توهمات هیپنوپامپیک Hypnopompic، شامل توهماتی است که در صبح و در هنگام بیدار شدن از خواب رخ می‌دهند. این نوع از توهمات، بسیار شبیه به توهمات هیپناگوژیک یا توهماتی هستند که در شب و هنگام به خواب رفتن رخ می‌دهند. وقتی فرد این توهمات را تجربه می‌کند، چیزهایی را می‌بیند، می‌شنود یا احساس می‌کند که در واقع وجود ندارند.
گاهی اوقات این توهمات به تنهایی رخ می‌دهند و گاهی اوقات همراه با فلج خواب ایجاد می‌شوند. در اغلب افراد، تجربه توهمات هیپنوپامپیک طبیعی تلقی می‌شود و جای نگرانی نیست. این توهمات به طور معمول به یک بیماری روانی یا جسمی زمینه‌ای مرتبط نیستند، اگرچه ممکن است که بروز این توهمات در افراد مبتلا به اختلالات خواب شایع تر باشد.
به طور کلی، توهمات، تجربیات حسی هستند که با آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتد، مطابقت ندارند. توهمات ممکن است شامل داده‌های بصری، شنوایی، لامسه یا حتی بویایی باشند، با این حال واقعی نیستند. هیپنوپمپیک، توهماتی هستند که هنگام بیدار شدن در صبح و در حالتی بین خواب و بیداری کامل رخ می‌دهند.
توهمات هیپنوپمپیک تا چه حدی شایع هستند؟
به طور کلی، بروز توهمات هیپنوپامپیک نسبتاً شایع است و در بیش از 12 درصد از افراد رخ می‌دهد. با این حال، این توهمات به اندازه توهمات هیپناگوژیک شایع نیستند. توهمات هیپناگوژیک، شبیه توهمات هیپنوپومپیک هستند. اما زمانی که فرد در حال به خواب رفتن است، رخ می‌دهند.
تا 37 درصد از افراد این توهمات شبانه را تجربه می‌کنند. توهمات هیپناگوژیک و هیپنوپومپیک، به طور کلی هیپناگوژیا نامیده می‌شوند. هر دوی این توهمات احتمالاً در مرحله اولیه خواب غیر REM ایجاد می‌شوند. اگر اخیراً برای اولین بار این توهمات هیپنوپامپیک را تجربه کرده‌اید، ممکن است تعجب کنید و درباره وضعیت سلامتی خود نگران شوید.
در مورد اکثر افراد، این توهمات نمی‌توانند عاملی برای نگرانی باشند. به طور کلی، این توهمات با کابوس‌ها و توهمات مرتبط با اختلالات سلامت روان متفاوت هستند.
فرق بین توهمات هیپناگوژیک و هیپنوپمپیک
توهمات هیپنوگوژیک، توهماتی هستند که هنگام به خواب رفتن اتفاق می‌افتند. به طور کلی، این توهمات شایع هستند و به طور معمول علتی برای نگرانی نیستند. تا 70 درصد از مردم حداقل یک بار این توهمات را تجربه می‌کنند. توهم شامل داشتن ادراک نادرست از اشیا یا رویدادهایی است که حواس انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهند. توهمات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- بینایی
- صوتی
- بویایی
- لامسه
- چشایی
با وجود اینکه توهمات واقعی به نظر می‌رسند، اما ریشه در واقعیت ندارند. توهمات هیپنوگوژیک به طور معمول کوتاه و زودگذر هستند، اما گاهی اوقات برای مدت طولانی تری رخ می‌دهند. این نوع از توهمات انواع مختلفی دارند. از جمله این موارد، عبارت‌اند از:
توهم بصری (دیدن چیزی که در واقع وجود ندارد)
حدود 86 درصد از توهمات هیپنوگوژیک بصری هستند. این توهمات معمولاً شامل مشاهده الگوهای هندسی، اشکال و فلاش‌های نور هستند. ممکن است به نظر برسد که شما به دنبال یک کالیدوسکوپ هستید. همچنین این توهمات ممکن است شامل تصاویر حیوانات، افراد یا چهره دیگران باشند.
فیزیکی (احساس چیزی که واقعی نیست)
به طور کلی، حدود 25 تا 44 درصد از توهمات هیپنوگوژیک، شامل تجربیات جسمانی است. این توهمات ممکن است شامل احساس برخی تحریفات در شرایط بدن باشند. احساس بی وزنی، پرواز یا افتادن از بلندی و احساس حضور شخص دیگری در اتاق، از این جمله‌اند.
توهم شنوایی (شنیدن چیزی که وجود ندارد)
به طور کلی حدود 8 تا 34 درصد از توهمات هیپنوگوژیک شنوایی هستند. این توهمات ممکن است شامل شنیدن آوای کلمات یا نام‌ها، صحبت کردن با افراد و شنیدن صداهای محیطی یا حیوانات باشند.
