بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان روشی برای جمع آوری و معاینه مغز استخوان است که می تواند سلامت مغز استخوان و طبیعی بودن مقادیر سلول های خونی را بررسی کند. پزشکان از این روش ها برای تشخیص و نظارت بر بیماری های خونی و مغز، از جمله برخی سرطان ها و همچنین تب با منشا ناشناخته استفاده می کنند. مغز استخوان دارای یک بخش مایع و یک قسمت جامد است. در بیوپسی مغز استخوان، پزشک از سوزن برای برداشتن نمونه ای از قسمت جامد آن و در آسپیراسیون مغز برای برداشتن نمونه ای از قسمت مایعات استفاده می شود. بیوپسی مغز و آسپیراسیون مغز استخوان اغلب به طور همزمان انجام و به عنوان آزمایش مغز استخوان تعریف می شوند.
- مغز استخوان همان بافت و مایعات اسفنجی است که درون برخی از استخوان های بزرگ بدن قرار دارد و جایی است که سلول های قرمز خون، گلبول های سفید و پلاکت ها را از سلول هایی به نام “سلول های بنیادی” می سازد.
- بیوپسی روشی است که طی آن، نمونه کوچکی از بافت قسمتی از بدن خارج می شود. سپس نمونه بافت زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد تا سلول های غیر طبیعی تشخیص داده شوند.
- آسپیراسیون به معنای نمونه برداری از مایعات بدن است که نمونه تهیه شده از مایعات مغز استخوان در زیر میكروسكوپ مورد بررسی قرار می گیرد.
کاربرد بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان
دو نوع مغز قرمز و زرد وجود دارد. مغز قرمز عمدتاً در استخوان های صاف مانند لگن و مهره ها یافت می شود. با افزایش سن، بیشتر مغز به دلیل افزایش سلول های چربی به مغز زرد تبدیل می شود. پزشک معمولاً از پشت استخوان لگن استخوان مغر قرمز را استخراج می کند و از این نمونه برای بررسی هرگونه ناهنجاری سلول های خونی استفاده می شود. در مواردی که آزمایش خون سطح پلاکت ،یا گلبول های سفید یا قرمز یک فرد را بسیار زیاد یا خیلی پایین نشان دهد، پزشک برای بررسی وضعیت مغز استخوان و سلول های خونی ممکن است بیوپسی مغز و آسپیراسیون مغز استخوان را تجویزکند.
بیوپسی به تعیین علت این ناهنجاری ها کمک می کند و برخی از این ناهنجاری ها عبارتند از:
- نظارت بر درمان بیماری
- تب با منشاء ناشناخته
- بررسی سطح آهن و سوخت و ساز بدن
- تعیین مرحله یا میزان پیشرفت یک بیماری
- تشخیص بیماری یا وضعیتی مربوط به مغز استخوان یا سلول های خونی
بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان در تشخیص بسیاری از موارد زیر هم کاربرد دارد:
- کم خونی
- سرطان خون یا مغز استخوان از جمله لوسمی ها، لنفوم ها و میلوماهای متعدد
- هموکروماتوز، نوعی اختلال ژنتیکی است که در آن آهن زیاد در خون جمع می شود.
- شرایط سلول های خونی مانند لوکوپنی، لکوسیتوز، ترومبوسیتوپنی، ترومبوسیتوز
- سرطان هایی که از ناحیه دیگری بدن منتشر می شوند مانند سرطان منتشر شده پستان در مغز استخوان
عوارض بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان
معاینات مغز استخوان به طور کلی روش های بی خطر هستند و به ندرت باعث بروز عوارض جانبی می شوند.
اما در برخی موارد با عوارض زیر همراه هستند:
- ناراحتی طولانی مدت در محل بیوپسی و نمونه گیری
- عفونت، به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند.
- نفوذ به پستان (استرنوم) در طی آسپیراسیون شدید، که می تواند باعث مشکلات قلبی یا ریه شود.
- خون ریزی بیش از حد، به ویژه در افرادی که تعداد کم پلاکت دارند. که ممکن است فرد به تزریق خون نیاز پیدا کند.
آمادگی جهت بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان
معاینات مغز استخوان اغلب به صورت سرپایی انجام می شوند و معمولا نیاز به آماده سازی خاصی ندارد.
بهتر است بیمار قبل از انجام این آزمایشات دستورالعمل های زیر را رعایت کند:
- در مورد داروها و مکمل های مصرفی خود با پزشک مشورت کند. برخی از داروها و مکمل ها ممکن است خطر خون ریزی فرد را بعد از بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان افزایش دهند.
- در مورد نگرانی های خود از روند انجام آزمایش با پزشک صحبت کنید. در بعضی موارد، پزشک می تواند علاوه بر بی حسی موضعی در محلی که سوزن وارد بدن می شود، داروی آرامبخش را برای بیمار تجویز کند.
بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان در بیمارستان، درمانگاه یا مطب پزشک و توسط پزشک متخصص در زمینه اختلالات خونی (هماتولوژیست) یا سرطان (انکولوژیست) انجام می شود. معاینه مغز استخوان به طور معمول حدود 10 الی 30 طول می کشد.
