تصویر برداری پزشکی هسته ای چیست؟

تصویر برداری پزشکی هسته ای، در واقع از مقادیر کمی از مواد رادیواکتیو به نام ترانس رادیور استفاده می کند. به طور کلی این مواد به جریان خون تزریق، استنشاق یا بلعیده می شوند.

رادیو ردیاب از طریق ناحیه مورد بررسی حرکت می کند و به صورت پرتوهای گاما که توسط دوربین مخصوص و کامپیوتر تشخیص داده می شوند، انرژی ایجاد می کند تا از قسمت داخلی بدن عکس تهیه شود.

تصویربرداری پزشکی هسته ای اطلاعات منحصر به فردی را ارائه می دهد. حتی امکان شناسایی بیماری در مراحل اولیه را فراهم می کند.

در صورت احتمال بارداری یا شیردهی به پزشک خود اطلاع دهید و در مورد بیماری های اخیر، شرایط پزشکی، آلرژی ها و داروهای مصرفی صحبت کنید.

بسته به نوع معاینه، پزشک شما را در مورد آنچه می توانید از قبل بخورید یا بنوشید، آموزش های لازم را ارائه می دهد، خصوصاً اگر قرار است از داروی آرام بخشی (بیهوشی) استفاده شود. جواهرات را در خانه بگذارید و لباس های گشاد و راحت بپوشید. ممکن است از شما خواسته شود که لباس بیمارستانی بپوشید.

پزشکی هسته ای عمومی چیست؟

در تصویربرداری پزشکی هسته ای از مقادیر کمی ماده رادیواکتیو برای تشخیص، ارزیابی یا درمان انواع بیماری ها استفاده می شود. این موارد شامل انواع مختلفی از سرطان ها، بیماری های قلبی، دستگاه گوارش، اختلالات غدد درون ریز یا عصبی و سایر ناهنجاری ها است. از آنجا که امتحانات پزشکی هسته ای می توانند فعالیت مولکولی را مشخص کنند، این پتانسیل را دارد که بیماری را در مراحل اولیه تشخیص دهد. آنها همچنین می توانند نشان دهند كه آیا بیمار به درمان پاسخ می دهد یا خیر.

کاربرد پزشکی هسته ای برای تشخیص بیماری

روش های تصویربرداری پزشکی هسته ای غیر تهاجمی است. به استثنای تزریقات وریدی، آنها معمولاً بدون درد هستند. در این آزمایشات از مواد رادیواکتیو به نام رادیوداروها یا رادیوتراکرها برای کمک به پزشکان در تشخیص و ارزیابی شرایط پزشکی استفاده می شود.

بسته به نوع معاینه، رادیو ردیاب به صورت گاز تزریق، بلع یا استنشاق مصرف و سرانجام در ناحیه بدن مورد بررسی جمع می شود. یک دوربین یا دستگاه تصویربرداری خاص، انتشار رادیواکتیو را از رادیو ردیاب تشخیص می دهد. دوربین یا دستگاه تصاویر را تولید و اطلاعات مولکولی را فراهم می کند.

کاربرد پزشکی هسته ای در درمان بیماری

هسته ای تراپی همچنین روش های درمانی مانند ید رادیواکتیو (I-131) درمانی را که از مقادیر کمی ماده رادیواکتیو برای درمان سرطان و سایر بیماری های غده تیروئید و همچنین سایر سرطان ها و شرایط پزشکی استفاده می کند، ارائه می دهد.

بیماران لنفوم غیر هوچکین که به شیمی درمانی پاسخ نمی دهند ممکن است تحت رادیوتراپی (RIT) قرار بگیرند.

رادیو ایمونوتراپی (RIT) یک درمان سرطانی شخصی است که پرتودرمانی را با توانایی هدف گیری ایمنی درمانی ترکیب می کند، درمانی که تقلید از فعالیت سلولی در سیستم ایمنی بدن است.

