سنگ مثانه

سنگ مثانه توده های معدنی سختی هستند که می تواند در داخل مثانه وقتی خالی از ادرار نیستند، تشکیل شود. در صورت كوچك بودن سنگ ها ممكن است هیچ علائمي نداشته باشند و همره با ادرار از مثانه دفع شوند. اما بیشتر افراد مبتلا به سنگ مثانه علائم بیماری را تجربه می کنند زیرا سنگ ها می توانند دیواره مثانه را تحریک کرده یا جریان ادرار را مسدود کنند.

علت سنگ مثانه

 

کلیه ها مواد زاید را از خون جدا می کنند، که این سموم با آب مخلوط می شوند و باعث تشکیل ادرار می شوند. ادرار از کلیه ها به مثانه جریان می یابد و در آنجا ذخیره می شود. هنگامی که مثانه پر است و شما آماده ادرار کردن هستید، ادرار از طریق لوله ای به نام مجرای ادرار از بدن دفع می شود. یکی از مواد زاید بدن اوره است که از نیتروژن و کربن ساخته شده است. اگر ادرار در مثانه شما بماند، مواد شیمیایی موجود در اوره به هم می چسبند و کریستال ها را تشکیل می دهند. با گذشت زمان، بلورها سخت شده و سنگ های مثانه را تشکیل می دهند.

سنگ ها معمولاً زمانی شکل می گیرند که نمی توانید مثانه خود را به طور کامل خالی کنید.

برخی علل سنگ مثانه عبارتند از:

بزرگ شدن پروستات

غده پروستات غده کوچکی است که فقط در آقایان، بین آلت تناسلی و مثانه یافت می شود و مجرای ادرار (لوله ای که از طریق آن ادرار از بدن خارج می شود) را احاطه کرده است. بسیاری از مردان بزرگ شدن پروستات را با افزایش سن تجربه می کنند. پروستات بزرگ شده می تواند به مجرای ادرار فشار داده و جریان ادرار را از مثانه آن ها مسدود کند. بزرگ شدن پروستات به طور طبیعی با موفقیت درمان می شود، اما در مواردی معدود، خطر ابتلا به سنگ مثانه را افزایش می دهند.

اعصاب آسیب دیده (مثانه نوروژنیک)

مثانه نوروژنیک شرایطی است که اعصاب کنترل کننده مثانه آسیب می بینند و باعث می شود فردی نتواند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کند. مثانه نوروژنیکمی تواند در اثر آسیب دیدگی اعصاب به ستون فقرات یا وضعیتی که به سیستم عصبی آسیب می رساند مانند بیماری نورون حرکتی یا اسپینا بیفیدا ایجاد شود. بیشتر افراد مبتلا به مثانه نوروژنیک برای تخلیه مثانه از ادرار نیاز به لوله ای به نام کاتتر (سوند) در مثانه خود دارند. این فرایند به عنوان کاتتریزاسیون ادرار (یا تخلیه ادرار از طریق سوند) شناخته شده است. حتی اگر یک کاتتر از نظر معقول مؤثر باشد، اغلب مقدار کمی ادرار را در مثانه باقی می ماند. حتی می تواند منجر به تشکیل دوباره سنگ مثانه شود.

سیستوسل (افتادگی مثانه)

سیستوسل، شرایطی است که زنان را تحت تأثیر قرار می دهد و هنگامی که دیواره مثانه ضعیف شده و به داخل واژن فرو می رود و باعث می شود جریان ادرار از مثانه مسدود شود. سیستوسل می تواند در طی دوره ای از فشار زیاد، مانند هنگام زایمان یا بلند کردن اجسام سنگین یا هنگام یبوست ایجاد شود.

دیورتیکول مثانه

دیورتیکول مثانه، کیسه هایی هستند که در دیواره مثانه ایجاد می شود. اگر دیورتیکول خیلی بزرگ شود، می تواند باعث شود که مثانه به طور کامل خالی نشود. دیورتیکول مثانه می تواند در بدو تولد وجود داشته باشد یا به عنوان عارضه عفونت یا بزرگ شدن پروستات ایجاد شود.

عوامل خطر سنگ مثانه

شرایطی که می تواند خطر سنگ مثانه را افزایش دهد شامل موارد زیر است:

 انسداد

هر شرایطی که جریان ادرار را از مثانه به مجرای ادرار مسدود کند، می تواند منجر به تشکیل سنگ می شود. دلایل زیادی وجود دارد، اما شایع ترین آن بزرگ شدن پروستات است.

