مایعات اطراف قلب
تا دیر نشده علائمتو بگو، پزشکتو بگم:
افیوژن پریکارد، که گاهی اوقات به آن “مایعات اطراف قلب” گفته می شود، تشکیل غیر طبیعی مایعات اضافی است که بین پریکارد، بافت داخلی قلب و خود قلب ایجاد می شود. افیوژن پریکارد، تجمع بیش از حد مایعات در ساختار دو لایه و کیسه مانند قلب (پریکارد) می باشد. افراد سالم مقدار کمی مایعات پریکارد (15 میلی لیتر تا 50 میلی لیتر) دارند که به قلب اجازه می دهد بدون هیچ محدودیتی حرکت کند. در صورت بروز این بیماری به تدریج مایع پریکارد تجمع یافته، و لایه های پریکارد گسترش می یابند. لایه های پریکارد می توانند تا 2 لیتر مایعات را در خود جای دهند. مایعات دور قلب می تواند حاد باشد و سریع بروز کند و یا ممکن است مزمن باشد و بیش از سه ماه طول بکشد.
فضای بین لایه های قلب (پریکارد) به طور معمول حاوی یک لایه نازک از مایعات است. در اکثر مواقع التهاب ناشی از آسیب دیدگی پریکارد می تواند منجر به تجمع مایعات اضافی شود. همچنین خونریزی بعد از ضربه مغزی ممکن است باعث ایجاد مایعات اضافی بدون التهاب در اطراف قلب شود. تجمع مایعات اضافی در قلب باعث فشار بر روی قلب شده و عملکرد قلب را تحت تأثیر قرار می دهد. مایعات دور قلب در صورت عدم درمان، می تواند منجر به نارسایی قلبی یا مرگ شود.
علت مایعات دور قلب
افیوژن پریکارد می تواند هم ناشی از التهاب پریکارد در پاسخ به بیماری یا آسیب باشد و هم در صورت مسدود شدن جریان مایعات پریکارد یا جریان خون در پریکارد در اثر ضربه مغزی ایجاد شود. اما در نوعی از مایعات دور قلب به نام پریکاردیت ایدیوپاتیک ممکن است بیماری علت مشخصی نداشته باشد.
علل مایعات دور قلب می تواند شامل موارد زیر باشد:
علت های پریکارد علل های عفونی |
بیماری سل، عفونت های ویروسی، عفونت های باکتریایی (SBE) و به ندرت عفونت های قارچی |
علل های ازتروژنیک افیوژن پریکارد |
جراحی قلب، پرتودرمانی، مینوکسیدیل، پنی سیلین ها، متیل سرسید، سوراخ شدن کرونر و سوراخ شدن بطن راست |
اختلال سیستم ایمنی بدن |
لوپوس سیستمیک، روماتیسم مفصلی، اسکلرودرما و سندرم فارلر |
سایر علل افیوژن پریکارد |
سرطان بدخیم، کم کاری تیروئید و (متابولیک)، نارسایی قلبی، کبدی، کلیوی، خونریزی قلب، انفارکتوس پریکارد و شیلوپرایکارد |
علل عفونی متعدد برای پریکارد وجود دارد.
از نظر تاريخي، شايع ترين علت افیوژن پریکارد، سل بوده است. مایعات دور قلب ناشی از سل می تواند بدون هیچگونه علائم ظاهری ریوی رخ دهد. پریکاردیت ویروسی یا میوکاردیت با مایعات دور قلب همراه است، که معمولاً از ویروس Coxsackie B ناشی می شود. پریکاردیت باکتریایی می تواند با اندوکاردیت باکتریایی همراه باشد و بسیار خطرناک و جدی است.
پراكاردی یاتروژنیك پس از عمل جراحی قلب شایع است و اغلب به تخلیه نیاز دارد. امروزه انتشار پریکاردیال ناشی از پرتودرمانی کمتر دیده می شود. نشان داده شده است که برخی از داروهای مینوکسیدیل، پنی سیلین ها و متیسرسید باعث افیوژن پریکارد می شوند. خونریزی به داخل پریکارد در طی درمان های تهاجمی مانند مداخله عروق کرونر از راه پوست باعث سوراخ شدن عروق کرونر و بطن راست می شود.
واکنش های خود ایمنی می تواند باعث پریکاردیت و در نتیجه التهاب پریکارد شود. لوپوس اریتماتوز سیستمیک می تواند ناشی از مصرف داروهای هیدرالازین، کینیدین یا ایزونیازید باشد. آرتریت روماتوئید و اسکلرودرما سایر اختلالات عروقی کلاژن هستند که باعث پریکاردیت خود ایمنی و افیوژن های پریکارد می شوند. سندرم فارلر یک واکنش خود ایمنی است که پس از انفارکتوس میوکارد رخ می دهد و باعث مایعات دور قلب می شود. سرطان ریه، سرطان پستان و لنفوم هوچکین شایع ترین علل سرطانی مایعات دور قلب می باشند. از نظر تئوریک، هرگونه بدخیمی می تواند باعث افیوژن پریکارد شود.
