رژیم کلیوی چیست؟

رژیم غذایی برای بیماران کلیوی، بسیار اهمیت دارد. به نحوی که برخی از بیماران کلیوی دائما دنبال این مسئله هستند که بیماران کلیوی چه غذای هایی بخورند؟

بیماری کلیه یک مشکل شایع است که حدود 10٪ از جمعیت جهان را درگیر می کند. دیابت و فشار خون بالا مهمترین عوامل خطر ابتلا به بیماری کلیوی هستند. با این حال، چاقی، سیگار کشیدن، ژنتیک، جنسیت و سن نیز می تواند این خطر را افزایش دهد. قند خون کنترل نشده و فشار خون بالا باعث آسیب رگ های خونی در کلیه ها می شود و توانایی آنها را در عملکرد مناسب کاهش می دهد. وقتی کلیه ها به درستی کار نمی کنند، مواد زائد، از جمله مواد زائد حاصل از غذا در خون جمع می شود؛ بنابراین لازم است افراد مبتلا به بیماری کلیوی رژیم غذایی خاصی را دنبال کنند.

رژیم غذایی و بیماری های کلیوی

محدودیت های رژیم غذایی بسته به میزان آسیب کلیه متفاوت است. به عنوان مثال، افرادی که در مراحل اولیه بیماری کلیوی هستند، محدودیت های متفاوتی نسبت به بیماران مبتلا به نارسایی کلیه در مراحل پیشرفته دارند. اگر مبتلا به بیماری کلیوی هستید، پزشک می تواند بهترین رژیم غذایی را برای نیازهای شما تعیین می کند.

برای اکثر افراد مبتلا به بیماری کلیوی پیشرفته، رعایت یک رژیم غذایی مناسب برای کلیه ها که به کاهش میزان زباله در خون کمک می کند، مهم است. این رژیم غالباً تحت عنوان رژیم کلیوی شناخته می شود. این رژیم ضمن جلوگیری از آسیب بیشتر، به تقویت عملکرد کلیه کمک می کند.

در حالی که محدودیت های رژیم غذایی متفاوت است، معمولاً توصیه می شود که همه افراد مبتلا به بیماری کلیوی مصرف مواد غذایی زیر را محدود کنند:

• سدیم. سدیم در بسیاری از غذاها و یکی از اجزای اصلی نمک غذایی وجود دارد. کلیه های آسیب دیده نمی توانند سدیم اضافی را فیلتر کند. بر همین اساس باعث افزایش سدیم در سطح خون می شوند. اغلب توصیه می شود مصرف سدیم را به کمتر از 2000 میلی گرم در روز محدود کنید.
• پتاسیم. پتاسیم نقش های حیاتی بسیاری در بدن ایفا می کند، اما کسانی که بیماری کلیوی دارند، برای جلوگیری از بالا رفتن میزان خطرناک خون، باید مصرف پتاسیم را محدود کنند. معمولاً توصیه می شود پتاسیم را به کمتر از 2000 میلی گرم در روز محدود کنید.
• فسفر. کلیه های آسیب دیده نمی توانند فسفر اضافی، ماده معدنی موجود در بسیاری از غذاها را از بین ببرند. در این شرایط مقادیر زیاد می تواند به بدن آسیب برساند، بنابراین فسفر در رژیم غذایی در بیشتر بیماران به کمتر از 800-1000 میلی گرم در روز محدود می شود.

پروتئین ماده مغذی دیگری است که ممکن است لازم باشد افراد مبتلا به بیماری کلیوی مصرف آن را محدود کنند، زیرا کلیه های آسیب دیده نمی توانند مواد زائد را از متابولیسم پروتئین دفع کنند.

 مبتلایان به بیماری کلیه می توانند برای تامین نیاز های غذایی روزانه خود مواد غذایی زیر را در رژیم غذایی خود بگنجانند:

گل کلم

گل کلم یک سبزی مغذی و منبع خوبی از بسیاری از مواد مغذی از جمله ویتامین C، ویتامین K و فولات ویتامین B است. همچنین حاوی ترکیبات ضد التهابی مانند ایندول و منبع عالی فیبر است. به علاوه می توان از گل کلم له شده به جای سیب زمینی به عنوان غذای کم پتاسیم استفاده کرد.