کاربرد پزشکی هسته ای در بزرگسالان چیست؟

پزشکان از روش های تصویربرداری پزشکی هسته ای برای تجسم ساختار و عملکرد اندام، بافت، استخوان یا سیستم درون بدن استفاده می کنند.

در بزرگسالان، پزشکی هسته ای در موارد زیر استفاده می شود:

پزشکی هسته ای و قلب

• تشخیص رد پیوند قلب
• تشخیص آسیب قلبی در پی حمله قلبی
• تشخیص بیماری عروق کرونر و میزان تنگی عروق کرونر
• ارزیابی نتایج روش های عروق مجدد (ترمیم جریان خون)
• ارزیابی عملکرد قلب قبل و بعد از شیمی درمانی (MUGA)
• بررسی جریان خون و عملکرد قلب (مانند اسکن پرفیوژن میوکارد)
• ارزیابی گزینه های درمانی مانند جراحی بای پس قلب و آنژیوپلاستی

پزشکی هسته ای و ریه ها

• تشخیص رد پیوند ریه
• اسکن ریه ها برای مشکلات تنفسی و جریان خون
• ارزیابی عملکرد دیفرانسیل ریه برای کاهش ریه یا جراحی پیوند

پزشکی هسته ای و استخوان ها

• ارزیابی تومورهای استخوانی
• ارزیابی مفاصل مصنوعی دردناک
• ارزیابی بیماری متاستاتیک استخوان
• ارزیابی استخوان ها  از نظر شکستگی، عفونت و آرتروز

پزشکی هسته ای و مغز

• تشخیص شروع اولیه اختلالات عصبی مانند بیماری آلزایمر
• ارزیابی برای مشکوک به عود تومور مغزی، برنامه ریزی جراحی یا پرتودرمانی یا محلی سازی برای نمونه برداری
• بررسی ناهنجاری در مغز در بیماران با علائم یا اختلالات خاص، مانند تشنج، از دست دادن حافظه و اختلالات مشکوک در جریان خون
• بررسی ناهنجاری های موجود در ماده شیمیایی مغز که در کنترل حرکت در بیماران مشکوک به بیماری پارکینسون یا اختلالات حرکتی مربوطه نقش دارد.

کاربرد پزشکی هسته ای و سیستم های دیگر بدن

• تخلیه معده
• تشخیص عفونت
• شناسایی خونریزی در روده
• ارزیابی ورم لنفاوی و تب تبار ناشناخته
• ارزیابی عوارض بعد از عمل جراحی کیسه صفرا
• ارزیابی هایپر پاراتیروئیدیسم (غده پاراتیروئید پرکار)
• تشخیص التهاب یا عملکرد غیر طبیعی کیسه صفرا
• اندازه گیری عملکرد تیروئید تا تیروئید پرکار یا کم کار
• به تشخیص پرکاری تیروئید و اختلالات سلول های خونی
• ارزیابی جریان مایع نخاعی و نشت احتمالی مایع نخاعی

در بزرگسالان و کودکان، پزشکی هسته ای نیز برای موارد زیر استفاده می شود:

پزشکی هسته ای و تشخیص سرطان

• برنامه درمان
• ارزیابی پاسخ به درمان
• تشخیص بازگشت سرطان
• تشخیص تومورهای نادر لوزالمعده و غدد فوق کلیوی
• تشخیص محل قبل از عمل در بیماران مبتلا به سرطان پستان یا تومورهای پوستی و بافت نرم

پزشکی هسته ای و بیماری کلیوی

• تشخیص انسداد مجاری ادراری
• شناسایی و پیگیری رفلاکس ادرار
• ارزیابی فشار خون بالا مربوط به عروق کلیه
• ارزیابی کلیه ها از نظر عفونت در مقابل جای زخم
• تجزیه و تحلیل جریان خون و عملکرد کلیوی پیوندی