علائم مایعات اطراف قلب
بیماران ممکن است بدون بروز هیچ علائم و نشانه خاصی به افیوژن پریکارد مبتلا باشد. به نحوی که افزایش تدریجی مایعات اطراف قلب می تواند بدون بروز هیچ علائم مشخصی رخ دهد.
علائم افیوژن پریکارد در صورت بروز ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس پر بودن قفسه سینه
- تنگی نفس یا مشکل در تنفس
- تنگی نفس هنگام دراز کشیدن (ارتوپن)
- درد قفسه سینه، معمولاً در پشت استخوان سینه یا در سمت چپ قفسه سینه
در صورت احساس درد در قفسه سینه که بیش از چند دقیقه طول بکشد، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
عوارض مایعات دور قلب
تامپوناد یکی از عارضه اصلی و البته خطرناک و جدی افیوژن پریکارد که نیاز به درمان فوری دارد.
بسته به میزان پیشرفت بیماری، پریکارد می تواند تا حدودی کشیده شوند و مایعات اضافی را در خود جای دهد. با این حال، مایعات بیش از حد باعث می شود که پریکارد به قلب فشار بیاورد و بطن و دهلیزهای قلب به طور کامل پر نشوند. در این صورت گردش خون ضعیف شده و اکسیژن رسانی به کل بدن مختل می شود.
تشخیص مایعات دور قلب
در صورت مشکوک شدن به تشخیص افیوژن پریکارد، پزشک برای رد کردن و یا تایید تشخیص خود یک سری آزمایشات را تجویز می کند. علاوه بر آن وی، معاینات پزشکی را انجام می دهد و با استتوسکوپ به قلب بیمار گوش می دهد.
اکوکاردیوگرام
اکوکاردیوگرام از امواج صوتی برای تهیه تصاویر از قلب استفاده می کند. با این روش، یک متخصص قلب می تواند براساس میزان فضای بین دو لایه پریکارد، وضعیت بیمار و پیشرفت بیماری را تشخیص دهد. اکوکاردیوگرام همچنین به دلیل فشار بر قلب (تامپوناد) می تواند باعث کاهش عملکرد قلب شود.
به طور کلی برای تشخیص مایعات دور قلب پزشک می تواند از دو نوع اکوکاردیوگرام استفاده کند:
اکوکاردیوگرام Transthoracic
در این تست دستگاه صوتی (مبدل) روی سینه بیمار قرار می گیرد و تصاویری از وضعیت قلب او تهیه می کند.
اکوکاردیوگرام transesophageal
در روش اکوکاردیوگرام transesophageal یک مبدل ریز از طریق گلو وارد دستگاه گوارش بیمار شده و وضعیت گلو تا معده (مری) بیمار بررسی می شود. از آنجا که مری نزدیک قلب قرار دارد، قرارگیری مبدل در این قسمت غالباً تصاویر دقیقی از قلب را نشان می دهد.
الکتروکاردیوگرام
یک الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب می تواند سیگنال های الکتریکی قلب را ضبط کرده وتشخیص علائم تامپوناد موثر باشد.
اشعه ایکس قفسه سینه
در صورت تجمع بیش از مایعات در پریکارد، محل تجمع مایعات در اشعه ایکس قفس سینه به صورت یک شبح بزرگ نشان داده می شود. علاوه بر آن، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی MRI می توانند افیوژن پریکارد را تشخیص دهند.
پیش اگهی مایعات دور قلب
جدی بودن شرایط بستگی به علت اصلی، میزان و سرعت پیشرفت و درمان موثر افیوژن پریکارد دارد. درمان علت اصلی بیمار و کنترل عوامل خطر مانند عفونت ناشی از ویروس یا نارسایی قلبی، به بیمار کمک می کند پیش آگهی بهتری داشته باشد. افیوژن پریکارد ناشی از برخی شرایط مانند سرطان بسیار جدی است و باید سریع تشخیص داده و درمان شود. علاوه بر این، تامپوناد قلبی ناشی از مایعات دور قلب می تواند خطرناک باشد.
درمان مایعات دور قلب
سابقه پزشکی، معاینه بیمار، آزمایش های بالینی به پزشک کمک می کند تا علت و نوع روند درمانی را مشخص کند. بسته به علت بیماری، مایعات اضافی ممکن است سرشار از پروتئین (اگزودات) یا آبکی (ترودواست) باشند. تشخیص پروتئینی و یا آبکی بودن مایعات اضافی به پزشکان کمک می کنند تا بهترین روش برای درمان پریکارد را تعیین کنند. درمان مایعات دور قلب به میزان مایعات انباشته شده، علت بیماری و تشخیص تامپوناد بستگی دارد. درمان علت اغلب بیماری را برطرف می کند.
