دارو های تثبیت کننده خلق

دارو های تثبیت کننده خلق ، در شرایط نوسانات روحی مانند شیدایی و افسردگی کاربرد دارند. داروهای تثبیت کننده خلق به کنترل و درمان این نوسانات کمک می کنند. شیدایی وقتی است که فرد روحیه یا انرژی بسیار زیادی برای انجام دادن فعالیت غیرطبیعی دارد. ممکن است فرد انرژی زیادی داشته باشد، خیلی سریع صحبت کن د و رفتارهای عجیبی و غریبی از خودش بروز دهد. افسردگی باعث بروزعلائم زیادی از جمله احساس ناخوشی، کمبود انرژی یا فعالیت، احساس بی ارزشی، ناامیدی یا غمگینی می شود.

در برخی موارد ممکن است روحیه فرد به سرعت بین دو حالت شیدایی و افسردگی تغییر کند و حتی در مواردی این مراحل بدتر هم شوند. در این شرایط پزشک معالج می تواند تثبیت کننده خلقی را برای بیماران تجویز کند. در برخی موارد بیمارن مجبورهستند برای جلوگیری از عوارض، این داروها را برای یک مدت طولانی استفاده کنند. تثبیت کننده خلق و خو عموماً داروهایی هستند که علائم فوری قسمت های شیدایی و افسردگی را درمان کرده و از بروز این حملات در آینده پیشگیری می کنند. برخی از تثبیت کننده های خلقی در درمان قسمت های شیدایی مؤثرتر هستند، در حالی که برخی دیگر قسمت های افسردگی را بهتر درمان می کنند.

پزشک ممکن است تثبیت کننده خلقی را به تنهایی و یا در ترکیب با داروهای دیگر تجویز کند. تثبیت کننده حالت و سایر داروها معمولاً تنها بخشی از برنامه درمانی برای اختلال دوقطبی هستند که در کنار بقیه روش های درمانی مانند روان درمانی می تواند اثر بخشی زیادی داشته باشند.

انواع داوهای تثبیت کننده خلق

 محققان تثبیت کننده خلق را به عنوان نسل اول یا دوم طبقه بندی می کنند که تثبیت کننده خلق و خوی نسل اول عبارتند از:

• لیتیوم
• والپروات سدیم
• کاربامازپین

 تثبیت کننده های خلق و خوی نسل دوم شامل داروهای ضد روان پریشی هستند که دارای خاصیت تثبیت کننده خلقی می باشند.

ثبات دهنده خلق نسل دوم شامل موارد زیر می باشند:

• اولانزاپین
• کوئیتاپین
• آریپیپرازول
• ریزپریدون

در سال 1994، سازمان غذا و دارو (FDA) استفاده از داروی ضد تشنج لاموتریژین را به عنوان یک تثبیت کننده خلق و خو تایید کرد.

پرکاربرد ترین دارو هایی که می توانند به تثبیت خلق و خو بیماران کمک کنند، عبارتند از:

لیتیوم

لیتیوم که به آن لیتیوم کربنات نیز گفته می شود برای درمان طولانی مدت شیدایی کاربرد دارد و در صورت شدید بودن علائم از آن استفاده می شود. لیتیوم یک درمان کننده عالی و اولین خط درمان برای شیدایی و هیپومانیا است و همچنین دارای اثرات ضد افسردگی می باشد. لیتیوم اگرچه قدیمی ترین دارو تثبیت کننده خلقی است، اما هنوز هم یکی از اصلی ترین عناصر پزشکی در معالجه علائم دوقطبی می باشد. همچنین لیتیوم برای کاهش خطر خودکشی هم تجویز می شود. لیتیوم نسبت به سایر تثبیت کننده های خلقی در درمان علائم اختلال دو قطبی مؤثرتر است و شانس نیاز بیماران را به داروهای تکمیلی و بیشتر کاهش می دهد.

از آنجایی که لیتیوم از طریق کلیه از بدن دفع می شود بیماران باید در طول درمان خود با لیتیوم عملکرد کلیه های خود را به طور دوره ای کنترل کنند.

نام های تجاری لیتیوم، عبارتند از:

• لیتونا
• لیتوبید
• اسکالیت

پزشک برای بررسی سطح لیتیوم و پیشگیری از مسمومیت ناشی از مصرف بیش از حد آن، ممکن است هر 3 تا 6 ماه آزمایش خون را برای بیماران تجویز کنند.

