آسم شغلی، آسمی است که در اثر تنفس در دودهای شیمیایی، گازها، گرد و غبار یا سایر مواد موجود در کار ایجاد می شود. آسم شغلی می تواند ناشی از قرار گرفتن در معرض ماده ای باشد که به آن حساس هستید و این ماده در شما باعث بروز یک واکنش آلرژیک یا ایمونولوژیک می شود؛ مانند سایر انواع آسم، آسم شغلی می تواند باعث سفتی قفسه سینه، خس خس سینه و تنگی نفس شود. افراد مبتلا به آلرژی یا سابقه خانوادگی آلرژی به احتمال زیاد به آسم شغلی مبتلا می شوند. اجتناب از قرار گرفتن در معرض محرک های شغلی، بخش مهمی از مدیریت آسم شغلی است. در غیر این صورت، درمان آسم شغلی شبیه به درمان سایر انواع آسم های دیگر است و به طور کلی شامل مصرف داروهای کاهش علائم می باشد. در افراد با سابقه قبلی آسم، بعضی اوقات درمان می تواند به وخیم تر شدن علائم آسم در محیط کار منجر شود. آسم شغلی در صورت عدم درمان به موقع ی تواند باعث آسیب دائمی ریه، ناتوانی یا مرگ شود.
علت آسم شغلی
بیش از 250 ماده در محل کار به عنوان علت های احتمالی آسم شغلی شناخته شده اند، از جمله:
- فلزات به ویژه پلاتین، کروم و نیکل سولفات
- آنزیم هایی که در شوینده ها و تهویه های آرد مورد استفاده قرار می گیرند.
- مواد حیوانی، مانند پروتئین های موجود در شوره، مو، فلس، خز، بزاق و مواد دفعی بدن
- مواد گیاهی، از جمله پروتئین های موجود در لاتکس لاستیک طبیعی، آرد، غلات، پنبه، کتان، کنف، چاودار و گندم. تحریک کننده های تنفسی مانند گاز کلر، دی اکسید گوگرد و دود
- مواد شیمیایی مورد استفاده در ساخت رنگ، لاک الکل، چسب، لمینیت و رزین لحیم کاری و یا مواد شیمیایی مورد استفاده در ساخت عایق، مواد بسته بندی و تشک کف و اثاثه یا لوازم داخلی منزل
علائم آسم از زمان تحریک و التهاب ریه ها شروع خواهند شد. التهاب باعث واکنش های متعددی می شود که مجاری هوایی را محدود و تنفس را دشوار می کند. با آسم شغلی، التهاب ریه ممکن است با واکنش آلرژیک به یک ماده به صورت تدریجی ایجاد شود. از طرف دیگر، استنشاق دود ناشی از یک ماده تحریک کننده ریه، مانند کلر، در صورت عدم آلرژی می تواند باعث بروز علائم آسم شود.
عوامل خطر آسم شغلی
شدت قرار گرفتن در معرض محرک ها خطر ابتلا به آسم شغلی را افزایش می دهد.
علاوه بر این برخی عوامل دیگر موثر بر بروز علائم این بیماری، عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- سابقه خانوادگی آلرژی یا آسم
- کار کردن در اطراف محرک های شغلی
- سابقه آلرژی و آسم. اگرچه سابقه آلرژی و آسم می تواند خطر ابتلا شما را افزایش دهد اما بسیاری از افراد با سابقه آسم ممکن است در هنگام قرار گرفتن در معرض محرک ها هرگز علائمی را تجربه نکنند.
مشاغل پرخطر
تقریباً در هر محل کاری ممکن است آسم شغلی ایجاد شود؛ اما برخی مشاغل کاری خطر بروز علائم بیشتر است.
برخی از خطرناکترین مشاغل و مواد تولید کننده آسم مرتبط با آنها، عبارتند از:
| شغل ها | مواد تولید کننده آسم |
| گیرنده های چسب | مواد شیمیایی |
| دامداران، دامپزشکان | پروتئین های حیوانی |
| نانوایان، کارخانجات، کشاورزان | دانه غلات |
| سازندگان فرش | لثه های گیاهی |
| کارگران فلز | کبالت، نیکل |
| کارگران تولید مواد غذایی | پودر شیر، پودر تخم مرغ |
| کارگران جنگل، نجار، کابینه | خاک اره |
| آرایشگاه | رنگها |
| کارمندان خدمات درمانی | لاتکس و مواد شیمیایی |
| کارگران داروسازی، نانوایان | مواد مخدر، آنزیم ها |
| پردازنده های غذاهای دریایی | شاه ماهی، خرچنگ برفی |
| نقاشان اسپری، نصب عایق ها، کارگران صنعت پلاستیک و فوم، جوشکار، فلزکاری، تولید کنندگان مواد شیمیایی، حامل های پوسته | مواد شیمیایی |
| کارگران نساجی | رنگ، پلاستیک |
| کاربران پلاستیک یا رزین های اپوکسی، تولید کنندگان مواد شیمیایی | مواد شیمیایی |
علائم آسم شغلی
علائم آسم شغلی شبیه به علائم ایجاد شده در انواع دیگر آسم است. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سرفه
- تنگی نفس
- سفتی قفسه سینه
- خس خس سینه، گاهی اوقات فقط در شب
سایر علائم و نشانه های همراه عبارتند از:
- آبریزش بینی
- گرفتگی بینی
- سوزش چشم
علائم آسم شغلی به ماده ای که در معرض آن قرار گرفته اید و مدت زمان و تعداد دفعات قرار گرفتن در معرض آن ها بستگی دارد. علائم ممکن است:
- هم در محل کار و هم در محیط دور از محل کار بروز کنند.