آسیب عصبی

سکته مغزی، صدمات نخاعی، بیماری پارکینسون، دیابت، دیسک فتق و تعدادی از مشکلات دیگر می تواند به اعصابی که عملکرد مثانه را کنترل می کنند آسیب برساند.

رژیم غذایی نامناسب 

یک رژیم غذایی پر چربی، قند یا نمک و کمبود ویتامین A و ویتامین B می تواند خطر ابتلا به این سنگ را افزایش دهد، به خصوص اگر شما به اندازه کافی مایعات مصرف نکنید. رژیم غذای نامناسب می تواند ترکیب شیمیایی ادرار را تغییر داده و تشکیل سنگ را محتمل تر کند.

ممکن است با نوشیدن آب زیادی سنگ کوچک از مثانه شما خارج شود، اما اگر نتوانید مثانه خود را به طور کامل خالی کنید، برای از بین بردن سنگ های بزرگتر معمولاً به عمل جراحی نیاز خواهد بود.

علائم سنگ مثانه

 

علائم کلی سنگ مثانه شامل موارد زیر است:

• خون در ادرار
• ادرار ابری یا تیره رنگ
• تکرر ادرار بخصوص در شب
• درد یا مشکل هنگام ادرار کردن
• درد شکم در قسمت تحتانی شکم، که اغلب می تواند شدید باشد (ممکن است مردان در آلت تناسلی خود یا در اطراف آن درد داشته باشند.)

اغلب سنگ های مثانه با بزرگ شدن پروستات در مردان 50 سال و بالاتر ارتباط دارد. اما زنان هم می توانند سنگ مثانه داشته باشند. به ندرت دیده می شود که سنگ مثانه روی کودکان اثر بگذارد. در کودکان، سنگ مثانه می توانند به خیس کردن رختخواب (شب ادراری) منجر شوند و برخی از پسران ممکن است دچار نعوظ مداوم شوند که اغلب دردناک بوده و می تواند ساعت ها طول بکشد. اگر هر یک از علائم فوق به خصوص درد مداوم در شکم، تکرر ادرار یا خون در ادرار دارید، باید با متخصص اورولوژی آنلاین مشورت کنید. علائم ممکن است لزوماً ناشی از سنگ مثانه نباشد، اما باید بررسی های بیشتری صورت گیرد.

پیشگیری از سنگ مثانه

احتمال عود سنگ مثانه وجود دارد. کارهایی وجود دارد که می توانید انجام دهید تا از بازگشت بیماری جلوگیری کنید.

برخی از راهکار عبارتند از:

• از یبوست خودداری کنید.
• مرتباً مثانه را بدون تأخیر خالی کنید.
• برای کاهش غلظت ادرار، میزان مصرف مایعات روزانه خود را به 2 تا 3 لیتر افزایش دهید و مایعات زیاد مصرف کنید.
• اگر اولین بار قادر به خالی کردن مثانه خود نیستید 10 تا 20 ثانیه بعد از اولین تلاش مجدداً ادرار کنید. به این عمل دوبار کشیدن گفته می شود و به تخلیه موثرتر مثانه کمک می کند.

تشخیص سنگ مثانه

معاینه بدنی

پزشکتان احتمالاً معاینه شکمی یا معاینه رکتوم را انجام می دهد تا مشخص شود پروستات بزرگ شده است یا طبیعی می باشد. همچنین در مورد علائم ادراری یا علائمی که دارید سوالاتی را می پرسد.

 آزمایش ادرار

یک نمونه از ادرار شما ممکن است برای مقادیر میکروسکوپی خون، باکتری ها و مواد معدنی متبلور جمع آوری و مورد بررسی قرار گیرد. آزمایش ادرار عفونت ادراری ناشی از سنگ های مثانه را شناسایی می کند.

سی تی اسکن

CT می تواند سنگ های بسیار ریز را نیز تشخیص دهد و یکی از حساس ترین تست ها برای شناسایی انواع سنگ مثانه است.

سونوگرافی

پزشک توسط سونوگرافی تصاویری تهیه می کند که به شناسایی سنگ مثانه کمک می کند.