پزشکی هسته ای در کودکان

از پزشکی هسته ای در کودکان هم استفاده می شود:

• ارزیابی باز بودن مجاری اشك
• ارزیابی باز بودن شنت های بطنی در مغز
• ارزیابی بیماری مادرزادی قلب از نظر شنت و جریان خون ریوی
• بررسی ناهنجاری های مری مانند ریفلاکس مری یا اختلالات حرکتی

تجهیزات پزشکی هسته ای چه شکلی هستند؟

تکنیک های ویژه دوربین و تصویربرداری مورد استفاده در پزشکی هسته ای شامل دوربین گاما و توموگرافی رایانه ای با انتشار تابش تک فوتون (SPECT) است.

• رایانه به ایجاد تصاویر از داده های بدست آمده توسط دوربین گاما کمک می کند.
• SPECT شامل چرخش سر دوربین های گاما در اطراف بدن بیمار برای تولید تصاویر سه بعدی با جزئیات بیشتر است.
• پروب نوعی دستگاه دستی کوچک و شبیه میکروفن است که می تواند میزان رادیوتراکر را در ناحیه کوچکی از بدن شما تشخیص و اندازه گیری کند.
• اسکنر PET دستگاه بزرگی است که یک سوراخ گرد و شکل دونات در وسط آن قرار دارد. به نظر می رسد شبیه واحد CT یا MRI باشد. چندین حلقه از آشکارسازهای داخل دستگاه، انتشار انرژی از رادیوتور را در بدن شما ثبت می کنند.
• دوربین گاما که به آن دوربین سوسوزن نیز گفته می شود، انرژی رادیواکتیو را که از بدن بیمار ساطع می شود، شناسایی کرده و به تصویر تبدیل می کند. خود دوربین گاما تابشی از خود ساطع نمی کند. دوربین گاما از آشکارسازهای تشعشع تشکیل شده است، به نام سرهای دوربین گاما که در فلز و پلاستیک قرار گرفته اند و اغلب به شکل جعبه در می آیند، به دروازه ای به شکل دونات دایره ای شکل متصل می شوند. بیمار روی میز معاینه دراز می کشد که بین دو سر دوربین گاما موازی قرار می گیرد که در بالای بیمار قرار گرفته اند. گاهی اوقات، هد های دوربین گاما با زاویه 90 درجه جهت یافته و بر روی بدن بیمار قرار می گیرند.

در طول درمان ید رادیواکتیو از تجهیزات خاصی استفاده نمی شود، اما ممکن است تکنسین یا سایر پرسنل درمان کننده لباس شما را بپوشانند و برای محافظت از ماده رادیواکتیو دریافتی از ظروف سربی استفاده کنند.

پزشکی هسته ای چگونه انجام می شود؟

تصویربرداری پزشکی هسته ای در بیماران سرپایی و بستری در بیمارستان انجام می شود.

شما روی یک میز معاینه دراز خواهید کشید. در صورت لزوم، یک پرستار یا یک تکنسین یک کاتتر داخل وریدی (IV) را به داخل رگ دست یا بازو وارد می کند.

بسته به نوع آزمایش پزشکی هسته ای، رادیوتراکر به صورت داخل وریدی تزریق می شود، بلعیده می شود یا به عنوان گاز استنشاق می شود.

ممکن است از چند ثانیه تا چند روز طول بکشد تا رادیو ردیاب در بدن شما حرکت کند و در منطقه مورد مطالعه جمع شود. در نتیجه، تصویربرداری ممکن است بلافاصله، چند ساعت بعد یا حتی چند روز پس از دریافت ماده رادیواکتیو انجام شود.