- در طولانی مدت ادامه پیدا کنند و منجر به علائم دائمی آسم شوند.
- به محض قرار گرفتن در محل کار یا در معرض ماده محرک شروع شوند.
- با پیشرفت کار در طول روز بدتر شوند و تعطیلات آخر هفته و خارج شدن از محیط کار از بین بروند و هنگام بازگشت به محل کار دوباره عود کنند و برگردند.
زمان ضرورت مراجعه به پزشک در آسم شغلی
در صورت وخیم تر شدن علائم، فورا به پزشک مراجعه کنید حملات شدید آسم می تواند خطرناک باشند.
علائم و نشانه های حمله آسم که به درمان فوری نیاز دارد شامل موارد زیر است:
- شروع تنگی نفس حتی با حداقل فعالیت
- بدتر شدن سریع تنگی نفس یا خس خس سینه
- حتی بعد از استفاده از استنشاق سریع تسکین دهنده، علائم شما بهتر نشوند.
در صورت بروز مشکلات تنفسی مانند سرفه، خس خس سینه یا تنگی نفس، به پزشک مراجعه کنید. مشکلات تنفسی ممکن است نشانه ای از آسم باشد، به خصوص اگر علائم به مرور زمان وخیم تر و یا توسط محرک یا تحریک کننده خاصی تشدید می شوند.
عوارض آسم شغلی
هرچه مدت طولانی تر در معرض ماده محرک باشید، علائم شما بدتر می شوند و به محض پایان قرار گرفتن در معرض تحریک کننده، بهبودی آن ها به زمان بیشتری نیاز خواهد داشت. در بعضی موارد، قرار گرفتن در معرض آسم باعث آسیب دائمی ریه ها و در نتیجه ناتوانی یا مرگ می شود.
پیشگیری آسم شغلی
بهترین راه برای جلوگیری از آسم شغلی، این است که در محل های کار میزان قرار گرفتن کارگران در معرض مواد شیمیایی و سایر موادی که ممکن است حساس یا تحریک کننده هستند، کنترل شود. این اقدامات می تواند شامل اجرای روش های کنترل بهتر برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض نور، استفاده از مواد کمتر مضر و تأمین تجهیزات محافظ شخصی (PPE) برای کارگران باشد.
اگرچه ممکن است برای تسکین علائم و کنترل التهاب مرتبط با آسم شغلی به داروها نیاز داشته باشید، ولی شما می توانید برای حفظ سلامت عمومی و کاهش احتمال حمله آسم، چندین راهکار را در نظر بگیرید:
- کاهش وزن می تواند به بهبود علائم و عملکرد ریه ها کمک کند.
- واکسن آنفولانزا بزنید. واکسن آنفولانزا می تواند در پیشگیری از بیماری موثر باشد.
- اگر سیگار می کشید، ترک کنید. علاوه بر تمام مزایای سلامتی دیگر، ترک سیگار ممکن است به جلوگیری یا کاهش علائم آسم شغلی کمک کند.
- از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDS) و سایر داروهایی که ممکن است منجر به تشدید علائم شما شوند، خودداری کنید.
وظایف کارفرما در برابر بیمار مبتلا
علاوه بر آن، طبق دستورالعمل های تعیین شده توسط اداره ایمنی و بهداشت شغلی، کارفرما شمای موظف است موارد زیر را انجام دهد:
- کار با مواد شیمیایی و حفاظت از آن را به شما آموزش دهد.
- در صورتی که با هر ماده شیمیایی خطرناکی کار می کنید، به شما اطلاع دهد.
- نحوه مقابله به شرایط اضطراری مانند نشت شیمیایی را به شما آموزش دهد.
- وسایل محافظ مانند ماسک و دستگاه تنفس را تهیه و در دسترس شما قرار دهد.
- در صورت معرفی یک ماده شیمیایی جدید به محل کار، آموزش های اضافی به همه افراد شاغل در محل کار ارائه شود.
