سندرم سوء جذب

سندرم سوء جذب به تعدادی از اختلالات گفته می شود که در آن روده کوچک نمی تواند مقدار کافی از مواد مغذی و مایعات را از غذایی است که می خورید، جذب کند. نقش اصلی روده کوچک شما جذب مواد مغذی از غذایی است که می خورید از جریان خون است. اما در سندرم سوء جذب، عملکرد مناسب روده کوچک مختل می شود.

مواد مغذی که روده کوچک اغلب در جذب آن مشکل دارد می تواند عناصر مغذی درشت (پروتئین ها، کربوهیدرات ها و چربی ها)، ریز مغذی ها (ویتامین ها و مواد معدنی) یا هر دو باشد.

علل سندرم سوء جذب

هضم و جذب در سه مرحله اتفاق می افتد:

1. هیدرولیز داخل چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات ها توسط آنزیم ها. نمک های صفراوی باعث حل شدن چربی در این مرحله می شوند.
2. هضم توسط آنزیم های گوارشی و جذب محصولات نهایی
3. انتقال لنفاوی مواد مغذی

اصطلاح سوء جذب معمولاً هنگامی استفاده می شود که هر یک از این مراحل دچار اختلال شود، اما به عبارت دقیق تر، اختلال در فاز 1 سو ء هاضمه است تا سو ء جذب.

هضم چربی ها

چربی های جذب نشده، ویتامین های محلول در چربی (A، D، E، K) و احتمالاً برخی مواد معدنی را به دام می اندازند و باعث کمبود آنها می شوند. رشد بیش از حد باکتری ها منجر به تجزیه محلول و دهیدروکسیلاسیون نمک های صفراوی می شود و جذب چربی ها را محدود می کند. نمک های صفراوی جذب نشده با تحریک ترشح آب در روده بزرگ باعث اسهال می شوند.

هضم کربوهیدرات ها

 باکتری های روده بزرگ کربوهیدراتهای جذب نشده را به دی اکسید کربن، متان، هیدروژن و اسیدهای چرب کوتاه زنجیره ای (بوتیرات، پروپیونات، استات و لاکتات) تخمیر می کنند. این اسیدهای چرب باعث اسهال می شوند. گازها باعث اتساع شکم و نفخ شکم می شوند.

هضم پروتئین ها

پپسین معده، هضم پروتئین ها را در معده آغاز می کند. انتروكیناز،  تریپسینوژن را به تریپسین فعال می كند كه بسیاری از پروتئازهای پانكراس را به فرم های فعال خود تبدیل می كند. آنزیم های فعال پانکراس پروتئین ها را به الیگوپپتیدها هیدرولیز می کنند که مستقیماً جذب و یا به اسیدهای آمینه هیدرولیز می شوند.

بسیاری از موارد از بیماری های خاص گرفته تا عفونت یا نقص مادرزادی می توانند به سندرم سو ء جذب منجر شوند.

 عواملی که ممکن است باعث سندرم سوء جذب شوند، عبارتند از:

• بیماری های انگلی
• کمبود لاکتاز یا عدم تحمل لاکتوز
• استفاده طولانی مدت از آنتی بیوتیک ها
• بیماری های کیسه صفرا، کبد یا پانکراس
• آسیب به روده در اثر عفونت، التهاب، ضربه یا جراحی
• پرتودرمانی، که ممکن است به پوشش روده آسیب برساند.
• برخی از نقایص مادرزادی، یا در بدو تولد وجود دارد، مانند آترزی صفراوی
• سایر موارد مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون، پانکراتیت مزمن یا فیبروز کیستیک
• داروهای خاصی که ممکن است به مخاط روده آسیب برساند، مانند تتراسایکلین، کلشی سین یا کلستیرامین

این سندرم همچنین ممکن است به دلیل مشکلات گوارشی ایجاد شود. در این وضعیت احتمال دارد معده شما   نتواند آنزیم های مورد نیاز برای هضم برخی غذاها را تولید کند. یا ممکن است بدن شما نتواند غذایی را که می خورید را با آنزیم ها و اسید تولید شده توسط معده شما مخلوط کند.