کاربامازپین

 کاربامازپین نیز در درمان علائم اختلال دوقطبی بسیار مؤثر است. در صورت عدم پاسخ بیمار به لیتیوم، پزشک ممکن است کاربامازپین را تجویز کند و یا استفاده از کاربامازپین را در کنار لیتیوم یا سایر تثبیت کننده های خلق و خو توصیه کند. کاربامازپین در درجه اول برای معالجه قسمت های شیدایی یک فرد مؤثر می باشد.

والپروات سدیم

والپروات سدیم گاهی اوقات تحت عناوین Depakote، Epilim، Episenta، Epival یا Convulex نامیده می شودو برای درمان صرع و شیدایی کاربرد دارد. راهنمایی NICE، والپروات را به عنوان اولین انتخاب برای درمان قسمت های شیدایی و همچنین درمان طولانی مدت توصیه می کند. با این حال زنانی که قصد دارند در آینده فرزنددار شوند در مصرف والپروات باید احتیاط کنند و مصرف این دارو برای همه بیماران توصیه نمی شود. والپروات ممکن است علائم اختلال دوقطبی را به خصوص در طولانی مدت درمان کند. همچنین این دارو ممکن است در مواردی که لیتیوم تاثیری نداشته باشد، تجویز می شود.

لاموتریژین

لاموتریژین که گاهی اوقات Lamictal نیز نامیده می شود برای درمان صرع کاربرد دارد. لاموتریژین برای درمان افسردگی در مبتلایان به اختلال دو قطبی موثر می باشد و برای درمان قسمت های شیدایی و مصرف طولانی مدت اختلال دوقطبی توصیه نمی شود.

دارو های ضد روان پریشی تثبیت کننده خلق

در تقریبا 50٪ از مبتلایان به اختلال دو قطبی قسمت های حاد شیدایی منجر به روان پریشی می شوند به همین علت روان پزشکان ممکن است برای مبتلایان به این بیماری اغلب داروهای ضد روان پریش را تجویز کنند. همچنین ضدروان پریشی ها اغلب برای کاهش علائم شیدایی نسبت به بقیه داروهای تثبیت کننده خلقی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. برخی بیماران مجبورند این داروها را در طولانی مدت مصرف کنند. داروهای ضد روان پریشی می توانند به تثبیت خلقی کمک کنند. این نوع دارو معمولاً برای معالجه علائم روان پریشی (که شامل توهم، توهم و پارانویا است) استفاده می شود. برخی از داروهای ضد روان پریش جدیدتر برای درمان اختلال دوقطبی کاربرد دارند. NICE داورهای ضد روان پریش زیر را برای درمان اختلال دوقطبی توصیه می کنند.

• کوتیاپین
• رپیریدون
• اولانزاپین
• هالوپریدول

 مسدود کننده کانال کلسیم

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد که برخی از مسدود کننده های کانال کلسیم که به طور معمول برای درمان فشار خون بالا، ضربان قلب نامنظم و سایر مشکلات قلبی مورد استفاده قرار می گیرند، به عنوان تثبیت کننده خلقی موثر هستند. از آنجا که آنها عوارض جانبی کمتری نسبت به لیتیوم و ضد تشنج دارند، می توانند گزینه مناسبی برای بیمارانی باشند که نمی توانند بقیه داروهای تثبیت کننده خلقی را تحمل کنند. با این حال، مسدود کننده های کانال کلسیم باید در دوزهای بالاتر و بیشتر از 4 تا 6 بار در روز مصرف شوند تا در اختلال دو قطبی موثر باشد.

در مصرف داروهای تثبیت کننده خلق و خو باید به این نکته توجه کنید که بیشتر این داروها سریع عمل می کنند و متوسط اثر آنها یک ماه طول می کشند تا کاملاً مؤثر واقع شوند. در طول دوران مصرف این داروها با انجام تمرینات ورزشی، رعایت یک برنامه خواب خوب و یک رژیم غذایی سالم می توانید به روند بهبودی خود کمک کنید.

عوارض دارو های تثبیت کننده خلق

 تثبیت کننده خلقی باعث بروز برخی عوارض جانبی می شود که بیشتر این عوارض کوتاه مدت هستند و مدیریت آنها تا حدودی آسان است. در صورت بروز عوارض جانبی فرد باید به پزشک معالج خود مراجعه کند. پزشک می تواند با تغییر دوز یا نوع دارو از بروز عوارض جانبی بیشتر جلوگیری کند.

عوارض جانبی لیتیم

 لیتیم، به طور مستقیم بر روی جریان خون فرد اثر می گذارد و باعث برخی عوارض جانبی زیر می شود:

• افزایش وزن
• لرزش دست
• ناراحتی معده
• احساس تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار
• تشدید شرایط پوستی مانند پسوریازیس و آکنه

بیماران برای پیشگیری از بروز عوارض و تعیین سطح و دوز دقیق دارو باید به طور منظم آزمایش خون بدهند. مصرف لیتیوم می تواند میزان نمک را در بدن بیماران تغییر دهد و منجر به مسمومیت دارویی شود. عوارض جانبی لیتیوم در تداخل با داورهای دیگر بدتر و شدیدتر می شود.

