خانه » سلامت جسم » بیماری های چشم » دژنراسیون ماکولا وابسته به سن

بدون نظر

دژنراسیون ماکولا وابسته به سن

تا دیر نشده علائمتو بگو، پزشکتو بگم:

دژنراسیون ماکولا وابسته به سن و یا تخریب لکه زرد یک بیماری چشمی است که معمولاً شروع آن از سن 60 سالگی بوده و به مرور زمان ماکولا یا همان قسمت مرکزی شبکیه چشم دچار آسیب شده و در نتیجه فرد دچار اختلالات بینایی خواهد شد. بیماری دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD یا ARMD) به ندرت باعث از دست دادن بینایی می شود زیرا در نتیجه این بیماری تنها قسمت مرکزی بینایی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. با این حال آسیب دیدن ماکولا در قسمت مرکزی شبکیه باعث می شود تا فرد نتواند مستقیم را به خوبی ببیند و این یعنی مشکل در مطالعه، رانندگی و انجام تمامی کارهایی که نیاز به دید مستقیم دارد.

دید مرکزی

زمانی که مشغول خواندن هستیم تمام نور بر روی ماکولا جایی که میلیون ها سلول، نور را تبدیل به پیام های عصبی می کنند، متمرکز می شود.

ماکولا این پیام ها را به مغز ارسال می کنند تا بتوان دید. این همان دید مرکزی است.

تنها در صورت عملکرد طبیعی دید مرکزی انسان قادر به خواندن، رانندگی و انجام کارهای روزانه خود خواهد بود.

انواع دژنراسیون ماکولا وابسته به سن

به طور کلی دژنراسیون ماکولا وابسته به سن به دو نوع تقسیم می شود:

دژنراسیون ماکولای خشک (Dry AMD)

نزدیک 85 تا 90 درصد از افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا به نوع خشک آن دچار هستند.

در بیشتر موارد نیز هر دو چشم بیمار تحت تأثیر بیماری قرار می گیرد. البته در بعضی از افراد ممکن است این بیماری فقط یکی از چشم ها را درگیر کرده و چشم دیگر کاملاً سالم باقی بماند. در نتیجه ابتلای فرد به AMD خشک، سلول های ماکولا به آرامی شروع به تجزیه شدن کرده و باعث تشکیل رسوبات مایل به زرد رنگ با نام drusen می شوند. هر چقدر اندازه و تعداد drusen (لکه های زرد رنگ) بیشتر شود، بینایی فرد علی الخصوص قسمت مرکزی آن با مشکلات بیشتری مواجه خواهد شد. همزمان با بالاتر رفتن سن بیمار و شدت گرفتن بیماری، نواحی بیشتری از چشم درگیر شده و در نتیجه به مرور زمان قدرت دید فرد کاهش می یابد.

دژنراسیون ماکولای تر (Wet AMD)

دژنراسیون ماکولا تر معمولاً بعد از بروز بیماری دژنراسیون ماکولا خشک به وجود می آید.

رفته رفته با شدت گرفتن نوع خشک این بیماری، گاهی اوقات رگ های خونی غیر طبیعی در قسمت پشتی ماکولا رشد می کنند. این رگ های خونی بسیار آسیب پذیر بوده و ممکن است باعث ترشح خون و مایعات به بیرون شوند . به همین خاطر به این نوع از دژنراسیون تر گفته می شود.

تجمع مایعات در پشت چشم باعث آسیب ماکولا شده و دید فرد مختل می شود.

پس از ابتلای فرد به دژنراسیون ماکولا تر فرد ممکن است خطوط صاف را به شکل موجی دیده و به سرعت بینایی قسمت مرکزی اش را از دست بدهد. این از دست دادن بینایی به قدری سریع اتفاق میفتد که ممکن است تنها چند روز زمان ببرد. البته دژنراسیون ماکولا تر تنها 10 درصد از کل مبتلایان به تباهی لکه زرد را در بر می گیرد ولی حدود 90 درصد این افراد بینایی خود را کاملاً از دست خواهند داد.

AMD تر شدیدترین و پیشرفته ترین نوع این بیماری است.

مراحل ابتلا به دژنراسیون ماکولای خشک

مراحل ابتلا به دژنراسیون ماکولای خشک، دارای سه مرحله است:

اولیه

فرد شاهد بروز هیچ گونه علائمی نبوده و در این مرحله بینایی فرد کاملاً سالم خواهد بود.