با وجود اینکه تجربه توهمات هیپناگوژیک یکی از علائم شایع نارکولپسی است، با این حال در افرادی که به نارکولپسی مبتلا نیستند نیز رخ می‌دهند. اگر علاوه بر توهمات هیپنوگوژیک، در طول روز یا شب، زمانی که کاملاً بیدار هستید، توهماتی را تجربه می‌کنید، این وضعیت ممکن است نشانه یک اختلال روانی یا عصبی باشد
مقایسه توهمات هیپنوپامپیک و توهمات بیماری روانی
به طور کلی، انواع مختلفی از توهم وجود دارد و توهمات مختلفی می‌توانند در اثر علل متفاوت رخ دهند. در واقع توهمات هیپنوپمپیک، شباهت‌هایی با توهمات ناشی از بیماری روانی دارند، اما تأثیر آنها کاملاً متفاوت است. تجربه توهمات هیپنوپومپیک نشان دهنده این مسئله نیست که فرد با یک اختلال روانی رو به رو است.
ماهیت توهمات هیپنوپامپیک با توهمات ناشی از بیماری روانی متفاوت است. تفاوت اصلی این دو نوع توهم، این نکته است که توهمات هیپنوپامپیک تنها زمانی رخ می‌دهند که فرد در حال بیدار شدن است. توهمات اسکیزوفرنیک می‌توانند در هر زمانی رخ دهند و به طور معمول در طول روز و زمانی که فرد کاملاً بیدار است، تجربه می‌شوند.
علاوه براین 86 درصد از توهمات هیپنوپومپیک دارای یک جزء بصری هستند، در حالی که تنها 30 درصد از توهمات اسکیزوفرنیک دارای یک جزء بصری هستند. توهمات ناشی از اسکیزوفرنی در 75 درصد شامل موارد شنوایی است، در حالی که توهمات هیپنوپومپیک فقط در 8 تا 34 درصد موارد شنیداری هستند.
به طور معمول افرادی که توهمات هیپنوپامپیک را تجربه می‌کنند، متوجه هستند که آنچه می‌بینند یا می‌شنوند، واقعی نیست. وقتی افراد به علت ابتلا به اسکیزوفرنی دچار توهم می‌شوند، تمایل دارند باور کنند که آنچه شنیده یا دیده‌اند، واقعی بوده است. وجود مشکل در تمایز بین واقعیت و توهم می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند و به باورهای هذیانی یا پارانوئیدی دامن بزند.
توهمات هیپنوپامپیک معمولا واضح اما نسبتا کوتاه و ساده هستند. توهمات مربوط به اسکیزوفرنی ممکن است جزئی تر و ثابت تر باشند. مواردی مانند شنیدن مکرر یک صدای یکسان، از این جمله‌اند.
بروز توهم در مواردی غیر از اسکیزوفرنی
توهم ممکن است در افرادی که به افسردگی شدید، روان پریشی پس از زایمان، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال شخصیت مرزی مبتلا هستند نیز رخ دهد. با این حال، افرادی که توهمات هیپنوپومپیک را تجربه می‌کنند و سایر علائم مشکلات روانی را نشان نمی‌دهند، ضرورتی ندارد که درباره سلامتی روانی خود نگران داشته باشند.
توهمات هیپنوپامپیک چه تفاوتی با کابوس دارند؟
تفاوت توهمات هیپنوپامپیک با کابوس‌ها در این نکته است که این نوع توهم وقتی صبح از خواب بیدار می‌شوید، اتفاق می‌افتد، در حالی که کابوس‌ها به طور معمول در طول خواب با حرکت سریع چشم (REM) رخ می‌دهند. همچنین، توهمات هیپنوپامپیک معمولاً از تصاویر، صداها یا احساسات ساده تشکیل شده‌اند. اما کابوس‌ها، رویاهایی پیچیده‌تر و با یک خط داستانی هستند.
کابوس‌ها، رویایی هستند که برای فردی که خوابیده است و آنها را می‌بیند، ترسناک هستند. توهمات هیپنوپامپیک گاهی اوقات می‌توانند هشدار دهنده باشند، اما به طور معمول باعث ابراز احساسات قوی نمی‌شوند. در عوض، محتوای آنها معمولاً نسبتاً خوب و غیر دلهره آور است.
به عنوان مثال، یک توهم هیپنوپامپیک ممکن است شامل تصاویری شبیه به آنچه در کالیدوسکوپ می‌بینید، باشد. همچنین شاید صدایی مانند زنگ تلفن یا زنگ در را بشنوید. در حالی که احساس ترسناک ناشی از مشاهده کابوس‌ها ممکن است پس از بیداری نیز باقی بماند، مردم معمولا توهمات هیپنوپومپیک را به سرعت فراموش می‌کنند.
گاهی اوقات توهمات هیپنوپامپیک همزمان با فلج خواب رخ می‌دهد. در این موارد، ممکن است که این توهمات احساس ترسناکی داشته و شبیه یک کابوس باشند. فلج خواب پدیده‌ای است که در آن فرد احساس بیداری می‌کند، اما نمی‌تواند بدن خود را حرکت دهد. گاهی اوقات فلج خواب با توهمات لامسه همراه است، مانند احساس اینکه شخص دیگری در اتاق است یا اینکه شخص یا شیئی به سینه شما فشار می‌آورد.
