بدرفتاری یا هر نوع مشکلات رفتاری کودکان، شرایط را برای والدین آن ها بسیار سخت می کند. هیچ معیاری برای رفتار عادی وجود ندارد. رفتار افراد به سن، شخصیت، رشد عاطفی و محیط تربیت فرد بستگی دارد. به طور کلی، رفتار یک کودک اگر از نظر اجتماعی، رشدی و فرهنگی مناسب باشد، عادی تلقی می شود. والدین می توانند برای مقابله با مشکلات رایج رفتاری کودکان راه هایی برای شناسایی این رفتار ها بیاموزند.
علائم رفتارهای غیر عادی در کودکان
بچه ها وقتی شیطنت می کنند ناز هستند. اما اگر شیطنت آن ها به یک عادت روزمره تبدیل شود، می تواند والدین را نگران کند.
برخی علائم که نشان می دهد رفتار فرزند شما غیرطبیعی است، عبارتند از:
- بی ادبی. کودک شما که به گونه دیگری حرف می زند و بی دلیل بی ادبی می کند.
- عدم تمرکز. او نمی توان تمرکز کند، بی قرار است و بسیار تنبل یا بی نظم می شود.
- آزار و اذیت. کودک به خودش آسیب می زند یا حتی به فکر آسیب زدن به دیگران است.
- رفتارهای جنسی. رفتارهای جنسی که مناسب سن او نیست را از خودش بروز می دهد.
- دروغگویی. او زیاد دروغ می گوید و یا برای او دزدی یا برداشتن چیزهایی که به او تعلق ندارد عادت شده است.
- اختلال در بروز احساسات. فرزند شما در مدیریت احساسات خود مشکل دارد. او برخی مواقع هیجانی و در موارد جزئی ناراحت به نظر می رسد.
- سرپیچی. فرزند شما به حرف هایی بزرگتر ها گوش نمی کند و منظم نیست و برای به چالش کشیدن والدین، قوانین خانه را نادیده می گیرد.
- رفتار فرزند شما بر عملکرد او در مدرسه تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، کودک دیر به مدرسه می رود یا در کلاس های خودش شرکت نمی کند.
- بی تحرک و ساکت نشستن دختر یا پسر هشت ساله می تواند غیرطبیعی باشد. آن ها ممکن است رفتار مخرب مانند ضربه زدن، پرتاب کردن اشیاء، فریاد زدن و غیره را نشان دهند.
توجه: برخی اختلالات رفتاری در کودکان قابل حل هستند.
توجه به این نکته حائز اهمیت است که بخش منطقی مغز هنوز در کودکان زیر 3 سال ایجاد نشده و به همین دلیل آن ها بر اساس احساسات خودشان رفتار می کنند. با بزرگتر شدن، عقلانیت بهبود می یابد اما در مدیریت احساساتشان هنوز به حمایت والدین نیاز دارند. خوشبختانه، رفتارهای جزئی غیرطبیعی را می توان از طریق رفتار درمانی و تغییر در سبک های فرزند پروری اصلاح کرد.
مشکلات شایع رفتاری مشترک در کودکان
بی احترامی و نه گفتن
شاید شیطنت و صحبت کردن دختر سه ساله برای والدین خنده دار و تحسین برانگیز باشد. اما فریاد و داد زدن و “نه گفتن های” دختر هفت ساله می تواند بر اعصاب والدین تأثیر بگذارد. در صورتی که با این رفتارها به طور صحیح برخورد نشود می تواند منجر به مشاجره بین والدین و فرزندان شود.
راهکارهای برای مقابله با نه گفتن کودکان
- نادیده بگیرید. اگر فرزند شما بی ادبانه صحبت می کند اما از دستورالعمل های شما پیروی می کند، آن را نادیده بگیرید. در شرایطی که رفتار آن ها تهدید آمیز یا مخرب نباشد، نادیده گرفتن در مراحل اولیه اشکالی ندارد.
- با او صحبت کنید. اگر کودک از دستورالعمل ها پیروی و حتی قدردانی می کند اما با عصبانیت حرف می زنند، می توانید به آن ها توضیح دهید که عصبانی بودن، اشکالی ندارد، اما آن ها نباید با بزرگتر ها با بی احترامی صحبت کنند.
- به حرف های او گوش دهید. اما اگر واکنش های کودک شما تهدید آمیز است باید به حرف هایشان توجه و با آن ها به دقت رفتار کنید.
- به عصبانیت کودک پاسخ ندهید. بگذارید کودک آرام شود و سپس به حرف های که زده است بپردازید. به آن ها آرام بگویید که کدام رفتار آن ها قابل قبول و کدام غیرقابل قبول است.
