الکتروکاردیوگرام

الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG) یا نوار قلب یک ابزار تشخیصی است که بطور معمول برای ارزیابی عملکردهای الکتریکی و عضلانی قلب مورد استفاده قرار می گیرد. در حالی که نحوه انجام دادن الکتروکاردیوگرام نسبتاً ساده است، تفسیر نمودار ECG نیاز به آموزش قابل توجهی دارد. قلب، پمپ الکتریکی دو مرحله ای است و فعالیت الکتریکی آن را می توان با گیرنده های که روی پوست قرار می گیرند، اندازه گیری کرد. الکتروکاردیوگرام می تواند میزان و ریتم ضربان قلب را اندازه گیری کند، همچنین شواهد غیرمستقیمی از جریان خون به عضله قلب را ارائه می دهد.

یک سیستم استاندارد برای قرار دادن گیرنده برای یک ECG معمول سیستم توسعه یافته است. ده گیرنده برای تولید 12 فرم الکتریکی قلب مورد نیاز است. یک سرب گیرنده یا پچ روی هر بازو و پا قرار می گیرد و شش گیرنده دیگر در طول دیواره قفسه سینه قرار می گیرند. سیگنال های دریافت شده از هر گیرنده ضبط می شوند. نمای چاپی گیرنده های ضبطی الکترو کاردیو گرام است. در برابر الکترو کاردیو گرام، یک مانیتور قلب تنها به سه عدد گیرنده نیاز دارد که هر یک روی بازوی راست، بازوی چپ و قفسه سینه سمت چپ قرار می گیرد. مانتیتور قلب فقط میزان و ریتم ضربان قلب را اندازه گیری می کند.

عملکرد الکتروکاردیوگرام

گیرنده های منتهی به دیواره قفسه سینه قادر به تشخیص تکانه های الکتریکی هستند که توسط قلب تولید می شوند. با تفسیر نمودار، پزشک می تواند در مورد ضربان قلب، ریتم و همچنین جریان خون به بطن ها (بطور غیر مستقیم) اطلاعاتی را کسب کند. ریتم به نوع ضربان قلب اشاره دارد. به طور معمول، قلب با هر ضربان الکتریکی که توسط گره SA  (گره سینوسی دهلیزی) ایجاد می شود در یک ریتم سینوسی می تپد و منجر به انقباض بطن یا ضربان قلب می شود. برخی از ریتم های الکتریکی باعث ضربان قلب نمی شوند و باعث مرگ ناگهانی می شوند.

نمونه هایی از ریتم قلبی

شامل موارد زیر است:

• ریتم سینوسی عادی
• تاکی کاردی سینوسی یا افزایش ضربان قلب سینوسی
• برادیکاردی سینوس یا کاهش ضربان قلب سینوسی
• فیبریلاسیون دهلیزی
• شکاف دهلیزی
• تاکی کاردی بطنی
• فیبریلاسیون بطنی

همچنین می تواند در انتقال نیروی الکتریکی در هر نقطه از سیستم، از جمله گره SA، دهلیز، گره AV یا در بطن ها تاخیر وجود داشته باشد.

برخی از تکانه های غیرطبیعی، باعث انواع ریتم طبیعی قلب شوند و برخی دیگر می توانند خطرساز باشند.

انسداد های قلبی

• Block یا انسداد AV درجه یک
• انسداد AV درجه 2، نوع I
• انسداد AV درجه 2، نوع II
• انسداد AV درجه 3 یا انسداد کامل قلب
• انسداد شاخه بسته سمت راست Right bundle branch block
• انسداد شاخه بسته سمت چپ Left bundle branch block

همچنین مدارهای کوتاهی وجود دارد که می تواند منجر به مسیرهای غیر طبیعی الکتریکی در قلب شود و باعث ناهنجاری های سرعتی و ریتم می شود. ردیابی ECG همچنین می تواند اطلاعاتی را در مورد اینکه سلول های ماهیچه ای قلب به درستی جریان الکتریکی را انتقال می دهند، فراهم کند. با تجزیه و تحلیل شکل امواج الکتریکی، پزشک می تواند تشخیص دهد که آیا جریان خون در قسمت هایی از عضله قلب نرمال بوده و یا کاهش یافته است. وجود انسداد حاد مرتبط با انفارکتوس میوکارد یا حمله قلبی نیز می تواند مشخص شود. در صورت بروز انفارکتوس میوکارد یا حمله قلبی بیمار هر چه سریع تر باید نوار قلب باید انجام شود.

