ساركوئيدوز (Sacroidosis) بيماري است كه با رشد مجموعه هاي كوچك سلول هاي التهابي (گرانولوم) در هر قسمت از بدن شما عمدتاً ريه ها و غدد لنفاوي خود را نشان می دهد. اما علاوه بر این موارد می تواند روی چشم، پوست، قلب و سایر اندام ها نیز تأثیر گذار باشد. علت اصلی بروز بیماری سارکوئیدوز ناشناخته است، اما متخصصان تصور می کنند که این بیماری نتیجه پاسخ سیستم ایمنی بدن نسبت به یک ماده ناشناخته است. برخی تحقیقات نیز حاکی از آن است که عوامل عفونی، مواد شیمیایی، گرد و غبار و یک واکنش غیر طبیعی نسبت به پروتئین های موجود در بدن (پروتئین های خود بدن) می تواند مسئول تشکیل گرانولوم در افرادی باشند که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به آن هستند.
هیچ درمانی برای بیماری سارکوئیدوز وجود ندارد، اما اکثر افراد بدون نیاز به هیچ درمانی یا فقط یک درمان ساده بهبود خواهند یافت. زیرا در بعضی موارد، سارکوئیدوز خود به خود بهبود می یابد. با این حال، سارکوئیدوز ممکن است سالها دوام داشته و باعث آسیب اعضای مختلف بدن شود. سارکوئیدوز یک بیماری التهابی است که معمولاً بر روی اندام های مختلف بدن تأثیر می گذارد. اما بیشتر ریه ها و غدد لنفاوی فرد را درگیر خواهد کرد. در افراد مبتلا به سارکوئیدوز، توده های غیر طبیعی یا گره ها که گرانولوم نامیده شده و از بافت های التهابی تشکیل شده اند، اندام های بدن را درگیر می کنند. این گرانولوم ها ممکن است ساختار طبیعی و احتمالاً عملکرد اندام های درگیر شده را تغییر دهند.
علت سارکوئیدوز
پزشکان علت دقیق سارکوئیدوز را نمی دانند. به نظر می رسد که برخی از افراد با استعداد ژنتیکی خاصی ممکن است دچار این بیماری شوند. محرک بروز این بیماری معمولاً باکتری ها، ویروس ها، ذرات گرد و غبار یا مواد شیمیایی هستند. این محرک ها باعث واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن فرد شده و سلول های ایمنی بدن شروع به جمع آوری الگوهای التهابی با عنوان گرانولوم ها خواهند کرد. با جمع شدن گرانولوم ها در داخل یکی از اعضای بدن، عملکرد آن عضو نیز تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
عوامل خطر سارکوئیدوز
با وجود اینکه هر فردی ممکن است دچار بیماری سارکوئیدوز شود، اما عوامل زیر می تواند احتمال بروز این بیماری تا حد قابل توجهی افزایش دهد:
- سن و جنسیت: بیماری سارکوئیدوز ممکن است در هر سنی بروز پیدا کند اما اغلب افراد در سنین بین 20 تا 60 سال را درگیر خواهد کرد. البته احتمال بروز این بیماری در زنان بسیار بیشتر از مردان خواهد بود.
- نژاد. احتمال بروز این بیماری در افراد با نژاد آفریقایی و اروپای شمالی نسبت به دیگر نژادها بیشتر خواهد بود. همچنین افراد دارای نژاد آمریکایی و آفریقایی احتمال درگیر شدن سیستم تنفسی آن ها بسیار بیشتر از دیگر نژادها خواهد بود.
- سابقه خانوادگی. اگر شخصی در خانواده شما دچار بیماری سارکوئیدوز باشد، احتمال بروز این بیماری در شما نیز تا حد قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
علائم سارکوئیدوز
علائم و نشانه های ابتلا به سارکوئیدوز بستگی به عضو بدن درگیر شده خواهد داشت. گاهی اوقات سارکوئیدوز به آرامی پیشرفت کرده و بروز علائم آن ممکن است سالیان سال به طول بیانجامد. در باقی موارد به طور ناگهانی علائم ظاهر شده و سپس ممکن است به یکباره و خود به خود برطرف شود. بسیاری از افراد مبتلا به سارکوئیدوز هیچ علائمی نداشته و فقط با عکس برداری اشعه ایکس می توان ابتلای فرد به این بیماری را تشخیص داد.