- محدودیت ها را تعیین کنید. آن ها را از عواقب رعایت نکردن محدودیت ها آگاه سازید. تهدید نکنید، فقط به طور ساده حقایق را بیان کنید که اگر درست صحبت نکنند برای آن ها بستنی نمی گیرید و یا اجازه نمی دهید فیلم مورد علاقه شان را ببینند و اگر از فریاد زدن دست بردارند و به شما گوش دهند، برای آن ها شام چیزی خوبی می پزید. چنین اهدافی به نظر می رسد کمتر کنترل کننده است اما گزینه خوبی هستند.
- انتظارات کودک را تا حدودی برآورده کنید. اما اگر بعضی اوقات آن ها را خوشحال می کند، می توانید کمی انعطاف پذیر باشید.
- سرانجام، رفتار خودتان را با بچه ها مورد بررسی قرار دهید. اگر با کودک خود بی ادب یا بی احترامی می کنید در درجه اول رفتار خودتان را اصلاح کنید.
قسم خوردن کودکان
کودکان وقتی عصبانی هستند داد می زنند و فریاد می کشند. اما اگر آن ها حتی قبل از ده سالگی شروع به قسم خوردن می کنند، باید در مورد رفتار آن ها نگران باشید. آن ها ممکن است شروع به فریاد زدن یا از قسم خوردن استفاده کنند تا برای شما دلیلی بیاورند یا به سادگی راه خودشان را پیدا کنند. وقتی فرزند شما از زبان توهین آمیز استفاده می کند و قسم می خورد، بهتر است واکنش نشان دهید.
راهکارهای برای مقابله با قسم خوردن کودکان
در این موارد می توانید راهکار زیر را در نظر بگیرید:
- مطمئن شوید که خودتان در مقابل بچه ها از چنین زبانی استفاده نمی کنید.
- اگر کودک نوپای شما از چنین زبانی استفاده می کند، فوراً آن ها را اصلاح کنید. به آن ها بگویید این یک کلمه “بد” است و مردم آن کلمه یا بچه هایی که از آن کلمه استفاده می کنند را دوست ندارند.
- اگر این کلمه را در مقابل فرزند خود به کار بردید، سریعاً عذرخواهی کنید. اگر همیشه این حرف را جلوی کودک خود می گویید حتی می توانید از کودکتان بخواهید به شما یادآوری کند که این کلمه بد است.
- سوء استفاده لفظی در خانه را تحمل نکنید. هیچ عذر و بهانه ای برای فحش دادن یا نفرین کردن دیگران وجود ندارد. بنابراین اگر کودک شما از چنین زبانی استفاده کرد، واکنش نشان دهید. عواقب را به طور واضح توضیح دهید.
رفتار پرخاشگرانه یا خشونت آمیز
اشکالی ندارد که کودکان عصبانی شوند.
اما اگر آن عصبانیت آن ها خشن و یا به رفتار پرخاشگرانه تبدیل شود، می تواند مشکل ساز گردد.
علت های احتمالی پرخاشگری در کودکان، عبارتند از:
- آسیب روانی
- روان پریشی
- اختلال در رفتار
- اختلالات خلقی
- تکانشگری یا سرخوردگی
- بعضی اوقات ممکن است کودک برای دفاع از خودش به خشونت متوسل شود.
- پرخاشگری همچنین می تواند یک رفتاری باشد که کودک آن را از دیگران در محیط خانه یا مدرسه یاد گرفته باشد.
اگر فرزند شما تمایل دارد با ضربه زدن، گاز گرفتن و لگد به دیگران واکنش منفی خود را بروز دهد شما باید برای مقابله با این رفتار ها، راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
آن ها را آرام کنید.
ساده ترین راه برای پاسخ به پرخاشگری در کودکان، فریاد زدن بر سر آن ها است. اما فریاد زدن بر سر کودکان باعث یادگیری رفتار غلط در کودکان می شود. بچه ها از والدین خود رفتار های مختلفی را برای کنترل احساسات خودشان تقلید می کنند. بنابراین به جای بلند کردن صدای خود، صدای خود را پایین آورده و به آن ها بگویید که آرام شوند.
با کودک خود همدلی کنید.
احساسات آن ها را درک کرده و با کودک خود همدلی کنید، اما این نکته را روشن کنید که اجازه ندارند که به دیگران ضربه یا لگد بزنند یا آن ها را گاز بگیرند. به آن ها بگویید ” من می دانم عصبانی هستی اما اجازه نداری لگد بزنی”. به آن ها بگویید که در صورت بروز رفتار خشونت آمیز، عواقب آن چه خواهد بود. اگر با کودک کوچکتر سر و کار دارید، به آن ها بگویید که در عوض رفتار خود چه کاری می توانند انجام دهند. یک جایگزین به آن ها بدهید. به عنوان مثال، به آن ها بیاموزید که به جای اینکه به خشونت جسمی متوسل شوند، از کلمات و عباراتی مانند “عصبانی هستم”، یا “من آن را دوست ندارم” یا “از این خوشحال نیستم” استفاده کنند.
