علت سلول های قرمز خون در ادرار، و یا ارزیابی افراد با ورم مثانه، مانند زخم و تنگی مجرای ادرار به کار می رود. که برای رفع علائم نیاز به گشاد شدن دارد.

اگر تصور شود که توده ای مانند تومور باعث انسداد مجرای ادرار شده، احتمال دارد سی تی اسکن لگن لازم باشد.

تشخیص های افتراقی درد مجاری ادراری

علاوه بر شرایط ذکر شده در بالا، تعدادی از شرایط پزشکی نیز وجود دارد که می تواند منجر به درد مجرای ادرار شود. بیماری دیسک کمر، تنگی نخاع یا کیست در نخاع احتمال دارد باعث فشرده سازی عصب شود. سایر بیماری هایی که می تواند باعث درد شوند شامل بیماری کرون و آندومتریوز است.

عوارض ناشی از درد مجاری ادراری چیست؟

تعدادی از عوارض وجود دارد که می تواند همراه با دلایل شایع درد مجرای ادرار رخ دهد و تشخیص صحیح را لازم و ضروری کند.

بیماریهای مقاربتی درمان نشده مانند کلامیدیا می تواند منجر به بیماری التهابی لگن شود، که یکی از دلایل اصلی ناباروری است، و احتمال بارداری خارج رحمی را نیز افزایش می دهد و گاهی تهدید کننده زندگی است. علاوه بر این، برخی از این عفونت ها می توانند در دوران بارداری مشکلاتی ایجاد کنند مانند تولد زودرس و موارد دیگر. برای مردان و زنان، درد مزمن لگن احتمال دارد به دلیل التهاب و آسیب ناشی از این عفونت ها رخ دهد، و همچنین این التهاب منجر به انتقال بیشتر HIV می شود.

عوارض STDs غیر باروری و مربوط به لگن احتمال داردشامل مواردی مانند آرتروز سپتیک و کوری ناشی از سوزاک باشد.

انسداد مجرای ادرار می تواند منجر به ماندن ادرار در کلیه و در نتیجه باعث آسیب به کلیه (هیدروترونفروز) شود. عفونت های مزمن دستگاه ادراری، به ویژه پیلونفریت، نیز احتمال دارد منجر به بیماری کلیه شود.

واژینیت آتروفیک (خشکی واژن مربوط به یائسگی) نیز می تواند به عوارضی منجر شود. زیرا خطر عفونت های دستگاه ادراری و ابتلا به بیماری های مقاربتی را افزایش می دهد.

درمان درد مجاری ادراری چگونه انجام می شود؟

درمان درد مجرای ادرار به علت اصلی بستگی دارد. برای مدیریت علائم، ژل موضعی لیدوکائین یا داروی پیریدیم (فنازوپیراید) احتمال دارد درد را کاهش دهد (توجه داشته باشید که پیریدیم می تواند ادرار را قرمز کند).

برای بیماریهای مقاربتی ناشی از باکتریها، درمان بستگی به باکتریهای خاص ایجاد کننده بیماری دارد. متأسفانه، مقاومت به آنتی بیوتیک در حال افزایش است و مهم این است که با پزشک خود مشورت کنید. عفونت های پروتوزوئالی مانند تریکومونیازیس با داروهایی برای انگل درمان می شوند. همچنین تبخال با داروهای ضد ویروسی درمان شود. مهم است که شریک جنسی نیز درمان شود.

راه های جلوگیری از درد مجاری ادرار چیست؟

خوشبختانه اقدامات ساده ای وجود دارد که می تواند برای جلوگیری از دلایل شایع درد مجرای ادرار انجام شود. اقدامات جنسی محافظت شده، مانند استفاده همیشه از کاندوم، محدود کردن تعداد شرکای جنسی و آزمایش منظم STD مهم است.

نکاتی در مورد کاهش خطر عفونت ادراری شامل هیدراته ماندن بدن، شستشوی قبل و بعد از رابطه جنسی، ادرار کردن قبل و بعد از رابطه جنسی و نگه نداشتن ادرار است. برای زنان، پاک کردن از جلو به پشت، و انتخاب زمان دوش حمام می تواند کمک کند. پوشیدن لباس زیر نخی گشاد و پرهیز از لوسیون های خشن نیز مفید است. برای مردانی که ختنه نشده اند، تمیز کردن زیر پوست ختنه گاه احتمال دارد خطر را کاهش دهد.

در درد مجرای ادرارچه موقع باید با پزشک تماس بگیریم؟

درد در مجرای ادرار هرگز طبیعی نیست. این علامت باید همیشه توسط پزشک ارزیابی شود مگر اینکه زودگذر باشد و دلیل واضحی نداشته باشد، مثلاً بلافاصله بعد از استفاده از یک محصول مراقبت شخصی که باعث گزش می شود شروع شود. همان طور که گفته شد، برخی شرایط نیاز به ارزیابی فوری ترنسبت به شرایط دیگر دارند.

اگر تب یا لرز، درد شدید، خون در ادرار دارید یا قادر به دفع ادرار نیستید، باید فوراً با پزشک تماس بگیرید. اگر علائم خفیف یا متناوب است، مراقبت همچنان مهم است.

عفونت های درمان نشده با کلامیدیا و سوزاک می توانند به اندام های تولید مثل آسیب برساند. حتی منجر به عوارض طولانی مدت شوند.

از آنجا که برخی از دلایل درد مجرای ادرار بیماری های مقاربتی است، افراد گاهی اوقات در گفتگو با پزشک خود مردد هستند. دلایل احتمالی زیادی در درد مجرای ادرار وجود دارد. حتی اگر یک بیماری مقاربتی هم داشته باشید جای هیچگونه خجالتی نیست. به طور کلی درد، روشی است که بدن به ما می فهماند مشکلی وجود دارد. همراه با درد مجرای ادرار، توجه کردن به بدن نه تنها کمک می کند تا از درد راحت شوید بلکه می توانید از بروز عوارض جلوگیری کرده یا آن راکاهش دهید.