متوسطه

بعضی از افراد در این مرحله برای خواندن نیاز به نور بیشتری خواهند داشت. زیرا در قسمت مرکزی دیدشان هاله ای به وجود آمده که انجام کارهایی مثل خواندن و رانندگی را با مشکل مواجه می کند.

پیشرفته

یک هاله بزرگ بر روی قسمت مرکزی دید فرد به وجود آمده و به مرور زمان بزرگتر و تیره تر می شود و در نهایت باعث می شود تا فرد به کلی بینایی خود را از دست بدهد.

علت دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD)

علت اصلی به وجود آمدن این بیماری رگ های خونی غیر طبیعی هستند که باعث ترشح مایعات یا خون بر روی ماکولا می شوند. اما محققان بر این باورند که احتمالاً علت اصلی آن ترکیبی از عوامل محیطی مثل سیگار کشیدن و رژیم غذایی بوده و وراثتی بودن آن است.

عوامل خطر دژنراسیون ماکولا وابسته به سن

عوامل خطرناکی که ممکن است احتمال بروز دژنراسیون ماکولا را تا حد قابل توجهی افزایش دهند شامل موارد زیر می شود:

سن: این بیماری معمولاً چشم افراد بالای 50 سال را درگیر می کند.
سابقه خانوادگی و ژنتیکی: محققان بر این باورند که این بیماری می تواند در نتیجه وجود ژن های مسئول ایجاد این بیماری به وجود بیاید.
نژاد. این بیماری در افراد سفید پوست شایع تر از دیگر افراد است.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن یا قرار داشتن در معرض دود سیگار از جمله عواملی است که می تواند احتمال ابتلا به دژنراسیون ماکولا را افزایش دهد.
چاقی و اضافه وزن: تحقیقات نشان داده است که افراد چاق و دارای اضافه وزن بیش از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری قرار داشته و سرعت پیشرفت این بیماری در این افراد بسیار بیشتر از افراد لاغر است.
بیماری های قلبی: اگر فرد مبتلا به بیماری باشد که قلب و رگ های خونی را تحت تأثیر خود قرار دهد، احتمال بروز بیماری دژنراسیون ماکولا در او افزایش خواهد یافت.

عوارض دژنراسیون ماکولا

افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا خشکی که قسمت مرکزی دیدشان تحت تأثیر قرار گرفته و قدرت بینایی شان کاهش بیاید در معرض افسردگی قرار خواهند داشت. با از دست دادن بینایی، افراد ممکن است دچار توهم بینایی (سندرم چارلز بنت) شوند. همچنین دژنراسیون ماکولا خشک ممکن است به طور ناگهانی پیشرفت کرده و تبدیل به دژنراسیون ماکولا تر شود که در نتیجه تحت درمان قرار نگرفتن به موقع فرد به کلی بینایی خود را از دست خواهد داد.

پیشگیری از دژنراسیون ماکولا

معاینه منظم چشم و تشخیص به موقع بیماری دژنراسیون ماکولا وابسته به سن یا تباهی لکه زرد اهمیت بسیار زیادی دارد.

اقدامات مراقبتی زیر نیز می تواند احتمالا بروز دژنراسیون ماکولا خشک را کاهش داده و به حداقل برساند:

مدیریت بیماری های دیگر: به عنوان اگر فردی به بیماری قلبی یا فشار خون بالا مبتلا باشد، بهتر است داروها را طبق دستور العمل پزشک مصرف کرده و بیماری خود را تحت امکان کنترل کند این کار باعث پیشگیری از ابتلا به تباهی لکه زرد خواهد شد.
سیگار نکشید: احتمال بروز دژنراسیون ماکول در افراد سیگاری یا افراد در معرض سیگار بسیار بیشتر از دیگر افراد است. برای کنار گذاشتن سیگار از پزشک خود کمک بگیرید.
ثابت نگه داشتن وزن مناسب و ورزش منظم: در صورتی که مبتلا به اضافه وزن بوده و می خواهید وزن خود را پایین بیاورید، بهتر است تعداد کالری های دریافتی خود را کمتر کرده و هر روز ورزش کنید. با این کار خیلی زود وزن کم کرده و احتمال بروز AMD به حداقل می رسد.
رژیم غذایی سرشار از میوه ها و سبزیجات: بهتر است یک رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه ها و سبزیجات را در پیش بگیرید. این غذاها سرشار از آنتی اکسیدان و ویتامین هایی است که احتمال بروز دژنراسیون ماکولا را به حداقل می رساند.
ماهی را در رژیم غذایی خود بگنجانید:اسید های چربی امگا 3 که در ماهی ها یافت می شود احتمال بروز دژنراسیون ماکولا را کاهش خواهد داد.
از آجیل ها مثل گردو که سرشار از اسید های چرب امگا 3 است استفاده کرده و آن را در رژیم غذایی تان بگنجانید.