روش های درمانی پزشکی برای افیوژن های پریکارد، عبارتند از:
- از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) می توان برای درمان افیون های پریکارد ناشی از التهاب استفاده کرد. این داروها شامل ایبوپروفن یا آسپرین است.
- داروهای ادرارآور و سایر داروهای نارسایی قلبی می توانند برای معالجه ادرارهای پریکاردیال ناشی از نارسایی قلبی استفاده شوند.
- از آنتی بیوتیک ها برای درمان افیون های پریکارد ناشی از عفونت استفاده می شود.
- اگر یک مایعات دور قلب به وجود سرطان مربوط باشد، ممکن است شیمی درمانی، پرتودرمانی یا تزریق دارو در قفسه سینه تجویز شود.
سایر درمان ها
در صورتی که داروهای های ضد التهابی موثر نباشند، و شرایط بیماری فرد شدید و مستعد ابتلا به تامپوناد باشد پزشک احتمالاً از روش های زیر برای تخلیه و یا تجمع بیش از حد مایعات جلوگیری می کند:
پریکاردیوسنتز با هدایت سونوگرافی
پریکاردیوسنتز با هدایت سونوگرافی، یک روش مطمئن و مؤثر برای از بین بردن مایعات اضافی از پریکارد است. در روش پریکاردیوسنتز پزشک با وارد کردن سوزن به فضای پریکارد از یک لوله کوچک (سوند) برای تخلیه مایعات استفاده می کند. پزشک در طی پریکاردیوسنتز برای مدیریت درمان از دستگاه های تصویربرداری اکوکاردیوگرافی یا نوعی فناوری اشعه ایکس به نام فلوروسکوپی استفاده خواهد کرد. در بیشتر موارد، سوند تا چند روز در جای خود قرار می گیرد تا فضای پریکارد تخلیه و از ساخت دوباره مایعات جلوگیری شود. پریکاردیوسنتز با هدایت سونوگرافی و به دنبال آن فلوروسکوپی رایج ترین روش برای درمان افیوژن پریکارد است.
پنجره پریکاردیال یا پریکاردیکتومی
در صورت خون ریزی پریکارد به ویژه به دلیل جراحی های اخیر قلب یا سایر عوامل پیچیده، پزشک جراحی پنجره پریکاردیال را برای ترمیم آسیب ها انجام می دهد. در این روش پزشک یک برش کوچک در زیر انتهای استخوان ساق پا یا بین دنده ها در سمت چپ قفسه سینه ایجاد و بخشی از پریكاردیوم را باز می کند تا مایعات اضافی از قلب خارج شود.
پریكارديوتومی بالون
در این روش پزشک از اشعه ایکس برای مشاهده پریکارد و قرار دادن سوند گشاد کننده (بالون) بین لایه های پریکارد استفاده می کند. این روش به ندرت انجام می شود.
عمل جراحی توراکوسکوپی به کمک ویدئو (VATS)
VATS یا توراکوسکوپی، یک روش نسبتا آسیب زا است که تحت بی حسی عمومی و تخلیه کامل مایعات و جلوگیری از بازگشت مجدد بیماری انجام می شود.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
اگر افیوژن پریکارد در نتیجه سکته قلبی یا در شرایط اورژانسی تشخیص داده شود، دیگر بیمار برای قرار ملاقات با پزشک خود وقت ندارد و باید با بروز علائم سریعا به پزشک مراجعه شود. برای آمادگی بهتر در جلسات بعد با پزشک بهتر است بیمار کلیه علائم واطلاعات و سابقه های بیماری های قبلی خود را به پزشک اطلاع دهد. نام تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید را بگویید.
برای افیوژن پریکارد، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک پرسیده شوند، عبارتند از:
- به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
- وضعیت من چقدر شدید است؟
- بهترین دوره درمان من کدام است؟
- آیا باید به یک متخصص مراجعه کنم؟
- چه عاملی باعث ایجاد علائم من شده است؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم از آن استفاده کنم؟
- بیماری دیگری دارم. چگونه می توانم به بهترین شکل این شرایط را با هم مدیریت کنم؟
احتمالاً پزشك سؤالاتی از شما خواهد پرسید، از جمله:
- علائم شما چه زمانی شروع شد؟
- آیا علائم شما موقت بوده یا به طور مداوم بروز می کنند؟
- فکر می کنید چه چیزی باعث بهتر و یا بدتر شدن علائم شما می شود؟
منابع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pericardial-effusion/diagnosis-treatment/drc-20353724
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17351-pericardial-effusion
[advisers limit=3 online =true skill=”5″]
آخرین دیدگاه‌ها