فشار خون مرکزی چیست؟

فشار خون مرکزی بر خلاف فشار خون محیطی بدن، میزان فشار خون را در شریان بزرگ آئورت اندازه گیری می کند. عوامل مختلفی مانند از بین رفتن انعطاف پذیری شریان ها می تواند فشار خون مرکزی بدن را افزایش دهد. افزایش فشار خون مرکزی به اختصار CBP یا فشار خون مرکزی آئورتیک نیز نامیده می شود. افزایش سن یکی از مهمترین دلایل از بین رفتن انعطاف پذیری و سفت شدن شریان ها است. اندازه گیری فشار خون مرکزی بدن می تواند نشانگر دقیق تری از خطرات سکته مغزی، نارسایی قلبی، بیماری های عروقی و ابتلا به سایر بیماری ها باشد.

فشار خون مرکزی فشار وارد شده به دیواره آئورت را اندازه گیری می کند. آئورت بزرگترین شریان بدن است که با انقباض بطن چپ، خون را از قلب به سراسر بدن می فرستد. کارشناسان بر این باورند که اندازه گیری فشار خون مرکزی دقیق‌تر و مفیدتر از اندازه گیری فشار خون محیطی است.  در واقع اندازه‌گیری فشار خون مرکزی به پزشک کمک می کند که بتواند احتمال ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی و یا سکته را به راحتی پیش بینی کند.

فشار خون بالا چیست؟

فشار خون نیرویی است که خون به دیواره رگ های خونی وارد می کند. خون بوسیله قلب به داخل شریان ها پمپاژ می شود. شریان ها نیز  خون را به اندام های سراسر بدن منتقل می کنند. بالا بودن فشار خون یعنی فشار وارد شده از طریق خون به دیواره شریان های شما بالاتر از محدوده طبیعی است.

شما معمولا نمی توانید فشار خون بالا را احساس کنید. بسیاری از افرادی که افزایش فشار خون دارند نمی دانند که به این عارضه مبتلا هستند. در واقع فشار خون بالا یک بیماری بی علامت و کشنده است، زیرا تا مرحله تشخیص هیچ گونه علائم واضح و مشخصی ندارد. هنوز از نظر پزشکی به طور دقیق مشخص نیست که چه چیزی باعث افزایش فشار خون می شود. افرادی که به فشار خون مزمن مبتلا هستند بیش از سایر افراد در معرض خطر سکته مغزی، بزرگ شدن قلب، نارسایی قلبی، بیماری عروق محیطی، حمله قلبی و نارسایی کلیوی قرار دارند. ابتلا به فشار خون مزمن معمولا در سالمندان به خصوص افراد بالای 60 سال شایع تر است. بررسی ها نشان می دهد که از هر 4 نفر سالمند یک نفر به فشار خون بالا مبتلا است.

چرا اندازه گیری CBP مهم است؟

با افزایش سن، رگ‌های خونی به تدریج انعطاف‌پذیری خود را از دست داده و سفت‌تر می‌شوند. این وضعیت پمپاژ قلب به داخل شریان ها را سخت‌تر می‌کند. از بین رفتن انعطاف پذیری رگ ها به عنوان سفتی شریانی شناخته می شود. اندازه گیری فشار خون مرکزی می تواند تصویر دقیقی از میزان سفتی شریان و همچنین احتمال حمله قلبی یا سکته مغزی را به پزشک ارائه دهد.

فشار خون محیطی چگونه اندازه گیری می شود؟

فشار خون به وسیله دستگاهی به نام فشار سنج اندازه گیری می شود. پزشک می‌تواند فشار خون شما را با استفاده از یک فشار سنج اندازه گیری کند. برای اندازه گیری فشار خون ابتدا کاف فشار سنج به دور بازوی شما پیچیده می شود. هنگام اندازه گیری فشار خون برای رسیدن به نتایج درست باید کاملا راحت و بدون استرس باشید.

فشار خون به صورت دو عدد روی هم نوشته می شود. عدد اول نشان دهنده فشار خون سیستولیک است. فشار خون سیستولیک حداکثر فشاری که خون با هر پمپاژ قلب به دیواره شریان ها وارد می کند را به شما نشان می دهد.  عدد دوم یا عدد پایین نشان دهنده فشار خون دیاستولیک است. این عدد حدااکثر فشاریرا که جریان خون در هنگام استراحت قلب به دیواره رگ ها وارد می کند را به شما نشان می دهد.  فشار خون گرفته شده در بازو فشار خون محیطی نامیده می شود.