عوارض جانبی والپروات سدیم

Valproate می تواند باعث بروز برخی عوارض جانبی زیر شود:

• لرزش
• ریزش مو
• افزایش وزن
• ناراحتی معده و احساس بیمار بودن
• افزایش سطح تستوسترون در زنان

والپروات در زنان می تواند منجر به تخمدان های پلی کیستیک شود و بر نحوه عملکرد تخمدان ها تأثیر بگذارد و علائمی مانند موهای زائد بدن، دوره های نامنظم قاعدگی، مشکلات بارداری یا آکنه ایجاد کند. در صورت نیاز به دوز زیاد، عوارض جانبی والپروات بیشتر و بدتر می شوند.  والپروات می تواند در جنین در حال رشد عوارض و مشکلات متولد نشده مشکلاتی ایجاد کند. به توصیه راهنمای NICE زنانی که قصد باردار شدن دارند بهتر است از مصرف والپروات خودداری کنند. علاوه بر آن والپروات می تواند بر عملکرد کبد بیماران اثرات منفی بگذارد، طبق توصیه NICE بیمارانی در زمان شروع مصرف والپروات و هر 6 ماه پس از درمان به آزمایش منظم خون نیاز دارند.

عوارض جانبی لاموتریژین

عوارض جانبی لاموتریژین، عبارتند از:

• سردرد
• سرگیجه
• تاری دید
• خواب آلودگی
• ناراحتی و مشکلات معده

عوارض جانبی ضد روان پریشی

عوارض جانبی ضد روان پریشی ها بسته به نوع دارو می تواند، متفاوت باشد.

دستورالعمل مصرف دارو های تثبیت کننده خلق

بدون مشورت پزشک، هرگز مصرف تثبیت کننده های خلق و خو را متوقف نکنید. در صورت نیاز به قطع دارو، پزشک می تواند دوز را به طور تدریجی و در طی چند هفته کاهش دهد. در صورت ترک ناگهانی دارو، احتمال بروز علائم ترک در بیماران زیاد خواهد بود. این علائم به نوع داروی مصرفی بیماران بستگی دارد. در صورتی که داروهای دیگر و یا داروهای گیاهی و یا مکمل خاصی را مصرف می کنید قبل از شروع مصرف آن ها با پزشک خود مشورت کنید.

برای پیشگیری از تداخل احتمالی، در زمان مصرف داروهای تثبیت کننده خلق و خو، از نوشیدن الکل جدا خودداری کنید. الکل می تواند بر میزان دارو در خون تأثیر بگذارد و باعث افزایش خواب آلودگی شما شود. برخی از تثبیت کننده های خلقی ممکن است باعث خواب آلودگی بیش از حد شده و احتمال بروز حوادث رانندگی را افزایش دهند.  داروهای تثبیت کننده خلق و خو می توانند بر روی میل جنسی، برانگیختگی و توانایی شما در رسیدن به ارگاسم تاثیر بگذارند. در صورت بروز این عوارض با پزشک خود مشورت کنید. در این شرایط پزشک می تواند با تغییر دوز، مشکل را برطرف کند.

توجه

زنانی که قصد باردار شدن دارند، بهتر است قبل از اقدام به بارداری خود در مورد مصرف داروهای تثبیت با پزشک مشورت کنید و خطرات و مصرف دارو را در دوران بارداری در نظر بگیرید.

لیتیوم.  مصرف لیتیوم در دوران بارداری می تواند باعث مشکلات قلبی در جنین شود. در صورت امکان در هنگام بارداری نباید لیتیوم مصرف شود.

والپروات. والپروات می تواند به نوزاد متولد نشده آسیب رسانده و باعث spina bifida شود.

لاموتریژین. مطالعات اخیر نشان می دهد که مصرف لاموتریژین در دوران بارداری خطر آسیب رسیدن به نوزاد متولد نشده را افزایش نمی دهد. اما در صورت مصرف لاموتریژین در زنان باردار آنها باید تحت نظر پزشک قرار بگیرند و به طور مرتب معاینه شوند.

ضد روان پریشی ها. راهنمایی NICE توصیه می کند ضد روان پریش ها برای به عنوان تثبیت کننده خلقی در زنان باردار نسبت به بقیه داروها می توانند مطمئن تر باشند.