علل نادر سندرم سوء جذب

برخی از اختلالات غیرمعمول نیز وجود دارد که می تواند منجر به سو ء جذب شود. یکی از این موارد سندرم روده کوتاه (SBS) نام دارد.

در SBS، روده کوچک کوتاه می شود. در این شرایط روده کمتر  مواد مغذی را جذب می کند. SBS ممکن است نقص مادرزادی، یا ناشی از جراحی باشد. از طرفی هم،برخی بیماری ها ممکن است باعث سو ء جذب شوند.

علائم سندرم سوء جذب

علائم سندرم سوء جذب در هنگام عبور مواد مغذی جذب نشده از دستگاه گوارش ایجاد می شود .

بسیاری از علائم بسته به ماده مغذی یا مواد مغذی خاصی که به درستی جذب نمی شوند، متفاوت هستند. علائم دیگر در نتیجه کمبود آن ماده مغذی و  جذب ضعیف آن است.

اگر قادر به جذب چربی، پروتئین یا برخی از قندها یا ویتامین ها نباشید، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• رنگ روشن یا بوی بد مدفوع که نرم و حجیم ناشی از جذب نادرست چربی ها. در این وضعیت دفع مدفوع به سختی انجام می شود و ممکن است شناور باشد یا به کناره های کاسه توالت بچسبد.
• جذب نادرست پروتئین ها. این وضعیت می تواند منجر به خشکی یا ریزش مو یا احتباس مایعات شود. احتباس مایعات به ادم نیز معروف است و به صورت تورم دست و پا بروز می کند.
• سوء جذب قندهای خاص. این وضعیت ممکن است منجر به نفخ شکم، گاز یا اسهال انفجاری شود.
• سوء جذب ویتامین های خاص. این وضعیت می تواند با علائمی مانند  کم خونی ،سوء تغذیه، فشار خون پایین، کاهش وزن یا تحلیل رفتن عضلات خودش را بروز دهد .

سو ء جذب ممکن است بر اساس سن یا جنسیت بر افراد تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، در زنان می تواند منجر به حذف دوره های قاعدگی و در کودکان منجر به رشد ضعیف شود. وزن یا میزان افزایش وزن آنها ممکن است به طور قابل توجهی کمتر از سایر کودکان در سن و جنس مشابه باشد.

یکی دیگر از علائم سوءجذب در کودکان این است که آنها احتمال دارد از مصرف برخی غذاها خودداری کنند.

عوامل خطر برای سندرم سوء جذب

عوامل خطر برای سندرم سوء جذب ،عبارتند از:

• جراحی روده
• نوشیدن مقادیر زیادی الکل
• سابقه خانوادگی فیبروز کیستیک یا سوء جذب
• سفر به هند و سایر مناطق جنوب شرقی آسیا
• استفاده از داروهای خاص، از جمله ملین یا روغن معدنی

تشخیص سندرم سوء جذب

اگر دچار اسهال مزمن یا کمبود مواد مغذی هستید یا با وجود رژیم غذایی مناسب، وزن زیادی را از دست داده اید، پزشک ممکن است به سندرم سوء جذب مشکوک شود. برای تأیید تشخیص و تایید این وضعیت از آزمایشات خاصی استفاده می شود. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

آزمایشات مدفوع

آزمایش مدفوع می تواند چربی موجود در نمونه های مدفوع  را اندازه گیری کند. این آزمایشات از همه مطمئن تر است. زیرا چربی معمولاً در مدفوع شخصی که دچار سندرم سوء جذب است وجود دارد.

آزمایش خون

این آزمایشات میزان مواد مغذی خاص خون مانند ویتامین B-12، ویتامین D، فولات، آهن، کلسیم، کاروتن، فسفر، آلبومین و پروتئین را در خون اندازه گیری می کند.

کمبود یکی از این مواد مغذی لزوماً به معنای ابتلا به سندرم سوء جذب نیست. این می تواند به این معنی باشد که شما غذاهایی با سطح مواد مغذی مفید مصرف نمی کنید. سطح طبیعی این مواد مغذی نشان می دهد که فرد مشکل سندرم سوء جذب ندارد.

