تفاوت بین کیست و تومور چیست؟

تشخیص تفاوت کیست و تومور نقش مهمی در اقدام سریع برای مراجعه به پزشک دارد. بسیاری از افراد به‌محض مشاهده علائم نگران‌کننده، احتمال وجود تومور را در نظر می‌گیرند و همین مسئله می‌تواند باعث اضطراب بیش از حد و بی‌مورد شود.

به‌طور کلی، پیدا کردن یک توده در زیر پوست می‌تواند نگران‌کننده باشد. با این حال، باید بدانید که بسیاری از این توده‌ها، به‌ویژه کیست‌ها، اغلب بی‌خطر هستند. کیست و تومور دو نوع شایع از ضایعات زیرپوستی هستند که تشخیص آن‌ها از یکدیگر همیشه آسان نیست؛ زیرا در نواحی مشابهی از بدن دیده می‌شوند. به‌عنوان نمونه، هم کیست تخمدان و هم تومور تخمدان وجود دارند که در ظاهر ممکن است شباهت‌هایی داشته باشند.

با وجود این شباهت‌ها، تفاوت کیست و تومور از نظر ساختار، محتویات و علائم، قابل‌تشخیص است. در اغلب موارد، تنها با مشاهده ظاهری نمی‌توان نوع توده را تعیین کرد، اما برخی نشانه‌ها ممکن است به شناسایی کمک کنند. در جدول زیر، تفاوت‌های رایج بین کیست و تومور آورده شده است:

در حالی‌که کیست‌ها اغلب متحرک، نرم یا دارای ترشح هستند، تومورها ممکن است سفت، بدون ترشح و در جای خود ثابت باشند.

تومورها گاهی می‌توانند آن‌قدر بزرگ شوند که به بافت‌های اطراف فشار وارد کرده و علائم ثانویه ایجاد کنند. بسته به محل قرارگیری توده، این علائم ممکن است شامل مشکلات تنفسی، محدودیت در حرکت مفاصل، اختلال در غذا خوردن یا حتی کنترل مثانه باشد.

به یاد داشته باشید که هیچ‌کدام از این نشانه‌ها قطعی نیستند. برای تشخیص نهایی تفاوت کیست و تومور، باید به پزشک مراجعه کرده و از روش‌های تشخیصی مانند سونوگرافی یا نمونه‌برداری استفاده کنید.

مطالعه بیشتر: کیست لاله گوش چیست؟

کیست چیست؟

به زبان ساده، کیست یک کیسه یا ساختار بسته است که می‌تواند در هر نقطه از بدن، از سطح پوست گرفته تا اندام‌های داخلی و حتی استخوان‌ها، ایجاد شود. این کیسه معمولاً حاوی مایعات (مانند خون، چرک یا سایر ترشحات)، هوا یا مواد نیمه جامد است. لمس کیست اغلب با احساس نرمی و قابلیت حرکت زیر پوست همراه است و ممکن است در برخی موارد حساسیت ایجاد کند. خبر خوب این است که اکثریت قریب به اتفاق کیست‌ها غیرسرطانی (خوش‌خیم) هستند.

تومور چیست؟ 

در مقابل، تومور به هر ناحیه غیرمعمولی از بافت اضافی در بدن اطلاق می‌شود. تومورها ناشی از رشد و تکثیر غیرقابل کنترل سلول‌ها هستند. برخلاف کیست که یک ساختار کیسه‌مانند است، تومورها معمولاً جامد بوده و در لمس سفت‌تر حس می‌شوند. یک تفاوت اساسی این است که تومورها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم (سرطانی) باشند. تومورهای خوش‌خیم در یک ناحیه محدود می‌مانند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابند، در حالی که تومورهای بدخیم توانایی رشد تهاجمی و انتشار به سایر اندام‌ها (متاستاز) را دارند.