آناتومی یا ساختار قلب

قلب چهار حفره دارد: دهلیز راست و چپ و بطن راست و چپ.

سمت راست قلب خون را از بدن جمع می کند و آن را به سمت ریه ها پمپاژ می کند در حالی که سمت چپ قلب خون را از ریه ها دریافت می کند و آن را به همه بدن انتقال می دهد.

چگونگی جریان خون در بدن

• خون اکسیژن دار از ریه ها از طریق رگ های ریوی وارد دهلیز چپ می شود.
• سپس خون به داخل بطن چپ جریان می یابد که در آئورت پمپاژ شده و در بقیه بدن توزیع می شود که این خون اکسیژن و مواد مغذی لازم برای سوخت و ساز اندام ها و سلول ها را تأمین می کند.
• خوني كه به قلب باز مي گردد، فاقد اکسیژن می باشد و حاوي دي اكسيد كربن، سموم متابوليسم است. خون وارد دهلیز راست شده و در ورید اجوف تحتانی، جمع آوری شده و به بطن راست فرستاده می شود.
• بطن راست سپس خون را از طریق شریان ریوی به ریه ها، پمپ می کند، در ریه ها ابتدا دی اکسید کربن را از دست داده و اکسژن جذب خون می شود و چرخه دوباره شروع می شود.

قلب مانند هر ماهیچه ای برای عملکرد به اکسیژن و مواد مغذی نیاز دارد. اکسیژن و مواد مغذی توسط شریان هایی که از آئورت منشأ می شوند تأمین می شود. عروق برای تأمین خون و اکسیژن به تمام مناطق قلب شاخه شاخه می شوند. از نظر الکتریکی، قلب را می توان به محفظه های فوقانی و تحتانی تقسیم کرد. یک ضربان الکتریکی در محفظه های فوقانی قلب ایجاد می شود که باعث فشار دهلیز شده و فشار خون را به بطن ها می کشاند. یک تأخیر کوتاه وجود دارد که باعث می شود بطن ها پر شوند. سپس بطن ها برای پمپاژ خون به بدن و ریه ها منقبض می شوند.

سیستم هدایت قلب

SA NODE به معنی گره سینو اتریال و AV NODE به معنی گره دهلیزی است. RB و LB به ترتیب به معنای بسته نرم افزاری راست و چپ هستند و اعصابی هستند که ضربان الکتریکی را از گره AV به بطن ها منتقل می کنند. قلب دارای ضربان ساز اتوماتیک خود به نام سیناواتریال یا گره SA است که در دهلیز راست قرار دارد. گره SA به طور مستقل از مغز عمل می کند تا جریان الکتریکی را برای ضربان قلب ایجاد کند. به طور معمول، ضربان ایجاد شده توسط گره SA از طریق شبکه الکتریکی قلب عبور می کند و به سلول های ماهیچه ای در دهلیز می رسند که به طور همزمان عمل می کنند و باعث هماهنگی قلب می شوند.

سیگنال الکتریکی که در گره SA ایجاد شده است به یک جعبه اتصال بین دهلیز و بطن ها (گره AV) منتقل می شود که در آن برای چند میلی ثانیه به تأخیر می افتد تا بطن ها را پر کنند. سپس سیگنال الکتریکی از طریق بطن ها عبور می کند و سلول های عضله قلب را تحریک می کند تا منقبض شود. انقباض بطن خون را به بدن (از بطن چپ) و ریه ها (از بطن راست) پمپاژ می کند. مکث کوتاهی برای بازگشت خون به قلب و پر شدن قبل از تکرار چرخه الکتریکی برای ضربان قلب بعدی وجود دارد.

شروع الکتروکاردیوگرام

الکتروکاردیوگرام نوعی آزمایش نسبتاً ساده است. غیر آسیب زننده است و ضرری ندارد.

گیرنده هایی بر روی پوست قرار می گیرند تا تکانه های الکتریکی ایجاد شده از قلب را تشخیص دهند. این تکانه ها توسط یک دستگاه ECG ضبط می شوند.