آزمایشات تنفس

برای آزمایش عدم تحمل لاکتوز می توان از آزمایشات تنفس استفاده کرد. لاکتوز در صورت عدم جذب مناسب، وارد روده بزرگ می شود. باکتری های موجود در روده بزرگ لاکتوز را تجزیه کرده و گاز هیدروژن تولید می کنند. هیدروژن اضافی از روده، در جریان خون و سپس در ریه ها جذب می شود. اگر بعد از خوردن محصولی حاوی لاکتوز، گاز هیدروژن در نفس شما دیده شود، ممکن است دچار عدم تحمل لاکتوز شده باشید.

آزمایشات تصویربرداری

آزمایشات تصویربرداری، که از سیستم گوارش شما عکس می گیرند، ممکن است برای یافتن مشکلات ساختاری در دستگاه گوارشی انجام شود. به عنوان مثال، پزشک شما می تواند سی تی اسکن را برای بررسی ضخیم شدن دیواره روده کوچک تجویز کند، که می تواند نشانه ای از بیماری کرون باشد.

نمونه برداری

اگر پزشک به وجود سلول های غیرطبیعی در پوشش روده کوچک خود شک داشته باشد، ممکن است بیوپسی را پیشنهاد دهد. بیوپسی احتمالاً با استفاده از آندوسکوپی انجام می شود. یک لوله به دهان شما وارد شده و از طریق مری و معده و در روده کوچک شما فرستاده می شود تا نمونه کوچکی از سلول ها گرفته شود.

گزینه های درمانی برای سندرم سوء جذب

پزشک با پرداختن به علائمی مانند اسهال، درمان سندرم سوء جذب را آغاز می کند. داروهایی مانند لوپرامید می توانند موثر باشد.

پزشک همچنین می خواهد مواد مغذی و مایعاتی را که بدن شما قادر به جذب آن نیست جایگزین کند.  آنها ممکن است شما را از نظر کمبود آب بدن کنترل کنند، که می تواند شامل افزایش تشنگی، خروج کم ادرار و خشکی دهان، پوست یا زبان باشد.

در مرحله بعدی، پزشک  بر اساس علت اصلی مشکل جذب، درمان را شروع می کند. به عنوان مثال، اگر پزشک تشخیص دهد که مشکل اصلی شما  عدم تحمل لاکتوز است،  احتمالاً به شما توصیه می کند از مصرف شیر و سایر محصولات لبنی یا قرص آنزیم لاکتاز خودداری کنید.

در این مرحله ممکن است پزشک شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد. متخصص تغذیه  یک برنامه درمانی ایجاد می کند که به شما کمک می کند مواد مغذی مورد نیاز بدن خود را دریافت کنید. متخصص تغذیه  ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

مکمل های آنزیمی. این مکمل ها می توانند به بدن  کمک کنند مواد مغذی مورد نیاز خودش را، جذب کند.

مکمل های ویتامین. متخصص تغذیه  ممکن است دوز بالای ویتامین یا سایر مواد مغذی را برای جبران مواردی که جذب روده نمی شوند، توصیه کند.

تغییر رژیم غذایی. متخصص تغذیه ممکن است رژیم غذایی را برای افزایش یا کاهش برخی از غذاها یا مواد مغذی تنظیم کند. به عنوان مثال، ممکن است به شما توصیه شود از غذاهای پر چربی برای کاهش اسهال خودداری کنید و غذاهای پر پتاسیم را برای کمک به تعادل الکترولیت ها افزایش دهید.

سخن آخر

سوء جذب می تواند عناصر درشت مغذی (به عنوان مثال، پروتئین ها، کربوهیدرات ها، چربی ها)، ریز مغذی ها (به عنوان مثال، ویتامین ها، مواد معدنی) یا هر دو را تحت تأثیر قرار دهد، که باعث دفع بیش از حد مدفوع، کمبودهای غذایی و علائم دستگاه گوارش (GI) می شود. سو ء جذب ممکن است به صورت کلی، با اختلال در جذب تقریباً تمام عناصر غذایی، یا جزئی، با سو ء جذب فقط مواد مغذی خاص همراه باشد.