تشخیص دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD)

پزشک با توجه به سابقه پزشکی و خانوادگی فرد همراه با معاینه کامل چشم، بیماری دژنراسیون ماکولا را تشخیص خواهد داد.

پزشک متخصص ممکن است از آزمایشات زیر برای تشخیص این بیماری استفاده کند:

بررسی قسمت پشتی چشم

پزشک از قطره برای منبسط کردن چشم استفاده کرده و سپس با استفاده از ابزار خاصی پشت چشم را بررسی خواهد کرد. پزشک در حین بررسی پشت چشم به دنبال لکه های زرنگ رنگ تشکیل شده در زیر شبکیه خواهد بود. افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا دارای تعداد زیادی از این لکه های زرد در پشت چشم خود خواهند بود. این لکه ها در نتیجه آسیب شبکیه و رسوب آن ها به وجود می آیند.

آزمایش برای عیوب احتمالی در قسمت مرکزی بینایی

پزشک در حین معاینه چشم و بینایی سنجی از چارت Amsler grid برای بررسی نقص بینایی در قسمت مرکزی بینایی استفاده خواهد کرد. ابتلا به بیماری دژنراسیون ماکولا باعث می شود تا فرد خطوط مستقیم در grid (شبکه) را به شکل محو، شکسته یا کاملاً تغییر شکل داده ببیند.

آنژیوگرافی فلوئورسین

در حین انجام این آزمایش، پزشک رنگی را به داخل بازوی فرد تزریق می کند. این رنگ به قسمت مختلف بدن وارد شده و باعث تغییر رنگ، رگ های خونی داخل چشم بیمار خواهد شد. در حین وارد شدن رنگ به رگ های چشم، دوربین مخصوصی از این تغییرات عکس خواهد گرفت. بررسی این عکس ها به تشخیص رگ های خونی غیر طبیعی یا تغییرات شبکیه کمک خواهد نمود.

آنژیوگرافی سبز آنوسیانین (Indocyanine green angiography)

این آزمایش مشابه آنژوگرافی فلوئورسین بوده و برای انجام آن از تزریق رنگ استفاده می شود. این شیوه برای تأیید یافته ها در نتیجه انجام آنژوگرافی فلوئورسین یا تشخیص انواع مختلف دژنراسیون ماکولا استفاده می شود.

توموگرافی انسجام نوری (Optical coherence tomography)

در این شیوه غیر تهاجمی تصویر برداری می توان از شبکیه چشم تصویر بداری cross- sectional انجام داد. این تصویر به تشخیص نواحی نازک، ضخیم یا متورم شده چشم کمک می کند. این موارد ممکن است در نتیجه تجمع مایعات ترشح شده از رگ های خونی در داخل و زیر شبکیه به وجود بیاید.

درمان دژنراسیون ماکولا وابسته به سن

تا بدین لحظه درمان قطعی ای برای این بیماری وجود نداشته است و تنها در صورت تشخیص به موقع آن می توان سرعت پیشرفت این بیماری را با استفاده از یک سری اقدامات مراقبتی مثل مصرف مکمل های ویتامینه، خوردن غذاهای سالم و سیگار نکشیدن کاهش داد.

توان بخشی بینایی

دژنراسیون ماکولا وابسته به سن بینایی قسمت های جانبی (اطراف) چشم را تحت تأثیر قرار نداده و معمولاً منجر به نابینایی کامل فرد نخواهد شد. اما در بیشتر موارد فرد بینایی مرکزی خود را از دست داده یا دید این قسمت با اختلال مواجه خواهد شد. مثلاً فرد بعد از ابتلا به بیماری دژنراسیون ماکولا در تشخیص صورت اشخاص، رانندگی و خواندن با مشکل روبرو می شود. برای کمک به بهبود این عارضه می توان از متخصص توانبخشی بینایی، چشم پزشک و دیگر افراد آموزش دیده در این زمینه کمک گرفت. متخصصان در زمینه توانبخشی بینایی می توانند فرد را با مشکل به وجود آمده برای بینایی سازگارتر کرده و محدودیت های به وجود آمده برای فرد را به حداقل ممکن برسانند.