- کارفرمای شما موظف است برای هر ماده شیمیایی خطرناک که در محل کار استفاده می شود، یک برگه اطلاعات ایمنی مواد را تهیه و در دسترس همه قرار دهد. این سندی است که باید توسط سازنده مواد شیمیایی برای کارفرمای شما ارسال شود. شما حق قانونی دارید که چنین اسناد را ببینید و کپی کنید. اگر گمان می کنید به یک ماده خاص حساسیت دارید، سند را به پزشک خود نشان دهید.
- در حین کار، نسبت به شرایط کار ناامن و ناسالم هوشیار باشید و آنها را به سرپرست خود گزارش دهید.
تشخیص آسم شغلی
تشخیص آسم شغلی شبیه به تشخیص انواع دیگر آسم است. با این حال، پزشک سعی می کند ماده محرک در محل کار شما را شناسایی کند. تشخیص آسم با آزمایش عملکرد ریه (ریوی) و آزمایش آلرژی پوستی باید تأیید شود. پزشک ممکن است آزمایش خون، اشعه ایکس یا آزمایش های دیگر را برای تایید و یا رد کردن علت اصلی آسم شغلی تجویز کند.
پزشک ممکن است از شما بخواهد تست های عملکرد ریه را انجام دهید که عبارتند از:
- اسپیرومتری. این آزمایش غیر تهاجمی و غیر آسیب زننده که میزان نفس کشیدن بیمار را اندازه می گیرد، آزمایشی مناسب برای تشخیص آسم است. در طی این آزمایش 10 تا 15 دقیقه ای بیمار نفس های عمیق می کشید و بعد به شیلنگ متصل به دستگاهی به نام اسپیرومتر بازدم می کند. اگر اندازه گیری های کلیدی خاصی در بیمار نسبت به سن و جنس او کمتر از حد معمول باشد، ممکن است مجاری هوایی او در اثر التهاب مسدود شده باشد. در این شرایط بیمار داروی برونكودیلاتور را كه در درمان آسم استفاده می شود استنشاق كرده و سپس آزمایش اسپیرومتری انجام می شود. اگر اندازه گیری های کلیدی بیمار به میزان قابل توجهی بعد از مصرف دارو بهبود پیدا کرده باشد، به احتمال زیاد فرد آسم دارد.
آزمایش تشخیصی علل آسم شغلی
پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای تشخیص علت آسم انجام دهد، مانند:
- تست های آلرژی پوست. پزشکان پوست بیمار را با عصاره آلرژی تمیز کرده و سپس آن را برای علائم واکنش آلرژیک بررسی می کنند. این آزمایشات برای تشخیص حساسیت به مواد شیمیایی قابل استفاده نیستند اما ممکن است در ارزیابی حساسیت به شوره حیوانات، قالب، کنه های گرد و غبار و لاتکس مفید باشد.
- آزمون چالش. در این روش بیمار یک آئروسل را که حاوی مقدار کمی از مواد شیمیایی است، استنشاق می کند و پزشک عملکرد ریه های بیمار را قبل و بعد از تجویز ذرات معلق بررسی می کنند تا مشخص شود که مواد شیمیایی بر روی تنفس بیمار تاثیری داشته است یا نداشته است.
درمان آسم شغلی
اجتناب از قرار گرفتن در برابر ماده محرک در محل کار برای درمان آسم شغلی بسیار مهم است. هدف از درمان، پیشگیری از بروز علائم و متوقف کردن حمله آسم است. برای درمان موفقیت آمیز ممکن است بیمار به دارو نیاز داشته باشد.
داروی مناسب به سن و علائم بیمار بستگی دارد. برخی از داروها برای آسم شغلی، عبارتند از:
داروهای کنترل طولانی مدت
- استنشاقی ترکیبی. این داروها حاوی LABA و یک کورتیکواستروئید هستند.
- اصلاح کننده های لکوترین. این داروها گزینه های دیگری برای داروهای کورتیکواستروئیدها هستند.
- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی. کورتیکواستروئیدهای استنشاقی التهاب را کاهش می دهند و عوارض جانبی نسبتاً کمی دارند.
- آگونیست های بتا طولانی مدت (LABAs .(LABA مجاری هوایی را باز کرده و التهاب را کاهش می دهد. برای آسم LABA، معمولاً فقط باید در ترکیب با کورتیکواستروئید استنشاقی مصرف می شود.
داروهای کوتاه مدت
- آگونیست های بتا کوتاه مدت. این داروها علائم حین حمله آسم را تسکین می دهند.
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی و داخل وریدی. این دسته داروها التهاب مجاری هوایی را برای آسم شدید تسکین می دهند ولی در طولانی مدت، عوارض جانبی جدی ایجاد می کنند.
آخرین دیدگاه‌ها