تفاوت‌های ساختاری بین کیست و تومور

از نظر ساختاری، کیست یک کیسه بسته و معمولاً پر از مایع، هوا یا مواد نیمه جامد است. دیواره کیست از سلول‌های پوششی تشکیل شده و محتوای آن معمولاً از بافت‌های اطراف جدا شده است. کیست‌ها اغلب خوش‌خیم هستند و ناشی از انسداد مجاری، تجمع مایعات یا واکنش‌های التهابی می‌باشند. اندازه آن‌ها می‌تواند بسیار متفاوت باشد، از میکروسکوپی گرفته تا اندازه‌های بزرگتر که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند.

در مقابل، تومور یک توده غیرطبیعی از بافت است که از تکثیر کنترل نشده سلول‌ها ناشی می‌شود. تومورها می‌توانند خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. ساختار تومور بسته به نوع سلول‌های تشکیل‌دهنده آن و میزان رشد و تهاجم آن متفاوت است. تومورهای بدخیم قادر به نفوذ به بافت‌های مجاور و گسترش به سایر نقاط بدن (متاستاز) هستند.

چه عواملی باعث ایجاد کیست می شود؟

علل ایجاد کیست‌ها متنوع هستند و بسته به نوع کیست متفاوت می‌باشند. برخی از علل شایع عبارتند از:

• تحریک یا آسیب به فولیکول مو: می‌تواند منجر به کیست‌های اپیدرموئید یا پیلار شود.
• مجرای مسدود شده در فولیکول مو یا غدد دیگر: انسداد می‌تواند باعث تجمع مایعات و تشکیل کیست شود.
• تخریب بافت مفصل پیوندی: مانند کیست‌های گانگلیونی که در نزدیکی مفاصل و تاندون‌ها ایجاد می‌شوند.
• بیماری‌های زمینه‌ای: مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) که با ایجاد متعدد کیست در تخمدان‌ها مشخص می‌شود.

مطالعه بیشتر: کیست مویی یا پیلونیدال

انواع رایج کیست:

برخی از انواع مختلف کیست، عبارتند از:

• کیست های کلیه: این نوع از کیست ها در کلیه رشد می کنند.
• کیست های کبدی: کیست های کبدی در کبد رشد می کنند.
• کیست های پستان: کیسه های پر از مایعی هستند که فرد می تواند به راحتی زیر پوست آنها را تشخیص دهد.
• کیست های اپیدرموئید: این کیست ها در لایه بالایی پوست ایجاد می شوند که اپیدرم نامیده می شود. می توانند روی گردن، قفسه سینه، قسمت فوقانی کمر و کیسه بیضه ایجاد شوند.
• کیست های قطبی: این سلول ها در سلول های پایین فولیکول های مو ایجاد می شوند. مایع غلیظ داخل کیست ها اغلب حاوی کراتین است، ماده سختی که سلول های پوست تولید می کنند. کیست های قطبی معمولاً در پوست سر ایجاد می شوند.
• کیست تخمدان: این ها روی تخمدان ها معمولاً در زمان تخمک گذاری تشکیل می شوند. آنها بی خطر هستند و اغلب علائمی ندارند. آنها گاهی منجر به درد لگن، کمر درد و نفخ می شوند.

علائم کیست در مقایسه با تومور

علائم کیست بسته به محل و اندازه آن متفاوت است. بسیاری از کیست‌ها بدون علامت هستند و به طور اتفاقی کشف می‌شوند. کیست‌های سطحی ممکن است به صورت یک توده قابل لمس و متحرک احساس شوند. اگر کیست به اعصاب یا بافت‌های مجاور فشار وارد کند، می‌تواند باعث درد، ناراحتی یا اختلال در عملکرد آن ناحیه شود. برای مثال، کیست‌های تخمدان ممکن است باعث درد لگن شوند.