علائم کلی
سارکوئیدوز می تواند با علائم و نشانه های زیر ظاهر شود:
- خستگی
- تورم گره های لنفاوی
- کاهش وزن
- درد و تورم در مفاصل مثل زانوها
علائم تنفسی
در بیشتر موارد، ساکروئیدئوز شش ها و سیستم تنفسی فرد را درگیر خواهد کرد. در این صورت علائم این بیماری خود را با موارد زیر نشان خواهد داد:
- سرفه های خشک مقاوم
- تنگی نفس
- خس خس سینه
- درد در ناحیه قفسه سینه
علائم پوستی
بیماری سارکوئیدوز می تواند با علائم پوستی زیر همراه باشد:
- ضایعات پوستی قرمز و برآمدگی های پوستی بر روی ساق پا یا مچ پا که در برابر لمس حساس بوده و گرم هستند.
- بروز زخم بر روی بینی، گونه و گوش ها
- نواحی تیره یا روشن تر بر روی پوست
- رشد بافت ها در زیر پوست (گره ها)، به خصوص در اطراف زخم ها یا تتوها
علائم گوش
سارکوئیدوز می تواند بدون ایجاد هیچ علائمی روی چشم ها تأثیر بگذارد، بنابراین بررسی و معاینه مرتب چشم ها اهمیت زیادی دارد. هنگامی که علائم و نشانه های چشمی به وجود بیاید، این علائم شامل موارد زیر خواهد بود:
- تاری دید
- درد چشم
- سوزش، خارش و خشکی چشم
- قرمزی شدید چشم ها
- حساسیت نسبت به نور
علائم قلبی
علائم و نشانه های قلبی سارکوئیدوز شامل موارد زیر می شود:
- درد در ناحیه ققسه سینه
- تنگی نفس (dyspnea)
- سرگیجه و قش (syncope)
- خستگی و بدن درد
- ضربان قلب غیر طبیعی (آریتمی)
- تورم در نتیجه مایعات اضافه (ادما)
همچنین سارکوئیدوز می تواند بر متابولیسم کلسیم، سیستم عصبی، کبد، طحال، عضلات، استخوان ها، مفاصل، کلیه ها، غدد لنفاوی و دیگر اعضای بدن اثر گذار بوده و آن ها را درگیر کند.
زمان مراجعه به پزشک در سارکوئیدوز
در صورتی که شاهد بروز هرکدام از علائم و نشانه های بالا بودید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
عوارض جانبی سارکوئیدوز
گاهی اوقات سارکوئیدوز ممکن است مشکلات طولانی مدت زیر را به همراه داشته باشد:
ریه ها سارکوئیدوز ریوی درمان نشده می تواند منجر به زخم دائمی در ریه های شما (فیبروز ریوی) شده و حتی نفس کشیدن را برای فرد مبتلا دشوار کند. گاهی اوقات این عارضه باعث هایپرتنسیون ریوی یا همان پر فشاری ریوی نیز خواهد شد.
چشم ها. التهاب می تواند بر روی هر قسمتی از چشم شما تأثیر بگذارد. حتی در بعضی از موارد ممکن است باعث آسیب به شبکیه چشم شما شده و نهایتاً منجر به نابینایی فرد شود. در بعضی موارد نادر نیز ساركوئیدوز می تواند باعث ایجاد آب مروارید و گلوكوم شود.
کلیه ها. سارکوئیدوز می تواند بر نحوه برخورد بدن با کلسیم تأثیر گذاشته و منجر به سنگ کلیه و برهم خوردن عملکرد کلیه شود. در بعضی موارد نیز این بیماری می تواند باعث نارسایی های کلیه شود.
قلب. سارکوئیدوز قلبی باعث ایجاد گرانولوم در قلب فرد مبتلا شده و می تواند باعث اختلال در ریتم ضربان قلب، جریان خون و عملکرد طبیعی قلب شود. در موارد نادر، این بیماری حتی ممکن است منجر به مرگ فرد مبتلا شود.
سیستم عصبی. تعداد کمی از مبتلایان به سارکوئیدوز ممن است در نتیجه تشکیل گرانولوما در مغز و نخاع، دچار مشکلات مربوط به سیستم عصبی مرکزی شوند. به عنوان مثال التهاب در اعصاب صورت می تواند باعث فلج صورت فرد مبتلا شود.
