اسکیزوفرنی یا شیزوفرنیا یا جنون جوانی نوعی اختلال روانی جدی است که در آن افراد واقعیت را غیر طبیعی تفسیر می کنند. اسکیزوفرنی ممکن است منجر به ترکیبی از توهم، تفکر و رفتار بسیار ناهنجاری شود که عملکرد روزمره بیمار را مختل می کند.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیاز به درمان مادام العمر دارند. درمان زودرس ممکن است قبل از بروز عوارض جدی باعث بهبودی علائم شده و به پیش آگهی بلند مدت بیماری کمک کند.
علائم اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی طیف وسیعی از مشکلات در مورد تفکر (شناخت)، رفتار یا احساسات را درگیر می کند. علائم ممکن است متفاوت باشند، اما معمولاً شامل توهم، بی نظمی در تفکرات یا گفتار هستند. علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:
هذیان
هذیان باورهای اشتباهی که واقعیت ندارند و در بیشتر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی رخ می دهد.
به عنوان مثال، شما فکر می کنید:
- شخص دیگری عاشق شماست.
- یک فاجعه بزرگ در حال رخ دادن است.
- شما توانایی و شهرت استثنایی و خاصی دارید.
- حرکات یا اظهار نظرهای خاص به شما هدایت می شود.
- کسی به شما آسیب رسانده یا قصد آزار و اذیت شما را دارد.
توهم
توهم معمولاً شامل دیدن یا شنیدن چیزهایی است که وجود خارجی ندارند و می تواند مربوط به هر یک از حواس پنجگانه باشد، اما شنیدن صداها شایع ترین نوع توهم است.
رفتار حرکتی بسیار نامنظم یا غیر طبیعی
رفتار می تواند شامل مقاومت در برابر دستورالعمل ها، وضعیت نامناسب یا عجیب و غریب، عدم پاسخ درست و مناسب به اطرافیان و محیط باشد.
علائم منفی
فرد ممکن است از بهداشت شخصی خودش غافل شود یا به نظر می رسد که احساس عاطفی ندارد. ارتباط چشمی برقرار نمی کند، در مواقع صحبت کردن روی خود را بر می گرداند یا به صورت یکنواخت صحبت می کند. همچنین ممکن است فرد علاقه ای به فعالیت های روزمره نداشته باشد و اجتماعی نباشد و یا از چیزی لذت نبرد.
بهبودی علائم می توانند از نظر نوع و شدت آن، متفاوت باشند. بعضی از علائم ممکن است همیشگی باشند. در مردان، علائم اسکیزوفرنی معمولاً از اوایل تا اواسط دهه 20 شروع می شود. در زنان، علائم معمولاً از اواخر دهه 20 شروع می شود. تشخیص بیماری اسکیزوفرنی و کودکان در سن بالای 45 سال بسیار نادر است.
علائم اسکیزروفرنی در نوجوانان
علائم اسکیزوفرنی در نوجوانان مشابه علائم در بزرگسالان است، اما تشخیص بیماری ممکن است دشوارتر باشد. چون برخی از علائم اولیه اسکیزوفرنی در نوجوانان با علائم رشد طبیعی در سال های نوجوانی مشترک هستند، از جمله:
- کمبود انگیزه
- مشکل خواب
- افت عملکرد در مدرسه
- دوری از دوستان و خانواده
- تحریک پذیری یا روحیه افسرده
در مقایسه با علائم اسکیزوفرنی در بزرگسالان، نوجوانان ممکن است کمتر دچار توهم شوند ولی در نوجوانان بیشتر توهم بینایی دیده شود. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب خودشان از بیماری اطلاعی ندارند و نمی دانند که مشکلات آن ها ناشی از یک اختلال روانی است که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. بنابراین اغلب درمان آن ها توسط خانواده یا دوستان انجام می شود. اگر فکر می کنید شخصی می شناسید که ممکن است علائم اسکیزوفرنی داشته باشد، در مورد نگرانی های خود با او صحبت کنید. اگرچه شما نمی توانید کسی را وادار کنید که به دنبال درمان باشد، اما می توانید دلگرمی و پیشنهاد به او بدهید به یک روان پزشک مراجعه کند.
علت اسکیزوفرنی
هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد اسکیزوفرنی می شود، اما محققان معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، ساختار مغز و محیطی باعث پیشرفت اسکیزوفرنی می شوند.
اختلال با برخی از مواد شیمیایی مغزی که به طور طبیعی وجود دارند، از جمله انتقال دهنده های عصبی به نام های دوپامین و گلوتامات، ممکن است در اسکیزوفرنی نقش داشته باشد. مطالعات عصبی نشان می دهند در ساختار مغز و سیستم عصبی مرکزی مبتلایان به اسکیزوفرنی تغییراتی ایجاد می شود. برای همین امکان دارد اسکیزوفرنی یک بیماری مغزی باشد.