عمل جراحی برای قرار دادن لنز تلسکوپی

یکی از گزینه های پیش رو برای بهبود بینایی فرد مبتلا به دژنراسیون ماکولا خشک هر دو چشم، انجام عمل جراحی و ایمپلنت لنزهای تلسکوپی در داخل یکی از چشم ها است. لنز های تلسکوپی از جنس پلاستیک بوده و به بزرگنمایی محدوده بینایی فرد کمک می کند. قرار دادن این لنزها باعث بهبود بینایی فرد در دیدن اشیای نزدیک و اشیای با فاصله زیاد منجر شده ولی محدوده بینایی را کاهش می دهد.

سبک زندگی و درمان خانگی

دژنراسیون ماکولا

حتی بعد از تشخیص ابتلا فرد به بیماری دژنراسیون ماکولا هیچ گاه دیر نبوده و باز هم می توان از اقدامات مراقبتی زیر برای کاهش از دست رفتن قدرت بینایی کمک گرفت:

سیگار نکشید.

در صورتی که سیگاری هستید می توانید از پزشک برای ترک و کنار گذاشتن سیگار کمک بگیرید.

انتخاب رژیم غذایی سالم

ویتامین ها و آنتی اکسیدان های موجود در سبزیجات و میوه ها به سلامت چشم کمک می کند. پیشنهاد می کنیم از کلم، اسفناج، بروکلی و دیگر سبزیجات سرشار از آنتی اکسیدان هایی مثل لوئتین و زاکزانتین استفاده کنید. غذاهای سرشار از روی نیز می تواند برای افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا مفید و مؤثر باشد.

مواد غذایی سرشار از پروتئین نیز برای افراد مبتلا به این بیماری مفید خواهد بود، از جمله:

گوشت گاو و بره
شیر
ماست
پنیر
غلات کامل
نان سبوس دار

همچنین پیشنهاد می کنیم حتماً از چربی های غیر اشباع مثل روغن زیتون استفاده کنید.

تحقیقات نشان داده است که رژیم غذایی سرشار از اسید های چرب امگا 3 مثل مصرف ماهی سالمون، ماهی تن و گردو باعث کاهش احتمال و عوارض ابتلا به بیماری AMD پیشرفته خواهد شد. اگر دسترسی به این مواد غذایی نداشته یا تهیه آن برایتان سخت است می توانید از مکمل ها و قرص های امگا 3 و روغن ماهی استفاده کنید.

مدیریت بیماری های دیگر

به عنوان اگر فردی به بیماری قلبی یا فشار خون بالا مبتلا باشد، بهتر است داروها را طبق دستور العمل پزشک مصرف کرده و بیماری خود را تحت امکان کنترل کند این کار باعث پیشگیری از ابتلا به تباهی لکه زرد خواهد شد.

ثابت نگه داشتن وزن مناسب و ورزش منظم

در صورتی که اضافه وزن دارید و می خواهید وزن خود را هر چه سریع تر پایین بیاورید، بهتر است تعداد کالری های دریافتی خود را کمتر کرده و هر روز ورزش کنید. با این کار خیلی زود وزن کم کرده و احتمال بروز دژنراسیون ماکولا وابسته به سن به حداقل می رسد.

معاینه منظم چشم

از پزشک خود در مورد بهترین زمان برای زمان بندی چکاب چشمی سؤال کنید. معاینه منظم به تشخیص سریع دژنراسیون ماکولا کمک خواهد کرد.

مکمل های ویتامین

افراد مبتلا به بیماری دژنراسیون ماکولا متوسط یا پیشرفته، مصرف ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها اهمیت بسیار زیادی داشته و می تواند جلوی از دست دادن بینایی را بگیرد.

مطالعات نشان داده است که فرمول مصرف مکمل های ویتامین برای پیشگیری از نابینایی بهتر است مطابق لیست زیر باشد:

500 میلی گرم ویتامین C
400 واحد بین المللی (IU) ویتامین E
10 میلی گرم لوئتین
2 میلی گرم زاکزانتین
80 میلی گرم روی (همچون زینک اکساید)
2 میلی گرم مس (همچون اکسید کوپریک)

هیچ گونه شواهدی مبنی بر مؤثر بودن استفاده از مکمل در مراحل اولیه بروز بیماری دژنراسیون ماکولا وجود ندارد.