CBP چگونه اندازه گیری می شود؟

برای اندازه گیری فشار خون مرکزی دو روش مختلف وجود دارد. روش اول که تهاجمی است، از طریق قرار دادن لوله ای بلند و نازک به نام کاتتر در داخل عروق خونی انجام می شود. پزشک برای انجام این کار ابتدا کاتتر را در داخل عروق خونی گردن یا کشاله ران وارد کرده و سپس آن را به سمت قلب هدایت می کند. در روش دوم از ابزار کوچکی به نام  تونومتر استفاده می شود. حتی در این روش تونومتر بر روی یک رگ خونی بزرگ بر روی سطح بدن قرار می گیرد.

در هنگام استفاده از تونومتر و اندازه گیری فشار خون مرکزی باید کاملا ثابت و بی حرکت و بدون استرس باشید.  استرس می تواند فشار خون شما را به طور کاذب افزایش دهد. تونومتر نبض شما را اندازه گیری می کند. پس از اندازه گیری نبض و فشار خون محیطی، فشار خون مرکزی را می توان با یک فرمول ریاضی به نام تابع انتقال تعمیم یافته محاسبه کرد. به جای تونومتر، یک کاف فشار خون معمولی متصل به یک دستگاه تخصصی نیز می تواند برای اندازه گیری فشار خون مرکزی استفاده شود. روش دوم اندازه گیری فشار خون مرکزی کاملا غیر تهاجمی است.

به طور کلی از سنجش فشار خون مرکزی به عنوان روشی برای پیشگیری از بیماری های قلبی-عروقی و سکته استفاده می شود.

فشار خون مرکزی بالا چگونه درمان می شود؟

فشار خون بالا را می توان با انواع مختلف داروها درمان کرد، از جمله:

• مسدود کننده های بتا
• مسدود کننده های کانال کلسیم
• دیورتیک ها (قرص های ادرار آور)
• مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین
• مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)

بررسی ها نشان داده است داروهایی که می توانند فشار خون مرکزی بدن را به طور موثر کاهش دهند عبارتند از:

• مهارکننده های ACE
• مسدود کننده های کانال کلسیم
• مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین

تفاوت CBP و PBP چیست؟

وقتی پزشک کاف فشار سنج را به دور بازوی شما بسته و فشار خونتان را اندازه گیری می کند، در واقع در حال بررسی فشار خون محیطی شما است.  فشار خون محیطی با فشار خون مرکزی تفاوت های بسیار زیادی دارد.  بررسی ها نشان می دهد که اندازه‌گیری فشار خون مرکزی (CBP) می‌تواند تصویر دقیق‌تری از خطرات احتمالی مربوط به سلامت را به پزشک ارائه بدهد. CBP در واقع مقدار فشار داخل آئورت را اندازه گیری می کند. آئورت اصلی ترین شریان قلب است که خون را از بطن چپ قلب به سراسر بدن می فرستد. اگر در مورد بالا بودن فشار خون و خطرات احتمالی مانند بیماری های قلبی، سکته مغزی یا ابتلا به سایر بیماری ها نگران هستید، از پزشک خود بخواهید تا CBP شما را اندازه گیری کند.

پزشک در چه صورت CBP بدن را تجویز می کند؟

فشار خون طبیعی بدن با توجه به سن، قد و جنسیت افراد متفاوت است. بنابراین پیش از هر چیز از پزشک خود بپرسید که آیا به پایش فشار خون مرکزی نیاز دارید یا خیر. اگر به فشار خون بالا مبتلا هستید، با پزشک خود در مورد اندازه گیری فشار خون مرکزی خود صحبت کنید. پزشک ممکن است بررسی CPB را برای پیش بینی خطر بیماری های جدی ، مانند حمله قلبی یا سکته، توصیه کند.

همچنین پزشک با نظارت بر فشار خون مرکزی، می تواند تصور بهتری از میزان عملکرد داروها یا سایر روش های درمانی شما داشته باشد.

دستگاه‌های متعددی در بازار وجود دارد که می‌توانند به‌ طور خودکار CBP شما را بر اساس اطلاعات به دست آمده تخمین بزنند.