اشعه ایکس

پرتونگاری از کلیه ها، حالب ها و مثانه به پزشک کمک می کند تا مشخص شود که سنگ مثانه دارید یا ندارید. با این حال، برخی از انواع سنگ را نمی توان در اشعه X معمولی مشاهده کرد.

عوارض سنگ مثانه

 مشکلات مزمن مثانه

سنگ های مثانه درمان نشده می توانند باعث طولانی شدن مشکلات ادراری مانند درد یا تکرر ادرار شوند. سنگ حتی می تواند جریان ادرار را مسدود کند.

عفونت ادراری

عفونت های مکرر باکتریایی در مجاری ادراری ممکن است در اثر وجود سنگ های مکرر در مثانه ایجاد شود.

بیشتر بدانیم: عفونت مکرر دستگاه ادراری

درمان سنگ مثانه

 

 سنگ ها را با عمل جراحی از مثانه معمولاً خارج می کنند. متداول ترین روش یک سیستولیتولاپاکسی است که در آن از لوله نازک (سیستوسکوپ) با دوربین در انتها برای پیدا کردن و تشخیص سنگ های موجود در مثانه استفاده می شود. سپس سیستوسکوپ از دستگاه های سنگ شکن سنگی، لیزر یا سونوگرافی برای شکستن سنگ ها قبل از برداشتن استفاده می کند. در صورت امكان، درمان علل اصلی برای جلوگیری از ایجاد سنگ های جدید در آینده بسیار مهم است.

جراحی تقویت مثانه

جراحی تقویت مثانه، جراحی است که تکه ای از روده برداشته شده و به مثانه وصل می شود تا مثانه بزرگتر شود.

جراحی تقویت مثانه می تواند یک روش مفید برای درمان نوعی از بی اختیاری ادرار شناخته شده باشد، اما گاهی اوقات می تواند عاملی برای ایجاد سنگ مثانه باشد.

سیستولیتولاپکسی ترانس ورترال

سیستولیتولاپکسی ترانس مركزي، شايع ترين روشي است كه براي درمان سنگ مثانه در بزرگسالان استفاده مي شود. جراح در انتها (سیستوسكوپ) یك لوله كوچك و سفت و سخت با یك دوربین در مجرای ادرار و در مثانه شما وارد می كند. از این دوربین برای یافتن سنگ های مثانه استفاده می شود. برای خرد کردن سنگ ها در قطعات کوچکتر می توان از دستگاه خرد کننده، لیزرها یا امواج فراصوت منتقل شده از سیستوسکوپ استفاده کرد که با استفاده از مایعات می توان از مثانه شما شست.

سيستوليتولواكسی ترانس ورترال تحت بی حسی موضعی يا بيهوشی عمومی انجام می شود، بنابراين در طول عمل نبايد احساس درد كنيد. در طی جراحی خطر ابتلا به عفونت وجود دارد، بنابراین ممکن است به عنوان احتیاط بعد از جراحی به شما آنتی بیوتیک داده شود. همچنین احتمال صدمه زدن به مثانه هم وجود دارد.

سیستولیتولاپاکس فوق پوستی

یک سیستولیتولاپاکس فوق پوستی از راه پوست عمدتا برای معالجه کودکان استفاده می شود تا از آسیب به مجرای ادراری آنها جلوگیری شود. همچنین گاهی اوقات برای بزرگسالان با سنگ مثانه بزرگ هم استفاده می شود. جراح به جای قرار دادن لوله به مجرای ادراری، برش کوچکی در پوست قسمت پایین شکم ایجاد می کند. برش دیگری سپس در مثانه ساخته می شود تا سنگ ها خارج شوند. این روش با استفاده از بی حسی عمومی انجام می شود.

سیستوستومی باز

سیستوستومی باز، اغلب برای از بین بردن سنگ های بزرگ مثانه در مردان با پروستات بسیار بزرگ یا در صورتی که خود سنگ بسیار بزرگ باشد، استفاده می شود. این روش مشابه سیستولیتولواکسیای فوق پوستی از راه پوست است، به جز اینکه جراح برش بسیار بزرگتری در شکم و مثانه ایجاد می کند. ممکن است با سایر انواع جراحی ها از جمله از تخلیه قسمتی از پروستات یا همه ی آن یا مجرای مثانه (کیسه هایی که در لایه مثانه ایجاد می شود) ترکیب شود. مضرات سیستوستومی باز این است که پس از آن باعث ایجاد درد بیشتر می شود و زمان بهبودی طولانی تری نسبت به سایر انواع جراحی دارد. اما اگر سنگ مثانه بزرگ باشد، نیاز به سیستوستومی باز خواهد بود.