چهار گیرنده روی اندام ها قرار می گیرد. یکی روی هر مچ دست و دیگری روی هر پا قرار می گیرد که به آن ها، گیرنده های منجر به اندام limb leads می گویند. شش گیرنده دیگر به شکل نیم دایره ای که در نزدیکی زیر بغل به پایان می رسد روی قفسه سینه قرار می گیرند. به آن ها گیرنده های، قفسه های سینه chest leads گفته می شود. گیرنده ها به یک دستگاه ECG متصل شده اند که ردیابی ها را ثبت و روی کاغذ چاپ می کند. دستگاه های جدید همچنین دارای صفحه نمایش فیلم هستند که به تکنسین و پزشک کمک می کند تا تصمیم بگیرد که کیفیت ردیابی مناسب است یا اینکه الکتروکاردیوگرام باید تکرار شود. دستگاه های ECG همچنین مجهز به برنامه های رایانه ای هستند که می توانند به تفسیر الکتروکاردیوگرام (ECG) کمک کنند، اگرچه کاملاً دقیق نیستند.

در شرایط خاص، پزشک ممکن است بعد از انجام ECG اولیه، از زوایای مختلف قلب را بررسی کند.

برای انجام الکتروکاردیوگرام، پوست باید تمیز و خشک باشد تا از تداخل الکتریکی جلوگیری شود. لرزیدن یا تکان خورن می توانند در ردیابی اختلال ایجاد کنند که بر کیفیت ردیابی ECG تأثیر بگذارد. معمولاً، بیمار باید 5-10 ثانیه بدون حرکت باقی بماند تا بتوان یک ECG دقیق تهیه کرد.

کاربرد الکتروکاردیوگرام

از ECG برای ارزیابی عملکرد قلب استفاده می شود. بیمارانی که از درد قفسه سینه یا تنگی نفس شکایت دارند، نوار قلب به عنوان اولین آزمایش برای تعیین اینکه آیا سکته قلبی حاد یا حمله قلبی وجود دارد، انجام می شود. حتی اگر حمله قلبی نباشد، ECG می تواند در تصمیم گیری در مورد اینكه درد ناشی از آنژین یا تنگ شدن رگ های خونی به عضله قلب است (آترو اسكلروز) كمك كند.

نکته مهم این است که، نوار قلب حتی در صورت وجود بیماری قلبی ممکن است طبیعی باشد. برای یافتن ناهنجاری ممکن است به بررسی EKG های مکرر و به مرور زمان نیاز باشد.

تفسیر الکترو کاردیو گرام

تفسیر نوار قلب نیاز به مقدار کافی آموزش و تجربه دارد. نوار قلب فقط یک تست برای ارزیابی قلب است.

تاریخ و معاینه جسمی سنگ بنای اصلی تشخیص بیماری قلبی هستند.

بیشتر اوقات، ارزیابی ECG شامل موارد زیر است:

• تعیین سرعت ضربان قلب
• ارزیابی ریتم یا ضربان قلب

ارزیابی الگوهای هدایت الکتریکی

• عضله قلب که تحریک شده است جریان الکتریکی متفاوتی نسبت به عضله قلب که طبیعی است انجام می دهد.
• هدایت غیر طبیعی ممکن است در طول انقباض و بهبودی بطن آشکار شود.

ECG ضربان قلب را در 12 ردیف ضبط می کند.

• شش شاخه در دست و پا منجر می شود به (I، II، III، AVR، AVL، AVF) و شش شاخه در سینه (V1-V6).

امواج الکتریکی قلب

• موج P: بررسی دهلیز
• مجتمع QRS: بررسی بطن ها
• موج T: بررسی مرحله بهبودی بطن ها را هنگام پر شدن آنها با خون
• PR: اندازه گیری مدت زمان لازم برای عبور برق از گره SA به گره AV
• QRS: اندازه گیری مدت زمان جریان الکتریکی از طریق بطن ها
• QT: اندازه گیری مدت مانی که طول می کشد تا بطن ها بهبود یابند و آماده شوند که مجدداً مورد تلاطم قرار بگیرند.
• دنباله موج اصلی P-QRS-T: نوار دنباله ساده ای را نشان می دهد که M برابر با 1.0 میلی ولت است.

رایانه هایی که در اکثر دستگاه های ECG تعبیه شده اند قادر به اندازه گیری زمان لازم برای حرکت ایمپالس الکتریکی از گره SA به بطن ها هستند. این اندازه گیری ها می تواند به پزشک در ارزیابی ضربان قلب و برخی از انواع انسداد قلب کمک کند. همچنین ممکن است برنامه های رایانه ای سعی کنند با افزایش هوش مصنوعی و برنامه نویسی ECG را تفسیر کنند. اما اغلب آن ها صحیح بوده ولی خیلی دقیق و قابل اطمینان نیستند. تصمیم گیری در مورد درمان، فقط براساس نتایج یک نوار قلب به تنهایی صورت نمی گیرد بلکه به وضعیت بالینی بیمار هم بستگی دارد.