کاتتر

دقیق ترین روش اندازه گیری CBP استفاده از کاتتر است. اما با این حال این روش تهاجمی بوده و فقط طبق صلاحدید و تجویز پزشک انجام می شود. شما می توانید از دستگاه های مبتنی بر کاف نیز برای تخمین CBP بدن استفاده کنید. اما با این حال استفاده از این روش ها ممکن است دقت کمتری نسبت به انواع دیگر دستگاه ها مانند تونومتر داشته باشند.

تونومتر از طریق یک حسگر فشار را در شریان های بدن اندازه گیری می کند. در این روش پزشک تونومتر را بر روی شریان کاروتید در گردن یا شریان رادیال در مچ دست فشار می دهد. سپس پزشک بر اساس اطلاعات دریافتی تونومتر و با انجام محاسبات ساده ریاضی فشار خون مرکزی شما را تخمین می زند.

تونومترها

تونومترها برای استفاده صحیح به مهارت زیادی نیاز دارند. بنابراین استفاده از تونومتر برای اندازه گیری فشار خون مرکزی باید حتما توسط یک پزشک متخصص و با تجربه انجام شود.

اگر جزء بیماران پرخطر باشید، پزشک بررسی CBP بدن با استفاده از کاتتر را برای شما تجویز می کند. استفاده از کاتتر جزء روش های تهاجمی اندازه گیری فشار خون مرکزی بدن است. در این روش پزشک یک لوله پلاستیکی بلند و نازک به نام کاتتر را از طریق شریان زیر بغل یا کشاله ران به داخل آئورت شما وارد می کند. در انتهای کاتتر  یک حسگر وجود دارد که می تواند فشار داخل آئورت را اندازه گیری کند.

این روش با وجود تهاجمی بودن، دقیق ترین راه برای اندازه گیری CBP بدن است.

قبل از انجام آزمایش باید از مصرف موادی که می توانند بر فشار خون شما تأثیر بگذارد خودداری کنید. مواد غذایی مانند کافئین، نیکوتین و برخی داروها می توانند بر فشار خون شما تأثیر گذاشته و نتایج گمراه کننده ای را ایجاد کنند. بنابراین قبل از اندازه گیری آزمایش خون مرکزی فهرست کاملی از داروها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را در اختیار پزشک قرار دهید.

همچنین ممکن است پزشک به شما توصیه کند که قبل از آزمایش فشار خون از ورزش کردن خودداری کنید.

درمان CBP بالا

اگر به CBP بالا مبتلا هستید حتما در مورد ایجاد تغییراتی در سبک زندگی با پزشک خود مشورت کنید. پزشک به شما توضیح می دهد که برای کاهش فشار خون چگونه در رژیم غذایی و سطح فعالیت خود تغییراتی ایجاد کنید. یکی از مهمترین عوامل ابتلا به فشار خون بالا کم تحرکی و تغذیه نادرست است. معمولا برای کاهش فشار خون مرکزی بدن رعایت یک رژیم غذایی کم سدیم، ورزش بیشتر و ترک مصرف الکل توصیه می شود.

بسته به علت و شدت فشار خون بالا، ممکن است ورزش و کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی برای کنترل فشار خون کافی باشد.

حتی اگر پزشک برای کنترل فشار خون داروهایی را برای شما تجویز کند، باید شیوه زندگی سالمی داشته باشید تا داروها بتوانند به درستی عمل کنند.

گاهی تغییرات سبک زندگی برای حفظ فشار خون مرکزی بدن در سطح سالم کافی نیست. در اینگونه موارد پزشک ممکن است داروهایی را برای کمک به کاهش فشار خون تجویز کند. معمولا داروهایی که برای کاهش فشار خون مرکزی تجویز می شوند با داروهای مورد استفاده برای کاهش فشار خون محیطی با هم تفاوت دارند. پزشک ممکن است برای کاهش فشار خون مرکزی داروهای زیر را برای شما تجویز کند:

• مهارکننده های ACE
• مسدود کننده های کانال کلسیم
• مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین

فشار خون مرکزی نسبت به فشار خون محیطی نسبت به داروها واکنش متفاوتی نشان می دهد. اگر برای کاهش خون مرکزی بالا تحت درمان قرار دارید، ممکن است لازم باشد پزشک CBP شما را به طور مرتب اندازه گیری کند. پزشک به این ترتیب می تواند از موثر بودن داروهای تجویز شده مطمئن شود. اگر فشار خون مرکزی شما همچنان بالا باشد، پزشک دوز دارو را تغییر داده و یا داروی جدیدی را تجویز می کند.