علائم تومور نیز بسیار متنوع و وابسته به محل، اندازه و نوع آن (خوش‌خیم یا بدخیم) است. تومورهای خوش‌خیم ممکن است علائم خفیف یا هیچ علامتی ایجاد نکنند. در مقابل، تومورهای بدخیم اغلب با علائم جدی‌تری مانند درد مداوم، کاهش وزن بی‌دلیل، خستگی، تغییرات در عادات دفعی، خونریزی غیرطبیعی و توده قابل لمس همراه هستند. علائم تومورهای بدخیم می‌توانند به تدریج بدتر شوند.

علت ایجاد تومور چیست؟ 

تومورها نیز می توانند تقریباً در هر نقطه از بدن رشد کنند. آنها تمایل به رشد سریع دارند و معمولاً در لمس محکم هستند. وجود کیست و تومور در یک اندام ممکن است.

تومورها نتیجه رشد غیر طبیعی سلول است. به طور طبیعی سلول های بدن شما رشد کرده و تقسیم می شوند تا هر زمان بدن  به سلولهای جدید احتیاج داشته باشد، آنها را تامین کنند. وقتی سلولهای قدیمی می میرند سلول های جدید جایگزین آنها می شوند. هر گونه اختلال در این روند منجر به بروز تومور می شود. در این شرایط سلول های قدیمی و آسیب دیده به جای اینکه از بین بروند زنده می مانند و سلول های جدید در شرایطی که بدن به آنها نیازی ندارد تشکیل می شوند. تقسیم مداوم این سلول های اضافی می تواند منجر به تومور شود.

بعضی از تومورها خوش خیم هستند، به این معنی که فقط در یک نقطه تشکیل می شوند. حتی در سایر قسمت های بدن انتشار پیدا نمی کنند. تومورهای بدخیم، سرطانی هستند و می توانند به بافت های مجاور سرایت کنند. با رشد تومورهای سرطانی، آنها ممکن است از بین رفته و در سراسر بدن حرکت کرده و تومورهای جدیدی ایجاد کنند.

مطالعه بیشتر: تومورهای خوش خیم

انواع تومورها

• آدنوم: آدنوم از بافت اپیتلیال غده ای ساخته شده اند که اندام ها و غدد را می پوشاند. نمونه هایی از این تومورها شامل پولیپ روده بزرگ، آدنوم مجاری صفراوی و آدنوم کبدی است. آنها می توانند سرطانی باشند اما معمولاً خوش خیم هستند.
• فیبروم ها: این تومورهای خوش خیم در بافت های پیوندی یا رشته ای رشد می کنند. آنها معمولاً در رحم، داخل یا اطراف رحم ایجاد می شوند.
• لیپوماس: این تومورهای سلول چربی غالباً در افراد بالای 40 سال ایجاد می شوند. آنها معمولاً نرم بوده و دقیقاً در زیر پوست قرار دارند. تقریباً همیشه خوش خیم هستند.
• تومورهای بدخیم: این موارد می توانند در هر نقطه از بدن ایجاد شوند. به عنوان مثال سارکوم از بافت همبند مانند مغز استخوان ایجاد می شود. سرطان، نوع رایج دیگری از تومور بدخیم، از سلولهای اپیتلیال در روده بزرگ، کبد یا پروستات رشد می کند.

تومورها می توانند آنقدر بزرگ شوند که به اندام ها فشار وارد کنند و باعث درد و سایر علائم شوند. یک جراح معمولاً تومورهای بزرگ را از بین می برد. تومورهای سرطانی معمولاً برداشته می شوند، مگر اینکه دسترسی به آنها غیرممکن باشد یا آنقدر نزدیک به اندام حیاتی واقع شوند که برداشتن جراحی ممکن است آسیب برساند.