عوامل خطر اسکیزوفرنی
اگرچه علت دقیق بیماری اسکیزوفرنی مشخص نیست، اما به نظر می رسد برخی عوامل خطر ایجاد یا تحریک اسکیزوفرنی را افزایش می دهد، از جمله:
- سن زیاد پدر
- داشتن سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی
- مصرف داروهای روانگردان در دوران نوجوانی و بزرگسالی
- افزایش فعالیت سیستم ایمنی بدن، مانند التهاب یا بیماری های خود ایمنی
- برخی از عوارض بارداری و زایمان، مانند سوء تغذیه یا قرار گرفتن در معرض سموم یا ویروس ها
عوارض اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی اگر بدون درمان باقی بماند، می تواند منجر به مشکلات شدیدی شود که بر تمامی جنبه های زندگی تأثیر می گذارد. عوارضی که اسکیزوفرنی ایجاد می کند یا با آن در ارتباط هستند، عبارتند از:
- افسردگی
- صدمه به خود
- مصرف دخانیات
- انزوای اجتماعی
- رفتار پرخاشگرانه
- اختلالات اضطرابی
- وسواس فکری (OCD)
- مشکلات بهداشتی و پزشکی
- سوء مصرف الکل یا سایر داروها
- عدم توانایی کار یا حضور در مدرسه
- مشکلات حقوقی و مالی و بی خانمانی
- خودکشی، اقدام به خودکشی و افکار خودکشی
پیشگیری اسکیزوفرنی
هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از اسکیزوفرنی وجود ندارد، اما رعایت برنامه درمانی می تواند به جلوگیری از بازگشت بیماری یا بدتر شدن علائم کمک کند. علاوه بر این، محققان امیدوارند که کسب اطلاعات بیشتر در مورد عوامل خطر بیماری ممکن است منجر به تشخیص و درمان زودتر شود.
تشخیص اسکیزوفرنی
برای تشخیص بیماری اسکیزوفرنی لازم است سایر اختلالات روانی دیگر تایید یا رد شوند و مشخص شود علائم ناشی از سوء مصرف مواد، دارو یا بیماری های دیگری نباشند. تعیین تشخیص اسکیزوفرنی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
معاینه بدنی
معاینه بدنی برای کمک به رد یا تایید سایر مشکلاتی پزشکی و بررسی عوارض مرتبط با بیماری انجام می شود.
تست ها و آزمایشات
شامل آزمایشاتی هستند که بیماری های دیگر با علائم مشابه اسکیزوفرنی را تایید یا رد کرده و به غربالگری برای الکل و داروها کمک می کند. پزشک ممکن است تصویربرداری مانند اسکن MRI یا سی تی اسکن را نیز توصیه کند.
ارزیابی روان پزشکی
پزشک یا روان پزشک با مشاهده ظاهر و رفتار و سؤال درباره افکار، خلق و خوی، توهم، استفاده از مواد و میزان خشونت یا خودکشی را بررسی می کنند. در مورد تاریخچه خانوادگی و شخصی سوالاتی می پرسد.
معیارهای تشخیصی بیماری اسکیزوفرنی
پزشک یا روان پزشک ممکن است از معیارهای موجود در دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، که توسط انجمن روان پزشکی آمریکا منتشر شده است، استفاده کند.
درمان اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی حتی با بهبود علائم، نیاز به درمان مادام العمر دارد. درمان با داروها و روان درمانی می تواند به مدیریت شرایط کمک کند. گاهی لازم است بیمار در بیمارستان بستری شود.
روان پزشکی که در درمان اسکیزوفرنی تجربه دارد، معمولاً تیم درمانی را مدیریت می کند. تیم درمانی ممکن است شامل یک روان شناس، مددکار اجتماعی، پرستار روان پزشکی باشد.
داروها
داروها سنگ بنای درمان اسکیزوفرنی هستند و داروهای ضد روان پریشی رایج ترین داروهایی هستند که تجویز می شوند. داروها با تحت تأثیر قرار دادن انتقال دهنده عصبی دوپامین، علائم را کنترل می کنند.
هدف از درمان با داروها، مدیریت علائم با کمترین دوز ممکن است. روان پزشک ممکن است برای رسیدن به نتیجه مطلوب، در طول زمان داروهای مختلف با دوزهای مختلف یا ترکیباتی از داروها را امتحان کند. داروهای جانبی، مانند داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضد اضطراب نیز ممکن است کمک کنند. بهبودی علائم ممکن است چندین هفته طول بکشد.