تشخیص سارکوئیدوز
تشخیص بیماری سارکوئیدوز کار بسیار دشواری است زیرا این بیماری اغلب در مراحل اولیه خود علائم و نشانه های کمی ایجاد می کند. همچنین هنگامی که علائم بیماری نمایان شود، ممکن است علائمی مشابه بیماری های دیگر داشته و اشتباه تشخیص داده شود. پزشک به احتمال زیاد روند تشخیص را با معاینه بدنی شروع کرده و در مورد علائم شما صحبت خواهد کرد. او همچنین با دقت به ضربان قلب و صدای ریه های شما گوش داده و غدد لنفاوی را برای یافتن هر گونه تورم بررسی کرده و سپس به بررسی وضعیت پوست و زخم های احتمالی خواهد پرداخت.
آزمایشات تشخیصی می توانند به تشخیص سیستم ها و اعضای بدن درگیر شده در بیماری ساکروئیدوز کمک کنند. به همین خاطر پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق تر آزمایش های زیر را تجویز کند:
- آزمایش خون و ادرار برای ارزیابی سلامت کلی فرد و بررسی چگونگی عملکرد کلیه و کبد
- تصویر برداری اشعه X قفسه سینه برای بررسی ریه ها و قلب
- توموگرافی کامپیوتری (CT) از قفسه سینه برای بررسی ریه ها
- بررسی عملکرد ریه (ریوی) برای اندازه گیری حجم ریه و میزان اکسیژن خون
- الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG) برای تشخیص مشکلات قلبی و نظارت بر وضعیت قلب
- معاینه چشم برای بررسی مشکلات بینایی که ممکن است ناشی از سارکوئیدوز باشد.
- در صورتی که به نظر برسد که سارکوئیدوز بر روی قلب یا سیستم عصبی مرکزی فرد اثر گذاشته باشد، پزشک ممکن است برش نگاری،توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) یا تصویربرداری ام آر آی (MRI) را تجویز کند.
البته در صورت نیاز پزشک ممکن است علاوه بر موارد گفته شده، آزمایشات دیگری را با توجه به وضعیت بیمار تجویز کند.
بیوپسی
پزشک ممکن است نمونه کوچکی از بافت (بیوپسی) قسمتی از بدن تان را که تصور می شود تحت تأثیر سارکوئیدوز قرار گرفته را برداشته و به آزمایشگاه ارسال کند؛ در آزمایشگاه در نمونه برداشته شده به دنبال گرانولوم هایی خواهند بود که معمولاً به همراه این بیماری مشاهده می شود. به عنوان مثال، در صورت وجود ضایعات پوستی و در صورت نیاز از ریه ها و غدد لنفاوی می توان برای آزمایشات بیشتر از پوست فرد نمونه برداری کرده و به آزمایشگاه ارسال شود.
درمان سارکوئیدوز
هیچ درمانی برای بیماری سارکوئیدوز وجود ندارد اما در بسیاری از موارد این بیماری به خودی خود از بین خواهد رفت. حتی اگر علامتی نداشته یا فقط دچار علائم خفیف این بیماری شده باشید، ممکن است نیازی به درمان نباشد. شدت بیماری و میزان درگیری اعضای داخلی بدن تعیین کننده بهترین شیوه درمان ساکروئیدوز خواهد بود.
داروها برای درمان ساکروئیدوز
در صورتی که علائم این بیماری شدید بوده یا اعضای داخلی بدن شما را تهدید کند، احتمالاً نیاز به تجویز و مصرف دارو توسط پزشک خواهید داشت.
- کورتیکو استروئیدها. این داروهای ضد التهابی قدرتمند معمولاً اولین درمان تجویز شده برای سارکوئیدوز ها خواهند بود. در بعضی موارد، کورتیکواستروئیدها می توانند به طور مستقیم – مثل استفاده از قطره ها یا پمادها – برای درمان ناحیه درگیر شده، استفاده شوند.
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن. استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن به کاهش التهابات ناشی از بیماری ساکروئیدوز کمک خواهد کرد.
- هیدروکسی کلروکین. هیدروکسی کلروکین (Plaquenil) ممکن است برای درمان ضایعات پوستی و بالا رفتن سطح کلسیم خون مفید باشد.
- مهار کننده های فاکتور آلفا و نکروز تومور (TNF-α). این داروها معمولاً برای درمان التهاب همراه با آرتریت روماتوئید استفاده می شوند. البته می توان از این داروها برای درمان سارکوئیدوز مقاوم نسبت به شیوه های درمانی دیگر، استفاده کرد.
