آزمایش شمارش سلول های خونی (CBC)

آزمایش شمارش کامل سلول های خونی (CBC) یکی از متداول ترین آزمایشات خون است. برای درک شمارش کامل خون، مهم است که بدانیم خون از دو بخش اصلی، عناصر پلاسما و سلول تشکیل شده است. پلاسما بخش مایع خون است که باعث می شود خون به راحتی جریان یابد و حرکت کند. سلول های اصلی خون شامل گلبول های سفید (WBC)، گلبول های قرمز (RBC) و پلاکت ها هستد. هر یک از سلول های خون عملکرد های خاص و مهمی را در بدن انجام می دهند. آزمایش کامل شمارش سلول های خونی، تعداد انواع مختلف سلول های خون را اندازه گیری می کند. همچنین اطلاعات با ارزشی در مورد سایر پارامتر های مربوط به انواع سلول خون رادر اختیار پزشک قرار می دهد.

نحوه انجام آزمایش شمارش سلول های خونی

شمارش کامل خون ممکن است در بسیاری از مراکز مختلف مراقبت های بهداشتی از جمله مطب پزشکان، کلینیک ها، مراکز مراقبت فوری، اورژانس، بیمارستان ها و آزمایشگاه های پزشکی سرپایی انجام شود. آزمایش کامل شمارش خون با کشیدن چند میلی لیتر خون از ورید انجام می شود. معمولاً نمونه خون از وریدی که زیر پوست قابل مشاهده است مانند رگ در قسمت پشت دست یا زاویه داخلی آرنج بدست می آید. معمولاً یک شریان بند در ناحیه مجاورت ورید (نزدیک به مرکز بدن نسبت به خود رگ) بسته می شود. با فشار روی بازو و محدود کردن جریان خون از سمت ورید به قلب، باعث می شود که ورید قابل مشاهده تر و متورم تر شود. شریان بند فقط برای مدت کوتاهی (حداکثر چند دقیقه) استفاده می شود و به محض کشیدن خون برداشته می شود.

پوست قسمت مورد آزمایش با استفاده از پنبه آغشته به الکل تمیز می شود و سپس سوزنی از قسمت ناحیه پوست تمیز شده به داخل ورید که در زیر شریان بند قرار دارد وارد ورید می شود. سپس خون از ورید به بیرون کشیده می شود و بعد نمونه خون تهیه شده برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه منتقل می شود و ممکن است نتایج کامل شمارش خون طی چند ساعت پس از جمع آوری نمونه خون آماده باشد. تحویل سریع نمونه خون به آزمایشگاه برای تجزیه و تحلیل از اهمیت زیادی برخوردار است. نمونه ای که به موقع تحویل داده نشود ممکن است نتایج نادرستی را به دست آورد.

مؤلفه های آزمایش سلول های خونی

شمارش کامل خون، بسیاری از فاکتورهای مهم مربوط به سلول های خون را اندازه گیری می کند.

تفسیر کامل شمارش خون توسط پزشکانی انجام می شود که نتایج آزمایش را بررسی می کنند.

آزمایش شمارش سلول های خونی به طور کلی شامل اجزای زیر است:

• شمارش گلبول های سفید (تعداد گلبول های سفید یا لوکوسیت ها)
• آنالیز گلبول های سفید WBC
• شمارش گلبول های قرمز (تعداد RBC)
• هماتوکریت (Hct)
• هموگلوبین (Hbg)
• متوسط ​​حجم بدنه گلبولهای قرمز (MCV)
• میانگین هموگلوبین بدن (MCH)
• میانگین غلظت هموگلوبین بدن (MCHC)
• میزان سطح توزیع سلول های قرمز (RDW)
• تعداد پلاکت ها
• متوسط ​​حجم پلاکت (MPV)

اجزای اصلی سلول های خونی شامل گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها هستند. مؤلفه های دیگر، اطلاعات جانبی در مورد سلول های خونی از جمله اندازه، رنگ، عملکرد آن ها را نشان می دهد.

آنالیز گلبول های سفید (WBC)

به تعداد انواع مختلف گلبول های سفید دیده شده در خون اشاره دارد. انواع مختلف WBC که عملکردهای خاصی دارند و بطور معمول در یک شمارش کامل خون گزارش می شوند عبارتند از:

• نوتروفیل ها
• لنفوسیت ها
• بازوفیل ها
• ائوزینوفیل ها
• مونوسیت ها

تجزیه و تحلیل شمارش کامل خون

 آناالیز اتوماتیکی یا خودکار گلبول های سفید

نمونه خون کشیده شده شمارش کامل خون در آزمایشگاه پزشکی تجزیه و تحلیل می شود.