وقتی زمان شروع تصویربرداری فرا رسیده است، دوربین یا اسکنر یک سری عکس می گیرد. دوربین ممکن است به دور شما بچرخد یا در یک موقعیت باقی بماند و از شما خواسته شود که موقعیت های بین تصاویر را تغییر دهید. در حالی که دوربین در حال عکس گرفتن است، باید برای مدت زمان کوتاهی بی حرکت بمانید. در برخی موارد، دوربین ممکن است بسیار نزدیک به بدن شما حرکت کند. این امر برای دستیابی به بهترین کیفیت تصاویر لازم است. اگر شما مبتلا به كلاستروفوبیك هستید، باید قبل از شروع امتحان خود را به فن آور اطلاع دهید.

در صورت استفاده از کاوشگر، این وسیله کوچک دستی از ناحیه بدن مورد مطالعه برای اندازه گیری میزان رادیواکتیویته عبور داده می شود. سایر آزمایش های پزشکی هسته ای میزان رادیواکتیویته را در خون، ادرار یا نفس اندازه گیری می کنند.

پزشکی هسته ای چه مدت طول می کشد؟

مدت زمان انجام اقدامات پزشکی هسته ای بسته به نوع امتحان بسیار متفاوت است. زمان اسکن واقعی برای امتحانات تصویربرداری هسته ای می تواند از 20 دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و ممکن است در طی چند روز انجام شود.

هنگامی که معاینه به پایان رسید، ممکن است از شما خواسته شود صبر کنید تا تکنسین تصاویر را در صورت نیاز به تصاویر بیشتر بررسی کند. گاهی اوقات، تصاویر بیشتری برای شفاف سازی یا تجسم بهتر برخی مناطق یا ساختارها به دست می آید. نیاز به تصاویر بیشتر لزوماً به این معنی نیست که مشکلی در امتحان وجود داشته یا چیزی غیر عادی پیدا شده است. نباید باعث نگرانی شما شود.

اگر برای تزریق یک ورید داخل وریدی (IV) وارد کرده باشید، معمولاً این روش برداشته می شود مگر اینکه در همان روز برای روش دیگری برنامه ریزی کنید که به خط IV نیاز دارد.

برای بیماران مبتلا به بیماری تیروئید که تحت ید رادیواکتیو (I-131) قرار می گیرند که اغلب یک روش سرپایی است، ید رادیواکتیو بلعیده می شود، یا به شکل کپسول یا مایع.

رادیو ایمونوتراپی (RIT) که معمولاً یک روش سرپایی است، از طریق تزریق انجام می شود.

در طول و بعد از پزشکی هسته ای چه چیزی را تجربه خواهم کرد؟

به جز تزریقات وریدی، بیشتر روش های پزشکی هسته ای بدون درد هستند. آنها بندرت با ناراحتی یا عوارض جانبی قابل توجهی همراه هستند.

هنگامی که رادیوتراکر به صورت داخل وریدی داده می شود، هنگام وارد شدن سوزن به داخل ورید برای خط داخل وریدی، احساس سوزن سوزن خواهید کرد. هنگام تزریق رادیوتراکر ممکن است احساس سرما در حال حرکت به سمت بالا از بازو داشته باشید. به طور کلی، هیچ عارضه جانبی دیگری وجود ندارد.

هنگام بلعیدن، رادیو ردیاب طعم کمی دارد یا اصلاً مزه ندارد. هنگام استنشاق، نباید احساسی متفاوت از تنفس هوای اطراف خود یا نفس کشیدن داشته باشید.

با انجام برخی روش ها، ممکن است یک کاتتر در مثانه شما قرار گیرد. این ممکن است باعث ناراحتی موقتی شود.

مهم است که در طول امتحان ثابت بمانید. تصویربرداری هسته ای خود دردی ایجاد نمی کند. با این حال، مجبور به ساکن ماندن یا ماندن در یک موقعیت خاص در حین تصویربرداری ممکن است باعث ناراحتی شود.

قبل از ترخیص، یک تکنسین، پرستار یا پزشک هرگونه دستورالعمل خاص لازم را به شما ارائه می دهند.