الگوی خوبی باشید.
از همه مهمتر، یک الگوی خوب باشید و از تنبیه بدنی آن ها خودداری کنید. همچنین، به رفتار مثبت و غیر پرخاشگر کودک خود پاداش دهید.
دروغ گفتن
- دروغ گفتن برای کودکان طبیعی است.
- والدین معمولا هنگام دروغ گفتن بچه ها نگران هستند.
اما کارهایی که که باید برای جلوگیری از دروغ گفتن فرزندتان انجام دهید، عبارتند از:
- به آن ها بیاموزید که راستگو باشند.
- در زمینه راستگو بودن، خودتان الگوی خوبی برای آن ها باشید.
- عواقب دروغ گفتن را برای آن ها توضیح دهید. هیچ بهانه ای برای دروغ گفتن وجود ندارد.
- از دید فرزندتان به دروغ گفتن او فکر کنید تا بفهمید چه چیزی او را وادار به دروغ کرده است.
- بچه ها ممکن است وقتی از تنبیه شدن می ترسند مجبور شوند تا به شما دروغ بگویند.
- به جای مجازات کردن رفتار منفی، از رفتارهای مثبت او قدردانی کنید تا از فرزندتان مجبور نشود به شما دروغ بگوید.
قلدری
زورگویی یک مشکل جدی در کودکان است و می تواند منجر به سوء استفاده عاطفی و جسمی او شود. کودکان دوست دارند که نسبت به دیگران قلدری و احساس قدرت کنند. بر همین اساس با قلدری مشکلات اجتماعی خود را به راحتی برطرف می کند. وقتی کودکان در برخورد با احساسات خود مشکل داشته باشند دوست دارند که برای رفع مشکلات خود قلدری کنند.
در این شرایط باید سریعا اقدام کنید و راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
- قوانین و استانداردهای اولیه را در خانه رعایت کنید. مثلا بگویید ” ما در این خانه قلدری و زور گویی نمی کنیم “.
- مراقب علائم زورگویی باشید. به طور مثال بچه های بزرگتر سعی می کنند کوچک ترها را مورد آزار و اذیت قرار دهند. سریعا این رفتارها را اصلاح کنید.
- آموزش های لازم را به کودک یاد بدهید. از سنین کودکی به بچه های خود آموزش دهید که زورگویی اشتباه است. مهمتر از همه، برای آن ها توضیح معنی قلدری را کاملا توضیح دهید و یا افراد قلدر را مثال بزنید.
بی انگیزه بودن و تنبلی
در برخی مواقع به نظر می رسد فرزند شما به هیچ چیزی علاقه ای ندارد. چه در مدرسه، چه در هنر و چه در تمرین موسیقی یا حتی بازی کردن، او دوست ندارد در هیچ کاری شرکت کند. ایجاد انگیزه در بچه ها کار آسانی نیست، به خصوص اگر تنبل باشند و تمایل دارند بهانه ای برای بی انگیزه بودن خود پیدا کنند.
در این شرایط به عنوان والدین می توانید راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
- علت را بررسی کنید. شاید شما او را مجبور به کاری کرده اید که دوست ندارد.
- داستان های مربوط به دوران کودکی خود را برای آن ها بازگو کنید و تجربیات خود را برای تشویق آن ها تعریف کنید.
- از رفتار فرزندتان نگران نباشید. نگرانی شما ممکن است باعث شود روی آن ها فشار بیاورید و حتی آن ها را تشویق می کند که در برابر شما مقاومت کنند.
- به کودک انگیزه بدهید. روش هایی را پیدا کنید تا فرزندانتان بتواند به تنهایی انگیزه خودش را پیدا کنند. خود انگیزشی از چیزی که توسط دیگران هدایت شده، قدرت بیشتری دارد.
- فرزند خود را وادار نکنید تا خودشان را سرگرمی کنند. به آن ها گزینه های را پیشنهاد بدهید و بگذارید خودشان انتخاب کنند. بچه ها بیشتر به چیزی که خودشان انتخاب می کنند علاقه دارند.
- به کودک مسئولیت های بدهید. کودکان بزرگتر را مسئول وظایفی از قبیل شستن ظرف ها یا تمیز کردن خانه کرده و محدودیت هایی را برای آن ها مشخص کنید مثلا اینکه فقط حق دارند یک بار فیلم تماشا کنند.