تجزیه و تحلیل کامل شمارش خون توسط ماشین های خودکار در اکثر آزمایشگاه های بطور معمول و قابل اعتماد انجام می شود. نمونه کوچکی از خون تهیه شده به دستگاه منتقل می شود و طی چند دقیقه مقادیر مؤلفه های شمارش کامل خون نمایش داده می شود و برای بررسی چاپ می شود.

آنالیز دستی گلبول های سفید

روش معمول برای تجزیه و تحلیل داده این است که یک نمونه کوچک از خون جمع آوری شده روی یک اسلاید شیشه ای در زیر میکروسکوپ مشاهده و بررسی شود که این کار معمولاً توسط یک تکنسین آزمایشگاهی یا پزشک انجام می شود این روش در مواردی که نتایج حاصل از شمارش کامل خون احتیاج به بررسی بیشتری دارد انجام می شود.

ارزش مؤلفه های شمارش کامل خون

مقادیر کامل شمارش خون معمولاً بر اساس تعداد سلول های موجود در حجم مشخصی از خون گزارش می شود.

مقادیر طبیعی، براساس محدوده مرجع reference range و دستگاه مورد استفاده در آزمایشگاه ممکن است کمی متفاوت باشد و بنابراین، نتایج ممکن است از یک آزمایشگاه به آزمایشگاه دیگر کمی متفاوت می باشد.

در زیر برخی از مقادیر معمولی اجزای شمارش خون کامل ذکر شده است:

تعداد گلبول های سفید خون (WBC)

تعداد گلبول های سفید خون را مشخص می کند و معمولاً بین 4300 تا 10800 سلول در هر میلی متر مکعب متغیر است.

تعداد گلبول های قرمز خون (RBC)

تعداد گلبول های قرمز خون را در یک حجم معین خون اندازه گیری می کند و معمولاً بین 4.2 تا 5.9 میلیون سلول در سانتی متر مکعب است.

 هموگلوبین (Hbg)

میزان مولکول هموگلوبین را در یک حجم مشخصی از خون اندازه گیری می کند و به طور طبیعی 13.8 تا 17.2 گرم در هر دسی لیتر برای مردان و 12.1 تا 15.1 گرم در دسی لیتر برای زنان است.

هماتوکریت (Hct)

درصد کل خون اشغال شده توسط گلبول های قرمز را مشخص می کند و معمولاً در مردان بین 45 تا 52 درصد و برای زنان 37 تا 45درصد است.

متوسط ​​حجم بدنه (MCV)

اندازه گیری حجم یک گلبول قرمز معمولی در یک نمونه خون است و معمولاً بین 80 تا 100 ماده فمتو لیتر (کسری از یک میلیونم لیتر) است.

میانگین هموگلوبین بدنی (MCH)

انداره گیری مقدار متوسط هموگلوبین در یک گلبول قرمز می باشد و معمولاً بین 27 تا 32 پیکوگرام (کسری از یک گرم) متغیر است.

متوسط غلظت هموگلوبین هر گلبول قرمز (MCHC)

اندازه گیری غلظت هموگلوبین به طور متوسط در حجمی از خون که معمولا بین 32٪  تا 36٪. است.

گستره توزیع گلوبول های قرمز (RDW)

اندازه گیری تنوع در اندازه و شکل سلول های قرمز خون و معمولا بین 11 تا 15 متغیر است.

شمارش پلاکت ها

تعداد پلاکت ها را در یک حجم مشخصی از خون اندازه گیری می کند و معمولاً بین 150000 تا 400000 در سانتی متر است.

متوسط ​​حجم پلاکت (MPV)

• اندازه پلاکت ها را در یک حجم خون اندازه گیری می کند.
• دامنه طبیعی بین 6 تا 12 فمتو لیتر (بخش بسیار کمی از لیتر) است.

نقش سلول های خون

سلول های موجود در شمارش کامل خون، عملکردهای بسیار مهمی در بدن دارند.