روش‌های تشخیص کیست و تومور

روش‌های تشخیص کیست و تومور بسته به محل و ویژگی‌های آن‌ها متفاوت است. برای تشخیص کیست، پزشک معمولاً با معاینه فیزیکی شروع می‌کند و در صورت لزوم از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، اشعه ایکس، CT اسکن یا MRI استفاده می‌کند. سونوگرافی به ویژه در تشخیص کیست‌های پر از مایع بسیار مفید است. آسپیراسیون با سوزن (کشیدن مایع از کیست) نیز می‌تواند برای تشخیص نوع کیست و رد احتمال تومور انجام شود.

تشخیص تومور معمولاً نیازمند ترکیبی از معاینه فیزیکی، تصویربرداری (مانند CT اسکن، MRI، PET اسکن و ماموگرافی)، و نمونه‌برداری از بافت (بیوپسی) است. بیوپسی، که شامل برداشتن نمونه کوچکی از بافت برای بررسی میکروسکوپی است، روش قطعی برای تشخیص نوع تومور (خوش‌خیم یا بدخیم) و تعیین ویژگی‌های سلولی آن محسوب می‌شود.

روش‌های درمانی کیست و تومور 

روش‌های درمانی برای کیست‌ها بسته به اندازه، محل، علائم و علت زمینه‌ای آن‌ها متفاوت است. بسیاری از کیست‌های کوچک و بدون علامت نیازی به درمان ندارند و ممکن است به مرور زمان خود به خود برطرف شوند. در صورت علامت‌دار بودن کیست، درمان‌ها می‌تواند شامل تخلیه مایع با سوزن (آسپیراسیون)، تزریق داروهای ضد التهابی، یا در موارد بزرگ یا مقاوم به درمان، برداشتن کیست با جراحی باشد.

آیا کیست می‌تواند تبدیل به تومور شود؟

به طور کلی، کیست‌های خوش‌خیم معمولاً به تومورهای بدخیم (سرطانی) تبدیل نمی‌شوند. کیست‌ها ساختارهای متفاوتی نسبت به تومورها دارند و مکانیسم‌های تشکیل آن‌ها نیز متفاوت است. با این حال، در موارد نادر، برخی از انواع خاص کیست‌ها ممکن است با افزایش خطر ابتلا به سرطان مرتبط باشند یا در داخل یک تومور کیستیک ایجاد شوند.

برای مثال، برخی از تومورهای تخمدان می‌توانند ساختارهای کیستیک داشته باشند. همچنین، در موارد بسیار نادر، تغییرات سلولی در دیواره یک کیست طولانی‌مدت ممکن است منجر به ایجاد سلول‌های پیش‌سرطانی یا سرطانی شود. به همین دلیل، پیگیری و ارزیابی دوره‌ای برخی از کیست‌ها توسط پزشک توصیه می‌شود، به ویژه اگر تغییراتی در اندازه یا ظاهر آن‌ها مشاهده شود.

سخن آخر

درک تفاوت کیست و تومور برای بسیاری از افراد ممکن است چالش‌برانگیز باشد، چرا که این دو عارضه از نظر ظاهری شباهت‌هایی با هم دارند. با این حال، تفاوت‌های اساسی در علت ایجاد، ساختار، و نحوه درمان آن‌ها وجود دارد.

تشخیص دقیق این‌که یک توده، کیست است یا تومور، حتی برای پزشکان نیز گاهی دشوار است. به همین دلیل، تنها تکیه بر علائم ظاهری کافی نیست. بهترین راه برای شناسایی نوع توده، انجام تصویربرداری‌هایی مانند سونوگرافی یا MRI و در برخی موارد نمونه‌برداری (بیوپسی) است.

اگر در مورد نوع توده‌ای که دارید دچار نگرانی هستید، حتماً با یک پزشک مشورت کنید. شما می‌توانید برای بررسی وضعیت خود و دریافت راهنمایی تخصصی، از خدمات مشاوره پزشکی اپلیکیشن پزشکت استفاده کنید. این اپلیکیشن با ارتباط سریع و آسان با پزشکان متخصص، به شما کمک می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، بهترین تصمیم درمانی را بگیرید.