سرطان مثانه

سرطان مثانه و یا تومور مثانه، یکی از شایعترین سرطان ها است که هر سال تقریباً 68000 بزرگسال در ایالات متحده را مبتلا می کند. سرطان مثانه در مردان بیشتر از زنان رخ می دهد و معمولاً در افراد سالمند بیشتر دیده می شود اما ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد. سرطان مثانه در اغلب موارد از سلول های ادراری که داخل مثانه شما قرار می گیرد شروع می شود. اگرچه این بیماری در مثانه بسیار متداول است، اما همین نوع سرطان می تواند در سایر قسمت های مجاری ادراری نیز رخ دهد. حدود هفت مورد از هر 10 تومور مثانه که در مراحل اولیه تشخیص داده می شوند قابل درمان می باشد.

سرطان مثانه حتی در مراحل اولیه ممکن است عود کند و دوباره برگردد. به همین دلیل، افراد مبتلا به تومور مثانه به پس از درمان به آزمایشات پیگیری نیاز دارند تا از بازگشت بیماری جلوگیری کنند.

علت سرطان مثانه

سرطان مثانه، در صورت رشدغیرطبیعی سلولهای مثانه ایجاد می شود رشد این سلول های غیر طبیعی، تومور را تشکیل می دهند.

دلایل سرطان مثانه عبارتند از:

• عفونت های انگلی
• قرار گرفتن در معرض تابش
• تحریک مزمن پوشش مثانه
• سیگار و سایر موارد مصرف دخانیات
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

در برخی موارد علت این بیماری مشخص نیست و برخی از مبتلایان هیچ فاکتور خطری ندارند.

انواع سرطان مثانه

• سلول های مختلفی ممکن است در مثانه سرطانی شود.
• نوع سلول مثانه که سرطان از آن شروع می شود، نوع سرطان را مشخص می کند.

بر این اساس انواع تومور مثانه عبارتند از:

سرطان ادراری یا اروتلیال، کارسینوم ادراری (کارسینوم سلول انتقالی)، در سلول هایی که داخل مثانه را خط می کنند رخ می دهد. سلول های ادراری هنگام پر شدن مثانه منقبض می شوند. همین سلول ها در داخل مجرای ادرار قرار دارند و ممکن است تومورهای را در این مکان ها ایجاد کنند.

سرطان سلولی سنگفرشی، سرطان سلول سنگفرشی با تحریک مزمن مثانه مانند عفونت یا استفاده طولانی مدت از سوند ادراری ایجاد می شود.

آدنوکارسینوما، آدنوکارسینوما در سلول های تشکیل دهنده غده های ترشح مخاط ایجاد می شود.

 عوامل خطر سرطان مثانه

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به تومور مثانه را افزایش دهند، عبارتند از:

سیگار کشیدن

سیگار با ایجاد تجمع مواد شیمیایی مضر در ادرار، خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش دهد.

افزایش سن

تومور مثانه در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما به ندرت در افراد جوانتر از 40 سال مشاهده می شود.

نژاد

افراد سفید پوست نسبت به افراد نژادهای دیگر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان مثانه قرار دارند.

جنسیت

مردان نسبت به زنان به احتمال زیاد به تومور مثانه مبتلا می شوند.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص

کلیه ها در فیلتر کردن مواد شیمیایی مضر از جریان خون و انتقال آن ها به مثانه نقش اساسی دارند. به همین دلیل قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص ممکن است خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش دهد. مواد شیمیایی مرتبط با خطر سرطان مثانه شامل آرسنیک و مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید رنگ ها، لاستیک، چرم، پارچه و محصولات رنگی است.

درمان قبلی سرطان

درمان با داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید خطر ابتلا به تومور مثانه را افزایش می دهد. افرادی که تحت درمان با پرتودرمانی قرار گرفته اند، خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می دهند.

التهاب مزمن مثانه

عفونت های مزمن یا مکرر ادراری یا التهاب (سیستیت)، ممکن است با استفاده طولانی مدت از سوند ادرار اتفاق بیفتد و خطر ابتلا به سرطان مثانه سلول سنگفرشی را افزایش دهد. در برخی از مناطق جهان، کارسینوم سلول سنگفرشی با التهاب مزمن مثانه مرتبط با عفونت انگلی معروف به شیستوزومیازیس مرتبط است.

سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان

این سرطان تا حدودی قابل بازگشت است و مبتلایان ممکن است دوباره به آن مبتلا شوند. همچنین افرادی که سابقه خانوادگی به این بیماری را دارند، در معرض ابتلا به تومور مثانه قرار دارند. سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان کولورکتال غیرپولیپسیس ارثی، که به آن سندرم لینچ نیز گفته می شود، می تواند خطر ابتلا به سرطان را در دستگاه ادراری و همچنین در روده بزرگ، رحم، تخمدان ها و سایر اندام ها را افزایش دهد.

علائم سرطان مثانه

علائم و نشانه های سرطان مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد لگن
• کمردرد
• تکرر ادرار
• ادرار دردناک
• خون در ادرار (هماتوری)

در مبتلایان به هماتوری ممکن است ادرار بیمار به رنگ قرمز روشن و یا کولا به نظر برسد. بعضی اوقات رنگ ادرار به ظاهر طبیعی است اما ممکن است در طی معاینه میکروسکوپی خون در ادرار تشخیص داده شود.

پیشگیری سرطان مثانه

اگرچه هیچ روش ممطئنی برای جلوگیری از تومور مثانه وجود ندارد، اما شما می توانید برای کاهش خطر ابتلا خود به این بیماری قدم هایی را بردارید. برای مثال:

• سیگار نکشید.
• در مورد مواد شیمیایی احتیاط کنید.
• برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض، تمام دستورالعمل های ایمنی را رعایت کنید.
• انواع میوه و سبزیجات را مصرف کنید. رژیم غذایی سرشار از انواع میوه ها و سبزیجات متنوع خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد.

تشخیص سرطان مثانه

آزمایشات و روش های مورد استفاده برای تشخیص تومور مثانه شامل موارد زیر است:

سیستوسکوپی

سیستوسکوپ دارای لنزهایی است که به پزشک اجازه می دهد داخل مجرای ادراری و مثانه را ببیند و این ساختارها را برای علائم بیماری بررسی کند. بیوپسی در طول سیستوسکوپی، پزشک می تواند یک وسیله خاص را از طریق دامنه و داخل مثانه منتقل کند تا یک نمونه سلولی (بیوپسی) را برای بررسی بیشتر جمع آوری کند. این روش گاهی اوقات برداشتن transurethral تومور مثانه (TURBT) نامیده می شود. TURBT همچنین  برای درمان تومور مثانه کابرد دارد.

سیتولوژی ادرار

نمونه ای از ادرار تحت میکروسکوپ برای بررسی سلول های سرطانی در روشی به نام سیتولوژی ادرار تجزیه و تحلیل می شود.

تست های تصویربرداری

 آزمایشات تصویربرداری، از جمله توموگرافی کامپیوتری (CT) و یا پیلوگرام رتروگراد، به پزشک اجازه می دهد ساختار دستگاه ادراری بیمار را معاینه کند. پیلوگرام رتروگراد یک معاینه با اشعه ایکس است که برای بررسی دقیق دستگاه ادراری فوقانی استفاده می شود.

تعیین میزان سرطان

بعد از تأیید تومور مثانه، پزشک ممکن است آزمایشات جانبی را برای تعیین میزان انتشار سرطان به غدد لنفاوی یا سایر مناطق بدن تجویز کند.

آزمایشات تعیین کننده میزان پیشرفت سرطان، عبارتند از:

• سی تی اسکن
• اسکن استخوان
• اشعه ایکس قفسه سینه
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

پزشک برای تعیین مرحله سرطان از نتایج این روش ها استفاده می کند. مراحل سرطان مثانه توسط اعداد رومی از 0 تا IV نشان داده شده است. کمترین مراحل نشان دهنده سرطانی است که به لایه های داخلی مثانه محدود می شود. بالاترین مرحله، مرحله چهارم سرطان است که نشان می دهد كه سرطان در نواحی دوردست بدن به غدد لنفاوی یا اندام انتشار یافته است. پزشک از مرحله سرطان برای انتخاب روش های درمانی مناسب استفاده می کند.

درجه سرطان مثانه

تومورهای سرطان مثانه بیشتر بر اساس نحوه ظاهر شدن سلول های سرطانی هنگام مشاهده زیر میکروسکوپ درجه بندی می شوند.

بر این اساس سرطان مثانه از نظر درجه پایین یا درجه بالا توصیف می شود:

تومور مثانه با درجه پایین، این نوع تومور دارای سلول هایی هستند که از نظر ظاهری و سازماندهی به سلول های طبیعی شبیه هستند و تومور درجه پایین معمولاً کندتر رشد می کند و احتمال حمله آن ها به دیواره عضلانی مثانه کمتر است.