- کودکان کوچکتر را تشویق کنید تا با سرگرم کردن کودک بزرگ تر کارهای روزانه را انجام دهند. مثلا مسابقه بگذارید چه کسی بیشترین اسباب بازی ها یا کاغذها را از روی زمین جمع می کند یا چه کسی اول تختخواب خود را مرتب می کند.
مشکلات رفتاری در مدرسه
دربرخی مواقع والدین از کودک خود می شنوند که می گویند “من از مدرسه متنفرم!” کودکان اغلب با امتناع از رفتن به مدرسه یا انجام تکالیف خانه والدین را با مشکل روبرو می کنند.
کودکان به دلایل مختلف از رفتن به مدرسه خودداری می کنند، مثل:
- قلدری
- مسائل درسی
- اضطراب جدایی از والدین
- مقاومت در برابر قوانین مدرسه
در این شرایط بهتر است:
- در انجام تکالیف خانه به آن ها کمک کنید.
- سعی کنید علت مسئله را ریشه یابی کنید.
- بهتر است علت اینکه چرا کودک شما از مدرسه متنفر است یا را بفهمید.
- از کودک بخواهید که در مورد مشکلات خودش با معلم با شما صحبت کند.
- برای انجام رفتار های مثبت او را تشویق کنید اما حواستان باشد که رشوه ندهید.
- می توانید با او بگویید، “شما امشب می توانید بستنی بخورید چون تکالیف خود را به خوبی انجام داده اید .”
- بگذارید احساس کند که شما او را کاملا درک می کنید و در مواقع نیاز در دسترس او قرار دارید.
برخورد با بدرفتاری کودکان
بدرفتاری با کودکان می تواند والدین را تحت فشار قرار دهد.
اما والدین می توانند با یادگیری چند راهکار ساده به رفتارهای بد یا اختلال در کودکان رسیدگی کند.
راهکارهای برای مقابله با بدرفتاری کودکان
- سازگار باشید. در واکنش دادن نسبت به رفتار فرزندتان سازگار باشید و سعی کنید با او کنار بیایید.
- واکنشی نشان ندهید. وقتی در برابر رفتار بد فرزندتان واکنش نشان می دهید در اصل دارید او را تشویق می کنید.
- مثبت بمانید. هنگامی که رفتار های فرزند خود را یک مشکل بزرگ در نظر می گیرید، نمی توانید روش های موثری برای مقابله با رفتار او پیدا کنید. بهتر است بیشتر از اینکه بر روی رفتار کودک خود تمرکز کنید دنبال اصلاح رفتار او باشید.
- آرامش خودتان را حفظ کنید. در برابر فریاد زدن های کودک خود، استدلال ها و دفاعیات بیش از حد آن ها نگران نشوید و بهتر است آرامش خود را حفظ کنید.
- قوانین و عادت های قدیمی کودک را تغییر دهید. به عنوان مثال، مدت زمان استفاده از تلویزیون، زمان بازی ویدیویی یا سایر فعالیت های که به نفع کودک است را کاهش دهید.
- یک الگوی مناسب برای آن ها باشید. رفتار بد خود را تغییر دهید تا رفتار فرزندانتان تغییر کند. کودکان در هر سنی با مشاهده از رفتار اطرافیان، بیشتر رفتار ها را یاد می گیرند و از والدین خود تقلید می کنند.
- از قانون پاداش استفاده کنید. برای اینکه فرزندتان از الگوهای رفتاری درست پیروی کند بهتر است قانون پاداش کمک بگیرید. برای ترک و یا پیروی کودک از یک رفتار خاص بهتر است او را تشویق کنید.
مشاوره و مراجعه برای مقابله با بد رفتاری کودکان
والدین باید قبول کنند که همیشه نمی توان به این سادگی مشکلات رفتاری کودکان را برطرف کرد. در برخی موارد والدین حتی بهتر است برای برطرف کردن مشکلات بوجود آمده از روان شناسان با تجربه در زمینه رشد کودکان مشورت و کمک بگیرند. اگر فرزندتان رفتارهای غیر عادی زیادی را از خود بروز می دهند که به تنهایی نمی توانید آن ها را کنترل کنید و یا فرزند شما دائما مرتکب اشتباهات زیادی می شود، زمان آن فرا رسیده است که شما به یک روان پزشک مراجعه کنید. شاید رفتار های غیرعادی فرزند شما علت های زیادی داشته باشد. یک روان پزشک با روندهای درمانی مانند تجویز دارو، مشاوره و یا ترکیب هر دو آن ها می تواند به سلامت جسمی و روانی کودک کمک کنند.
آخرین دیدگاه‌ها