مقدار کمی رادیوتراکر در بدن شما با گذشت زمان و از طریق روند طبیعی پوسیدگی رادیواکتیو، رادیواکتیویته خود را از دست می دهد. همچنین ممکن است طی چند ساعت یا روزهای اول آزمایش از طریق ادرار یا مدفوع از بدن دفع شود. برای کمک به دفع مواد رادیواکتیو از بدن، مقدار زیادی آب بنوشید.

مزایای پزشکی هسته ای در مقابل خطرات آن چیست؟

معاینات پزشکی هسته ای اطلاعات منحصر به فردی را شامل می شود که با استفاده از سایر روش های تصویربرداری اغلب غیرقابل دستیابی است.

اسکن های پزشکی هسته ای مفیدترین اطلاعات تشخیصی یا درمانی را برای بسیاری از بیماری ها ارائه می دهند.

اسکن پزشکی هسته ای هزینه کمتری دارد و ممکن است اطلاعات دقیق تری نسبت به جراحی اکتشافی بدست آورد.

پزشکی هسته ای توانایی شناسایی بیماری را در اولین مرحله خود، اغلب قبل از بروز علائم یا تشخیص ناهنجاری ها با سایر آزمایش های تشخیصی، ارائه می دهد.

با تشخیص خوش خیم یا بدخیم بودن ضایعات، اسکن PET ممکن است نیاز به بیوپسی جراحی را از بین ببرد یا بهترین مکان بیوپسی را شناسایی کند.

اسکن PET ممکن است اطلاعات اضافی را فراهم کند که برای برنامه ریزی پرتودرمانی استفاده می شود.

خطرات پزشکی هسته ای چیست؟

از آنجا که فقط دوز کمی رادیوتراکر استفاده می شود، امتحانات پزشکی هسته ای در معرض تابش نسبتاً کمی قرار دارند. این برای آزمایشات تشخیصی قابل قبول است؛ بنابراین، در مقایسه با مزایای بالقوه، خطر تابش بسیار کم است.

روش های تشخیصی پزشکی هسته ای برای بیش از پنج دهه مورد استفاده قرار گرفته است و هیچ عوارض جانبی طولانی مدت ناشی از قرار گرفتن در معرض دوز کم آن وجود ندارد.

خطرات درمانی همیشه با مزایای بالقوه روشهای درمانی پزشکی هسته ای سنجیده می شوند. پزشک قبل از درمان شما را از تمام خطرات قابل توجه آگاه می کند و به شما فرصتی برای پرسیدن سوال می دهد.

واکنش های آلرژیک به رادیوتراکرها بسیار نادر و معمولاً خفیف هستند. همیشه هرگونه حساسیتی که دارید و یا سایر مشکلات ممکن است در طی یک آزمایش قبلی پزشکی هسته ای رخ داده باشد، به پرسنل پزشکی هسته ای بگویید.

تزریق رادیوتور ممکن است باعث ایجاد درد و قرمزی جزئی شود. این باید به سرعت حل شود. خانم ها در صورت احتمال بارداری یا شیردهی، باید همیشه به پزشک و تکنسین رادیولوژی خود اطلاع دهند.

محدودیت های پزشکی هسته ای عمومی چیست؟

اقدامات پزشکی هسته ای می تواند زمانبر باشد. ممکن است چندین ساعت تا چند روز طول بکشد تا رادیو ردیاب در منطقه مورد نظر تجمع یابد و انجام تصویربرداری ممکن است تا چندین ساعت طول بکشد. در برخی موارد، تجهیزات جدید می توانند مدت زمان عمل را کوتاه کنند.

وضوح تصویر تصاویر پزشکی هسته ای ممکن است به اندازه CT یا MRI نباشد. با این حال، اسکن های پزشکی هسته ای برای انواع مختلف از حساسیت بیشتری برخوردار هستند و اطلاعات عملکردی که آنها می دهند اغلب با سایر روش های تصویربرداری غیرقابل دستیابی است.