مصرف بیش از حد ویتامین ای احتمال ایست قلبی و دیگر عوارض جانبی را تا حد قابل توجهی کاهش افزایش خواهد داد در نتیجه بهتر است در مورد مصرف مکمل ها با پزشک خود مشورت کنید.

زندگی با دژنراسیون ماکولا

این نکات می تواند به سازگار شدن فرد با تغییرات به وجود آمده در بینایی کمک کند:

استفاده از عینک با نظر پزشک

اگر از لنز های چشمی یا عینک استفاده می کنید بهتر است از پزشک بخواهید تا چشم تان را معاینه کرده و عینک جدیدی تجویز کند.

تغییر صفحه نمایش کامپیوتر و اضافه کردن سیستم صوتی

بهتر است اندازه و فونت کامپیوتر را با توجه به بیماری خود تنظیم کرده و کانتراست تصویر را بالا ببرید. همچنین می توانید از تکنولوژی و تجهیزات صوتی کامپیوتر برای گوش دادن به متون نوشتاری کمک بگیرید.

روشن تر نمودن منزل

افزایش نور منزل به مطالعه و سایر فعالیت ها کمک خواهد کرد. با این کار احتمال زمین خوردن بیمار کاهش خواهد یافت.

انتخاب گزینه حمل و نقل

اگر همیشه خودتان رانندگی می کردید، بهتر است با پزشک در مورد ادامه اینکار و رانندگی کردن با وجود بیماری AMD سؤال کنید. به احتمال زیاد دیگر رانندگی کردن در شب، ترافیک سنگین یا آّب و هوای بد برایتان ممنوع بوده و نباید در چنین موقعیت هایی از ماشین استفاده کنید.

بهترین گزینه برای جایگزینی، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی یا کمک گرفتن از اعضای خانواده و دوستان است.

حمایت

افراد مبتلا به بیماری دژنراسیون ماکولا شرایط دشواری داشته و شاهد تغییرات ناگهانی در زندگی خواهند بود. برای کنترل احساسات و گرفتن بهترین تصمیمات به مشاور مراجعه کرده یا در جلسات مربوط به گروه های مخصوص بیماران دژنراسیون ماکولا شرکت کنید.

استفاده از وسایل جانبی

استفاده از ذره بین

می توانید از ذره بین ها برای مطالعه یا کارهایی مثل خیاطی که نیاز به دید نزدیک دارند، کمک بگیرید. این ذره بین ها دو نوع داشته و می توان هم از آن ها به شکل دستی استفاده کرد و هم همانند عینک ذره بین را روی چشم قرار داد.

استفاده از کتاب های صوتی

می توانید به جای مطالعه کتاب، از کتاب های صوتی و نرم افزارهای صوتی کمک بگیرید.

استفاده از وسایل مخصوص افراد با مشکلات بینایی

بهتر است ساعت، رادیو، تلفن و دیگر وسایلی را خریداری کنید که اعداد و نوشته های روی آن بزرگ باشد. این کار کمک می کند تا اعداد را به راحتی خوانده و نیاز به استفاده از ذره بین یا کمک گرفتن از دیگران نداشته باشید.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

برای تشخیص و بررسی وضعیت دژنراسیون ماکولا انجام آزمایش و معاینات چشمی ضروری است.

بهتر است قبل از مراجعه به چشم پزشک موارد زیر را در نظر داشته باشید:

لیست تمام علائم و نشانه های مرتبط با چشم.
لیست تمام داروها و مکمل های مصرفیو میزان آن ها.

برخی از سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید:

مبتلا به دژنراسیون ماکولا خشک یا تر شده ام؟
تا چه اندازه بیماری دژنراسیون ماکولا ام پیشرفت داشته است؟
آیا می توانم رانندگی کنم؟
آیا به مرور زمان بینایی ام با مشکلات بیشتری روبرو خواهد شد؟
آیا امکان درمان بیماری وجود دارد؟
چگونه می توانم بیماری دیگرم مدیریت کنم؟
آیا باید برای جلوگیری از نابینایی یا از دست دادن بینایی باید مکمل یا ویتامین مصرف کنم؟
چگونه می توانم از بینایی ام مراقبت کرده و پیشرفت بیماری را تحت نظر داشته باشم؟
در صورت بروز چه علائمی باید سریعاً به شما مراجعه کنم؟
آیا می توانم از ابزارهای کمک بینایی برای کاهش علائم استفاده کنم؟
برای محافظت از بینایی ام چه تغییراتی باید در سبک زندگی ام ایجاد کنم؟