تومور مثانه درجه بالا، این نوع تومور سلول هایی دارد که از نظر غیر طبیعی هستند و هیچ شباهتی با بافت های طبیعی ندارند. تومور درجه بالا نسبت به تومور درجه پایین رشد تهاجمی دارد و به احتمال زیاد در دیواره عضلانی مثانه و سایر بافت ها و اندام ها انتشار می یابند.

پیش آگهی سرطان مثانه

پیش آگهی این بیماری به متغیرهای زیادی از جمله نوع و مرحله سرطان بستگی دارد و در تمام مراحل درمان وجود دارد.

طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، میزان بقای پنج ساله طبق مرحله زیر است:

• میزان بقای پنج ساله برای مبتلایان به سرطان مثانه در مرحله 0 حدود 98 درصد است.
• میزان بقای پنج ساله برای مبتلایان به سرطان مثانه مرحله 1 حدود 88 درصد است.
• میزان بقای پنج ساله برای مبتلایان به سرطان مثانه مرحله 2 حدود 63 درصد است.
• میزان بقای پنج ساله برای مبتلایان به سرطان مثانه مرحله 3 حدود 46 درصد است.
• میزان بقای پنج ساله برای مبتلایان به سرطان مثانه مرحله 4 حدود 15 درصد است.

درمان سرطان مثانه

گزینه های درمانی تومور مثانه به عوامل مختلفی از جمله نوع سرطان، درجه سرطان و مرحله سرطان، سلامت کلی و ترجیحات درمانی بیمار بستگی دارد.

درمان سرطان مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• جراحی، برای از بین بردن بافت سرطانی
• پرتودرمانی، برای از بین بردن سلول های سرطانی
• شیمی درمانی در مثانه (شیمی درمانی داخل وریدی)
• شیمی درمانی برای کل بدن (شیمی درمانی سیستمیک)
• بازسازی، ایجاد روشی جدید برای خروج ادرار از بدن پس از برداشتن مثانه
• ایمونوتراپی، برای تحریک سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول های سرطانی، چه در مثانه و چه در سراسر بدن

ترکیبی از روش های درمانی ممکن است توسط پزشک و اعضای تیم مراقبت بیمار انجام گیرند.

رویکردهای مربوط به جراحی تومور مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

برداشتن مجرای تومور مثانه (TURBT)

 TURBT روشی برای از بین بردن سرطان مثانه محدود به لایه های داخلی مثانه است. در طی این روش، جراح یک حلقه سیم کوچک را از طریق سیستوسکوپ از داخل مثانه عبور می دهد. حلقه سیم با استفاده از جریان الکتریکی سلول های سرطانی را می سوزاند. همچنین ممکن است از لیزر پر انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده شود. TURBT تحت بی حسی منطقه ای یا بیهوشی عمومی انجام می شود. به عنوان بخشی از روش TURBT، پزشک ممکن است یک داروی ضد سرطان (شیمی درمانی) به مثانه تزرقیق کند تا از بازگشت تومور جلوگیری شود. دارو تا یک ساعت در مثانه باقی می ماند و سپس تخلیه می شود.

سیستکتومی

سیستکتومی جراحی برای از بین بردن کامل یا بخشی از مثانه است. در طی سیستکتومی جزئی، جراح تنها بخشی از مثانه که حاوی تومور سرطانی منفرد است، را بر می دارد. سیستکتومی جزئی تنها در صورتی ممکن است گزینه ای باشد که سرطان محدود به یک ناحیه مثانه باشد.

سیستکتومی رادیکال عملی برای از بین بردن کل مثانه، بخشی از مجرای ادرار و غدد لنفاوی اطراف است. در مردان، سیستکتومی رادیکال به طور معمول شامل از بین بردن پروستات و وزیکول منی است. در زنان، سیستکتومی رادیکال شامل برداشتن رحم، تخمدان ها و بخشی از مهبل است. سیستکتومی رادیکال را می توان از طریق یک برش واحد روی قسمت تحتانی شکم یا با چند برش کوچک با استفاده از جراحی روباتیک انجام داد. سیستکتومی خطر عفونت و خونریزی را به همراه دارد.

در مردان، برداشتن پروستات و وزیکول منی ممکن است باعث اختلال در نعوظ شود. در خانم ها برداشتن تخمدان ها باعث ناباروری و یائسگی زودرس می شود.

بازسازی Neobladder

پس از یک سیستکتومی رادیکال، جراح باید راه جدیدی را برای ترک ادرار از بدن بیمار ایجاد کند (انحراف ادرار). یکی از گزینه های انحراف ادرار، بازسازی عروق کبد و یا استفاده از سوند ادراری است.