از آنجا که داروهای درمان کننده اسکیزوفرنی می توانند عوارض جانبی جدی ایجاد کنند، بیمار شاید تمایلی به مصرف آن ها نداشته باشد. همکاری بیمار با تیم درمانی ممکن است بر انتخاب نوع دارو تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، اگر فرد به طور مداوم در برابر مصرف دارو مقاومت کند ممکن است به جای قرص،داروهای تزریقی تجویز شود.
درمان های روان شناختی
اگر بیماری اسکیزوفرنی عود کند، علاوه بر مصرف دارو، درمان های روان شناختی و اجتماعی نیز مهم هستند که شامل موارد زیر می باشند:
روان درمانی
روان درمانی ممکن است به تغییر طرز تفکر فرد کمک کند. همچنین، یادگیری مقابله با استرس و شناسایی علائم هشدار دهنده اولیه بازگشت بیماری می تواند به بیمار کمک کند تا بیماری خود را مدیریت کند.
آموزش مهارت های اجتماعی
آموزش مهارت های اجتماعی بر بهبود ارتباطات و تعاملات اجتماعی و بهبود توانایی شرکت در فعالیت های روزانه بیمار تاکید دارد.
خانواده درمانی
خانواده درمانی به خانواده هایی که بیمار اسکیزوفرنی دارند، پشتیبانی و آموزش می دهد.
توان بخشی شغلی
توان بخشی شغلی به فرد برای پیداکردن، آماده سازی و حفظ شغل کمک می کند.
بیشتر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیاز به نوعی حمایت روزانه زندگی دارند. با درمان مناسب، بیشتر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی می توانند بیماری خود را مدیریت کنند.
بستری شدن
در دوره های بحرانی یا زمان بروز علائم شدید، بستری در بیمارستان ممکن است برای اطمینان از ایمنی، تغذیه مناسب، خواب کافی و بهداشت عمومی بیمار ضروری باشد.
درمان با تشنج
برای بزرگسالان مبتلا به اسکیزوفرنی که به دارو درمانی پاسخ نمی دهند، ممکن است روش درمانی با تشنج (ECT) یا شوک درمانی در نظر گرفته شود. ECT ممکن است برای کسی که افسردگی دارد نیز مفید باشد.
مقابله و پشتیبانی اسکیزوفرنیا
مقابله با یک اختلال روانی حتی اسکیزوفرنی هم برای بیمار و برای دوستان و خانواده اش می تواند چالش برانگیز باشد. در اینجا چند روش برای مقابله با اسکیزوفرنی وجود دارد:
فرد در مورد اسکیزوفرنی اطلاعات کسب کند.
آموزش در مورد اختلال اسکیزوفرنی می تواند باعث ایجاد انگیزه در فرد شده و کمک کند تا برنامه درمانی خود را ادامه دهد. آموزش به دوستان و خانواده می تواند کمک کند تا این اختلال را درک کنند و نسبت به بیمار دلسوزتر باشند.
بیمار روی اهداف خود تمرکز کند.
مدیریت اسکیزوفرنی یک روند مادام العمر است. توجه و تمرکز روی اهداف درمانی می تواند به فرد کمک کند تا انگیزه خود را حفظ کند.
فرد باید آرامش و مدیریت استرس را یاد بگیرد.
می توان از تکنیک های کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا برای کنترل برخی علائم بهره مند شد.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
برای آمادگی و مراجعه به پزشک، لیستی از موارد زیر را تهیه شود:
- علائمی که تجربه کرده اید.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله هرگونه فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی
- داروها، ویتامین ها، گیاهان و سایر مکمل های مصرفی وی،با میزان مصرف
در مورد اسکیزوفرنی، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:
- بهترین روش درمانی چیست؟
- چه نوع آزمایشاتی لازم است؟
- علل احتمالی دیگر علائم یا بیماری چیست؟
- چه عاملی باعث ایجاد علائم یا بیماری می شود؟
- آیا شرایط من احتمالاً موقتی هستند یا مادام العمر است؟
- گزینه های اصلی که برای درمان پیشنهاد می کنید چیست؟
- چگونه می توانم بیشترین کمک و پشتیبان را داشته باشم؟
احتمالاً پزشک تعدادی سؤال از شما سؤال می کند. که عبارتند از:
- آیا بیماری دیگری دارید؟
- آیا شما به خودکشی فکر می کنید؟
- در حال حاضر چه دارویی را مصرف می کنید؟
- آیا علائم شما مداوم بوده یا گاهی اتفاق می افتند؟
- علائم شما چیست و چه زمانی برای اولین بار متوجه آن ها شدید؟
- آیا شخص دیگری در خانواده شما مبتلا به اسکیزوفرنی شده است؟
آخرین دیدگاه‌ها