در روش سیستوستومی باز بعد از عمل باید یک یا دو روز از سوند استفاده کنید.

عوارض جراحی سنگ مثانه

شایع ترین عارضه جراحی سنگ مثانه، عفونت مثانه یا مجرای ادراری است که به عفونت ادراری (UTI) معروف است.

UTI در حدود 1 از 10 نفر که جراحی مثانه دارند دیده شده و معمولاً با آنتی بیوتیک قابل درمان هستند، مبتلا می شوند.

مراقبت و پیگیری بعد از جراحی

بعد از داشتن سیستولیتولاپاکس ترانس ورترال یا سیستولیتولواکسیای فوق پوستی از راه پوست، معمولاً برای بهبودی باید چند روز در بیمارستان بمانید. بعد از عمل ممکن است از شما خواسته شود که در یک قرار ملاقات بعدی به پزشکتان مراجعه کنید که با استفاده از اشعه ایکس یا سی تی اسکن بررسی کند که آیا تمام قطعه های سنگ بطور کامل از مثانه شما خارج شده یا سنگی باقی مانده است.

درمان علت اصلی

پس از برداشتن سنگ، علت اصلی لازم است که برای جلوگیری از شکل گیری سنگ های جدید درمان شود.

بزرگ شدن پروستات

برای افزایش اندازه پروستات می توان بزرگ شدن پروستات را با استفاده از دارو درمان کرد. چون درمان بزرگ شدن پروستات باعث می شود فشار روی مثانه برطرف شود و ادرار کردن برای شما راحت تر شود. اگر دارو مؤثر نباشد، ممکن است عمل جراحی برای از بین بردن برخی یا تمام پروستات انجام شود. در درمان مثانه نوروژنیک ممکن است شما نیاز به آموزش بیشتری در زمینه قرار دادن سوند خود داشته باشید، یا ممکن است لازم باشد نوع سوند مورد استفاده را تغییر دهید و از دارو برای کمک به کنترل مثانه استفاده کنید.

برخی از افراد مبتلا به سیستوسل (افتادگی مثانه) با استفاده از دستگاهی به نام pessary قابل درمان هستند. پیساری به گونه ای طراحی شده است که در داخل مهبل قرار بگیرد و مثانه را در موقعیت صحیح خود نگه دارد. موارد شدیدتر سیستوسل ممکن است برای تقویت و حمایت از دیواره مثانه نیاز به عمل جراحی داشته باشد. اگر دیورتیکول مثانه دارید، احتمال دارد برای از بین بردن آن ها به عمل جراحی نیاز باشد.

یشتر بدانید: پروستاتیت مزمن

آمادگی برای مراجعه به پزشک

برای آماده شدن برای قرار ملاقات با پزشکتان، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:

• تمام داروهایی که مصرف می کنید و همچنین هر نوع ویتامین یا مکمل
• اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله هرگونه فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی
•  علائمی که تجربه می کنید از جمله مواردی که ممکن است با وضعیت شما ارتباطی نداشته باشد.

برخی از سؤال های اساسی که باید از پزشک پرسیده شود، عبارتند از:

• چگونه می توانم از بازگشت سنگ ها جلوگیری کنم؟
• آیا برای از بین بردن سنگ ها دارویی وجود دارد؟
• خطرات درمانی که شما پیشنهاد می کنید چیست؟
• آیا ممکن است سنگ من بدون درمان دفع شود؟
• اگر سنگ ها برداشته نشوند چه اتفاقی خواهد افتاد؟
• آیا محدودیت های رژیمی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
• شرایط سلامتی دیگری دارم. چگونه می توانم به بهترین شکل شرایط را با هم مدیریت کنم؟

احتمالاً پزشکتان از شما سؤالاتی می پرسد از قبیل:

• آیا احساس تب یا لرز دارید؟
• علائم شما چقدر شدید است؟
• چه زمانی شروع به تجربه علائم کردید؟
• آیا علائم شما مداوم بوده یا گاه به گاه بروز می کنند؟
• نظر می رسد چه چیزی باعث بهبودی یا بدتر شدن علائم شما می شود؟