مجرای ایلئال

برای این نوع انحراف ادرار، جراح با استفاده از قسمتی از روده یک مجرای لوله مانندی را  (مجرای ایلئال) ایجاد می کند. لوله از مجرای ادراری به بیرون بدن منتهی می شود.

شیمی درمانی

درمان شیمی درمانی برای سرطان مثانه معمولاً شامل دو یا چند داروی شیمی درمانی است که به صورت ترکیبی و داخل وریدی استفاده می شود. شیمی درمانی داخل وریدی ممکن است درمانی اصلی برای سرطان سطحی مثانه که سلول های سرطانی فقط روی بافت های سطحی مثانه تأثیر می گذارند انجام می گیرد. گاهی اوقات پزشکان از ایمونوتراپی به عنوان درمان داخل وریدی برای تومور مثانه سطحی استفاده می کنند.

پرتو درمانی

پرتودرمانی برای سرطان مثانه معمولاً بوسیله دستگاهی انجام می شود که در بدن حرکت می کند و پرتوهای انرژی را به نقاط دقیق هدایت می کند.

ایمو نوتراپی

ایمونوتراپی برای تومور مثانه اغلب از طریق مجرای ادرار و به طور مستقیم در مثانه (درمان داخل وریدی) انجام می شود.

حفظ مثانه

استفاده از روش درمانی سه قلو ممکن است مثانه را در موارد خاصی از بیماری تهاجمی ماهیچه ای حفظ کند. رویکرد درمانی که به عنوان درمان سه برگی شناخته شده است، شامل TURBT، شیمی درمانی و پرتودرمانی است. ابتدا، جراح برای حفظ هرچه بیشتر بافت سرطانی از مثانه، ضمن حفظ عملکرد مثانه، روش TURBT را انجام می دهد. بعد از TURBT، بیمار تحت شیمی درمانی به همراه پرتودرمانی قرار می گیرد که هر دو در طی چند هفته اول بعد از عمل انجام می شود. اگر بعد از امتحان Trimodality، همه سرطان از بین نرود یا  سرطان دوباره عود کند و برگردد جراح می تواند یک سیستکتومی رادیکال را توصیه کند.

بعد از درمان سرطان مثانه

تومور مثانه ممکن است بعد از درمان دوباره عود کند. به همین دلیل، مبتلایان به سرطان مثانه سالها پس از درمان نیاز به آزمایش پیگیری دارند. به طور کلی، پزشکان یک آزمایش را برای بررسی قسمت داخلی مجرای ادرار و مثانه (سیستوسکوپی) برای چند سال اول بعد از درمان سرطان مثانه هر سه تا شش ماه انجام می دهند. بعد از آن ممکن است بیمار فقط سالی یک بار به آزمایش سیستوسکوپی احتیاج داشته باشد و یا اینکه پزشک آزمایشات دیگری را نیز در فواصل منظم تجویز کند. مبتلایان به سرطان های تهاجمی ممکن است آزمایش های بیشتری انجام دهند.

مقابله و پشتیبانی

• زندگی با نگرانی بازگشت دوباره بیماری، می تواند استرس زا باشد.
• در این صورت بیماران باید برای مدیریت استرس خود قدم بردارند.

علاوه بر آن بیماران بهتر است برنامه درمانی خود را پیگیری کرده و از خودشان به درستی مراقبت کنند تا در صورت بازگشت احتمالی بیماری، آمادگی لازم را برای مبارزه با سرطان داشته باشند. استراحت و خواب کافی، ورزش 30 دقیقهی در روزهای هفته و تنظیم رژیم غذایی که شامل میوه ها، سبزیجات و غلات کامل می تواند در خود مراقبتی بیماران موثر باشد.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

اگر علائمی دارید که باعث نگرانی شما شده بهتر است هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.

پزشک در صورت صلاحدید شما را به متخصص در معالجه بیماری ها و شرایط مجاری ادراری (اورولوژیست) و یا پزشکان معالجه سرطان (انکولوژیست) ارجاع می دهد.

در مورد سرطان مثانه، برخی از سؤال های اساسی که باید مطرح شود عبارتند از:

• مرحله سرطان کدام است؟
• گزینه های درمان من کدامند؟
• خطرات احتمالی هر درمان چیست؟
• به چه آزمایش های جانبی احتیاج دارم؟
• آیا هر درمانی می تواند سرطان مثانه من را درمان کند؟
• آیا من تومور مثانه دارم یا علائم من ناشی از بیماری دیگری است؟
• آیا دارویی جایگزین عمومی برای دارویی که برای من تجویز می کنید وجود دارد؟