درمان های دیگر
بسته به علائم یا عوارض فرد، پزشک ممکن است روش های درمانی متفاوتی را توصیه کند. به عنوان مثال، ممکن است برای کاهش خستگی و بهبود قدرت عضلانی، درمان فیزیوتراپی و برای کاهش علائم تنفسی، توانبخشی ریه تجویز شود. در بعضی موارد برای بهبود آریتمی قلبی نیز ممکن است استفاده از دفیبریلاتور یا ضربان ساز قلبی تجویز شود.
عمل جراحی
اگر بیماری ساکروئیدوز به ریه، قلب یا کبد فرد مبتلا آسیب جدی رسانده باشد. ممکن است فرد مبتلا نیاز به پیوند عضو داشته باشد.
سبک زندگی و درمان خانگی سارکوئیدوز
علاوه بر درمان های اشاره شده، می توانید ازنکات مراقبتی زیر برای کاهش علائم بیماری کمک بگیرید:
- داروهای خود را مطابق تجویز پزشک مصرف کنید. حتی اگر احساس کردید حال شما بهتر شده، هیچ گاه بدون مشورت با پزشک مصرف داروهای خود را متوقف نکنید. برای ویزیت های بعدی مراجعه کرده و در صورت بروز علائم جدید، حتماً علائم به وجود آمده را با پزشک در میان بگذارید.
- زندگی سالم را در پیش بگیرید. این موارد شامل رژیم غذایی سالم، حفظ وزن مناسب، مدیریت استرس و داشتن خواب کافی است.
- داشتن فعالیت بدنی منظم. سعی کنید به طور منظم در طول روز فعالیت بدنی داشته و برای کاهش بدن دردها و خستگی ها در طول روز، عضلات خود را قوی کنید تا علائم بیماری بر روی کیفیت و فعالیت های روزانه تان تأثیری نداشته باشد.
سازگاری با بیماری و حمایت
اگرچه که بیماری ساکروئیدوز ممکن است بدون نیاز به هیچ درمانی بهبود یابد با این حال زندگی بعضی از افراد ممکن است به خاطر این بیماری با چالش های مختلفی روبرو شود. اگر برای سازگاری با این بیماری با مشکل خاصی مواجه شدید، بهتر است به مشاور مراجعه کرده یا عضو گروه های حمایتی مبتلایان به ساکروئیدوز شوید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
به خاطر اینکه بیماری ساکروئیدئوز غالباً سیستم تنفسی فرد را نیز درگیر می کند، به همین خاطر ممکن است به خاطر مشکلات تنفسی به متخصص دستگاه تنفسی ارجاع داده شوید. از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید. بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:
- لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
- اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
- لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
- دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقاتت به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
- سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.
می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری ساکروئیدوز سؤالات زیر را از پزشک بپرسید:
- احتمال اصلی بروز علائم این بیماری چیست؟
- برای تشخیص نیاز به انجام چه آزمایشاتی خواهم داشت؟ آیا قبل از انجام این آزمایشات به آمادگی خاصی نیاز دارم؟
- این بیماری چه تأثیراتی بر روی کیفیت زندگی خواهد داشت؟
- چه شیوه های درمانی برای بیماری ساکروئیدوز وجود دارد؟ کدام مورد را با توجه به علائم به وجود آمده پیشنهاد می کنید؟
- آیا داروی به خصوصی برای درمان این بیماری وجود دارد؟
- تا چه مدت باید از این داروها استفاده کنم؟
- عوارض جانبی استفاده از داروهای تجویزی شما چیست؟
- مبتلا به بیماری های دیگری هستم. چگونه می توانم این بیماری ها را در کنار هم مدیریت کنم؟
- چه اقدامات مراقبتی را توصیه می کنید تا به صورت منظم انجام دهم؟
- آیا بروشور یا نسخه پرینت شده در مورد بیماری دارید؟ برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه چه سایتی را توصیه می کنید؟
سوالات پزشکتپزشک
احتمالاً پزشک در زمان معاینه سؤالاتی را مطرح خواهد کرد که بهتر است آمادگی پاسخگویی به آن را داشته باشید:
- شاهد بروز چه علائمی هستید؟ علائم از چه زمانی شروع شده است؟
- آیا کسی در خانواده شما تاکنون دچار سارکوئیدوز بوده است؟
- در گذشته مبتلا به چه بیماری های بوده اید؟ آیا اکنون هم مبتلا هستید؟
- چه داروها یا مکمل هایی مصرف می کنید؟
- آیا تاکنون در معرض سموم زیست محیطی مانند کار تولیدی یا کشاورزی قرار گرفته اید؟
آخرین دیدگاه‌ها