قبل از عمل
ممکن است کمی قبل از انجام این آزمایش ها برای بررسی میزان لخته شدن خون به آزمایش خون نیاز داشته باشید. اگر داروهای تأثیرگذار بر لخته شدن خون مانند آسپیرین یا وارفارین مصرف می کنید، ممکن است به شما توصیه شود که یک هفته قبل از آزمایش، از مصرف این داروها خودداری کنید و یا دوز مصرفی خود را کاهش دهید. در صورتی که یکی از این داروها را مصرف می کنید قبل از جراحی حتما با پزشک خود صحبت کنید. اگر قبلاً واکنش آلرژی به بی حسی موضعی داشته اید، به پزشک خود بگویید. ممکن است لازم باشد قبل از انجام مراحل، فرم رضایت نامه را امضا کنید.
قبل از انجام بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان فشار خون و ضربان قلب بررسی و نوعی بیهوشی به شما داده می شود. اکثر افراد فقط به بیهوشی موضعی احتیاج دارند. اگر همراه با درد احساس اضطراب داشته باشید، ممکن است پزشک یک دارو آرام بخش تزریق کند. در ادامه آزمایش، مناطقی که پزشک سوزن بیوپسی را وارد می کند علامت گذاری و تمیز می شود. مایع مغز استخوان (آسپیرات) و نمونه بافتی (بیوپسی) معمولاً از بالای لبه پشتی استخوان ران (استخوان خلفی ایلیاک خلفی) و در برخی موارد از جلوی باسن تهیه می شود. آسپیراسیون مغز استخوان گاهی اوقات از استخوان پستان یا در کودکان زیر 12 تا 18 ماه از استخوان پا تهیه می شود.
قبل از انجام بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان باید لباس خود را به لباس بیمارستانی تغییر دهید و برای انجام آزمایش باید روی شکم یا پهلو خود دراز بکشید.
آسپیراسیون مغز استخوان
آسپیراسیون مایع مغز استخوان
یک سوزن از طریق پوست بیهوش شده به استخوان رانده می شود. یک سرنگ برای بیرون کشیدن مقداری از مغز استخوان مایع استفاده می شود. با استفاده از سرنگ متصل به سوزن، پزشک نمونه ای از قسمت مایع مغز استخوان را خارج می کند. در این شرایط بیمار ممکن است احساس درد ناگهانی و خفگی مختصر داشته باشد اما این درد فقط چند دقیقه طول می کشد. تیم مراقبت های بهداشتی نمونه را بررسی می کند تا از مناسب بودن آن مطمئن شوند. سوزن به استخوان می رود و مغز قرمز شما را جمع می کند، اما به نخاع شما نزدیک نمی شود.
بیوپسی مغز استخوان
- برای انجام بیوپسی مغز استخوان، پزشک از یک سوزن بزرگتر برای برداشتن نمونه بافت جامد مغز استخوان استفاده می کند.
- سوزن بیوپسی به طور خاص به صورت استوانه ای شکل برای جمع آوری مغز استخوان طراحی شده است.
بعد از عمل
پزشک برای متوقف کردن خون ریزی در ناحیه ای که سوزن وارد شده است، یک باند فشار برای جلوگیری از خون ریزی اعمال و سپس قسمت برش پانسمان می شود. در صورت بیهوشی موضعی، از شما خواسته می شود 10 تا 15 دقیقه روی پشت خود دراز بکشید و به محل بیوپسی فشار وارد کنید. اما در صورتی که آرامبخش تزریقی دریافت کرده باشید، بعد از آزمایش به اتاق ریکاوری منتقل می شوید. حتی ممکن است بعد از معاینه مغز استخوان، تا یک هفته در محل برش بیوپسی احساس ناراحتی و کبودی در محل آزمایش داشته باشید که با مصرف داروهای مسکن می توانید آن را برطرف کنید.
مراقبت از زخم
بهتر است بعد از بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان، محل زخم با پانسمان پوشیده و تا 24 ساعت محل آن خشک نگه داشته شود و در این مدت از دوش گرفتن، استحمام، شنا یا استفاده از وان گرم خودداری کنید.
همچنین، باید در صورت بروز علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- تب مداوم
- تورم در محل جراحی
- وخیم تر شدن درد یا ناراحتی
- افزایش قرمزی یا ترشح در محل عمل
- خون ریزی که باند را خیس می کند و یا با فشار مستقیم متوقف نمی شود.
برای کمک به حداقل رساندن خون ریزی و ناراحتی، از فعالیت های سخت یا ورزش برای یک یا دو روز خودداری شود. اگر تنها زندگی می کنید بهتر است کسی یک شب در کنار شما بماند.
نتایج بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان
نمونه های مغز استخوان تهیه شده برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می شوند و به طور کلی طی چند روز نتایج آماده می شود. در آزمایشگاه، یک متخصص خون و یا متخصص در تجزیه و تحلیل بیوپسی ها (پاتولوژیست) نمونه ها را مورد ارزیابی قرار می دهد تا میزان سلامت مغز استخوان شما مشخص شود و به دنبال سلول های غیر طبیعی است. نتایج آزمایشات به پزشک در رد و یا تایید تشخیص نهایی، میزان پیشرفت بیماری و ارزیابی روند درمانی کمک می کند. بسته به نتایج بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان، ممکن است به آزمایشات پیگیری بیشتری نیاز داشته باشید.
آخرین دیدگاه‌ها