تجربه‌ای به نام “پدیده انکوبوس” که در 30٪ از افراد رخ می‌دهد، با توهمات هیپنوپامپیک همراه است و احساس کابوس مانندی را ایجاد می‌کند. در پدیده انکوبوس، فرد به یکباره فلج خواب و توهم هیپنوپومپیک را تجربه می‌کند. این نوع از توهم در جزئیات خود واضح است و احساس ترسناکی دارد.
اغلب، این شرایط شامل تجربه حضور توهم‌آمیز شخصی در اتاق است که می‌خواهد به فرد خواب‌آور حمله کند. این حضور ممکن است به عنوان یک موجود ماوراء طبیعی نیز گزارش شود. برخی افراد این تجربیات را به عنوان رویدادهای متافیزیکی واقعی یا تجربیات خروج از بدن بیان می‌کنند.
علائم توهم هیپنوپمپیک
در 86 درصد موارد، توهمات هیپنوپامپیک بصری هستند. این توهمات اغلب شامل دیدن اشکال و رنگ‌های متحرک یا تصاویر حیوانات یا افراد است. بین 8 تا 34 درصد از این توهمات شامل توهمات صوتی نیز است. صداهایی مانند به صدا در آمدن زنگ یا صدای صحبت کردن، از این جمله‌اند.
همچنین این صداها ممکن است به همراه تصاویر یا به تنهایی ایجاد شوند. همچنین، در 25 تا 44 درصد موارد، توهمات هیپنوپامپیک شامل احساسات لامسه نیز است. به عنوان مثال، شخص ممکن است احساس کند که بی وزن شده یا در حال پرواز است و در اتاق شخص دیگری نیز هست. این احساس که فرد دیگری در اتاق است، معمولاً به همراه فلج خواب رخ می‌دهد.
علت بروز توهم هیپنوپمپیک
محققان به طور قطعی مشخص نکرده‌اند که چه چیزی باعث بروز توهمات هیپنوپومپیک می‌شود. این توهمات شباهت‌های عصبی به توهمات روزانه و رویاهای شبانه دارند. محققان قبلاً استدلال می‌کردند که توهمات هیپنوپومپیک به این علت رخ می‌دهد که حالت‌های خواب REM در هوشیاری فرد بیدار نفوذ می‌کند، اما انجام تحقیقات بیشتر این فرضیه را تایید نکرده است.
در عوض، به نظر می‌رسد که توهمات هیپنوپامپیک در مراحل اولیه خواب غیر REM رخ می‌دهند. به طور کلی، توهمات هیپنوپومپیک بی ضرر و طبیعی در نظر گرفته می‌شوند. تجربه این توهمات نشان دهنده ابتلا به بیماری روانی نیست. با این حال شاید برخی از افراد مبتلا به اختلالات زمینه‌ای بیشتر از سایرین آنها را تجربه کنند. به عنوان مثال، این توهمات در افراد مبتلا به نارکولپسی شایع است.
اگر علاوه بر سایر علائم نارکولپسی، توهمات هیپنوپامپیک را تجربه کردید، با پزشک معالج خود مشورت کنید. اگر توهمات هیپنوپومپیک را تجربه کردید و با علائم دیگری رو به رو نشدید، احتمالاً نیازی به مراجعه به پزشک ندارید. با این حال، اگر این توهمات خواب شما را مختل کرده‌اند یا باعث ناراحتی شما شده‌اند، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید که آیا با یک بیماری یا اختلال زمینه‌ای مواجه هستید که به بروز توهمات شما کمک می‌کند یا خیر. توهمات هیپنوپامپیک تنها زمانی رخ می‌دهند که فرد در حال بیدار شدن است. اگر در طول روز که کاملاً بیدار هستید دچار توهم می‌شوید، با پزشک معالج خود صحبت کنید. توهمات روزانه چندان شایع نیستند و می‌توانند به علت یک بیماری روانی یا جسمی زمینه‌ای ایجاد شوند.
اگر فکر می‌کنید ممکن است که به نارکولپسی مبتلا باشید، باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی نیز باشید. علاوه بر توهمات هیپنوپومپیک، افراد مبتلا به نارکولپسی اغلب دچار خستگی مفرط، از دست دادن تون عضلانی (کاتاپلکسی)، مشکلات خواب و فلج خواب می‌شوند. نارکولپسی یک اختلال با عواقب بالقوه جدی است، اما می‌توان آن را با کمک پزشکان متخصص درمان و مدیریت کرد.
رفع و درمان توهمات هیپنوپامپیک
توهمات هیپنوپامپیک معمولاً خارج از کنترل ما اتفاق می‌افتند. با این حال، اگر توهمات هیپنوپامپیک در شما با علائم دیگری در طول روز همراه است یا متوجه شدید که باعث بروز مشکلاتی در خواب یا ناراحتی شما می‌شود، به پزشک معالج خود مراجعه کنید. پزشک می‌تواند به شما در شناسایی و درمان علل زمینه‌ای مرتبط کمک کند. این کار می‌تواند به کاهش تعداد دفعات بروز توهمات هیپنوپومپیک کمک کند.
آخرین دیدگاه‌ها