گلبول های سفید یکی از اجزای مهم سیستم ایمنی بدن می باشد که با عفونت در بدن مبارزه می کند. آن ها در مغز استخوان ساخته می شوند. افزایش تعداد WBC به طور معمول نشان دهنده نوعی عفونت یا التهاب در بدن است. هر یک از سلول های موجود در آنالیز WBC عملکردهای خاصی نیز دارند که هنگام تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از شمارش کامل خون، باید مورد توجه قرار گیرد.

به عنوان مثال، ائوزینوفیل ها ممکن است در واکنش های آلرژیک نقش داشته باشند و درصذ آن ها افزایش یابد.

نوتروفیل ها معمولاً بیشتر نشان دهنده عفونت باکتریایی هستند، در حالی که لنفوسیت ها معمولاً عفونت ویروسی را نشان می دهند.

گلبول های قرمز بخش مهمی از سیستم انتقال اکسیژن در بدن هستند. مولکول هموگلوبین یک ساختار پروتئین پیچیده است که در گلبول های قرمز خون وجود دارد و حامل فیزیکی اکسیژن از ریه ها به سایر قسمت های بدن است. کاهش در تعداد گلبول های قرمز یا میزان هموگلوبین ممکن است با ظرفیت حمل اکسیژن سلول های قرمز خون مرتبط باشد. تشخیص کم خونی نشان دهنده تعداد کم گلبول های قرمز یا سطح پایین Hgb است.

پلاکت ها، بخش مهمی از سیستم لخته شدن خون هستند. آن ها سلول کامل نیستند، اما قطعات سلول های بزرگتری به نام megakaryocytes هستند. پلاکت ها هنگامی که شواهدی از خونریزی یا آسیب دیدگی در جایی از بدن وجود دارد، فعال می شوند. پلاکت ها برای جلوگیری از خون ریزی جمع می شوند. جلوگیری ازخون ریزی همزمان با سایر اجزای سیستم لخته کننده خون انجام می شود که شامل برخی پروتئین های خاص مانند تیرومبین است.

کاربرد شمارش کامل خون

موارد استفاده از شمارش کامل خون گسترده است. به طور کلی، شمارش کامل خون می تواند به عنوان بخشی از معاینه عینی و غربالگری عمومی توسط پزشک انجام شود و در صورتی که پزشک تردید داشته باشد فرد مبتلا به عفونت، کم خونی یا خون ریزی غیر طبیعی می باشد امکان دارد شمارش کامل خون را تجویز کند. همچنین افزایش شمارش گلبول های سفید یا ناهنجاری آنالیز گلبول های سفید ممکن است نشان دهنده عفونت یا التهاب باشد. تعداد بالا یا پایین گلبول های سفید خون می تواند نشانه ای از ابتلا به سرطان مانند لوسمی یا لنفوم باشد.

تعداد گلبول های قرمز خون کم یا هموگلوبین به طور معمول نشانگر کم خونی است.

کم خونی نشانه یک بیماری زمینه ای است.

کم خونی می تواند دلایل زیادی از جمله خون ریزی، مشکلات مغز استخوان، کمبود تغذیه، مشکلات ساختاری یا عملکردی ژنتیکی هموگلوبین (سلول داسی یا تالاسمی) یا نارسایی کلیه داشته باشد. این موارد شایع ترین دلایل کم خونی هستند و لیست کلیه علل کم خونی بسیار گسترده است. کم خونی موجود در یک شمارش کامل خون ممکن است نشان دهنده خون ریزی باشد و می تواند برای تشخیص سرطان ها از جمله سرطان روده بزرگ استفاده شود. اگر کم خونی تشخیص داده شود، معمولاً MCV و RDW برخی از دلایل احتمالی کم خونی را مشخص می کند. تعداد پلاکت کم (ترومبوسیتو پنی) نیز ممکن است در شمارش کامل خون مشاهده شود و شاید به دلیل مشکلات مغز استخوان، مصرف برخی از داروها یا استفاده بیش از حد از الکل، مشکلات ایمونولوژیک یا ژنتیک، بیماری پیشرفته کبد یا سرطان هایی مانند سرطان خون باشد.

MPV ممکن است نشان دهد که چگونه به سرعت پلاکت ها در مغز استخوان ساخته شده و وارد جریان خون می شود.

تعداد بالای پلاکت ممکن است نشان دهنده التهاب یا سرطان خون، مانند لوسمی و لنفوم باشد.