یک فنجان (124 گرم) گل کلم پخته شده حاوی ترکیبات زیر است:

• سدیم: 19 میلی گرم
• پتاسیم: 176 میلی گرم
• فسفر : 40 میلی گرم

بلوبری

بلوبری مملو از مواد مغذی و یکی از بهترین منابع آنتی اکسیدانی است که بیماران مبتلا به بیماری کلیه می توانند آن را بخورند.

به طور خاص، این توت های شیرین حاوی آنتی اکسیدان هایی به نام آنتوسیانین هستند. حتی ممکن است افراد را در برابر بیماری های قلبی، برخی سرطان ها، کاهش شناختی و دیابت محافظت کنند. آنها همچنین به دلیل سطح پایین سدیم، فسفر و پتاسیم در رژیم غذایی برای بیماران کلیوی مفید و موثر هستند.

یک فنجان (148 گرم) بلوبری تازه حاوی ترکیبات زیر است:

• فسفر: 18 میلی گرم
• سدیم: 1.5 میلی گرم
• پتاسیم: 114 میلی گرم

باس دریایی

باس دریایی نوعی ماهی خاردار دریایی و یک پروتئین با کیفیت بالا است که حاوی چربی های فوق العاده سالم به نام امگا 3 است . امگا 3 به کاهش التهاب کمک می کند. حتی ممکن است در کاهش خطر کاهش شناختی، افسردگی و اضطراب موثر باشد. در حالی که همه ماهی ها فسفر زیادی دارند، باس دریا مقادیر کمتری نسبت به سایر غذاهای دریایی دارد. با این حال، بهتر است آن را در مقادیر کم مصرف کنید تا سطح فسفر شما مختل نشود.

سه اونس (85 گرم) باس دریا پخته شده حاوی:

• سدیم: 74 میلی گرم
• پتاسیم: 279 میلی گرم
• فسفر: 211 میلی گرم

انگور قرمز

انگور قرمز نه تنها خوشمزه است بلکه یک بسته غذایی کوچک مفید در رژیم غذایی برای بیماران کلیوی است. آنها سرشار از ویتامین C و حاوی آنتی اکسیدانهایی به نام فلاونوئیدها هستند که التهاب را کاهش می دهند. علاوه بر این، انگور قرمز سرشار از رسوراترول است. رسوراترول نوعی فلاونوئید که نشان داده شده است برای سلامت قلب مفید است.

این میوه های شیرین ک با یک نصف فنجان (75 گرم) حاوی ترکیبات زیر هستند:

• فسفر: 15 میلی گرم
• سدیم: 1.5 میلی گرم
• پتاسیم: 144 میلی گرم

سفیده تخم مرغ

اگرچه زرده تخم مرغ بسیار مقوی است، اما حاوی مقادیر زیادی فسفر است؛ اما سفیده برای افرادی که رژیم کلیوی دارند، انتخاب مناسب تری است. سفیده تخم مرغ یک منبع پروتئین با کیفیت و مناسب برای کلیه فراهم می کند. به علاوه، آنها گزینه عالی برای افرادی که تحت درمان دیالیز هستند و نیاز بیشتری به پروتئین دارند می باشد.

دو سفیده بزرگ تخم مرغ (66 گرم) حاوی:

• فسفر: 10 میلی گرم
• سدیم: 110 میلی گرم
• پتاسیم: 108 میلی گرم

سیر

به افرادی که مشکلات کلیوی دارند توصیه می شود مقدار سدیم در رژیم غذایی خود، از جمله نمک اضافه شده را کاهش دهند. سیر جایگزین خوشمزه ای برای نمک است، ضمن اینکه مزایای تغذیه ای به غذاها می دهد و طعم می بخشد. سیر منبع خوبی از منگنز، ویتامین C و ویتامین B6 است و حاوی ترکیبات گوگردی است که خاصیت ضدالتهابی دارند.

سه حبه (9 گرم) سیر حاوی:

• سدیم: 1.5 میلی گرم
• پتاسیم: 36 میلی گرم
• فسفر: 14 میلی گرم

گندم سیاه

بسیاری از غلات سبوس دار دارای مقدار زیادی فسفر هستند، اما گندم سیاه یک استثنا برای سالم است. گندم سیاه بسیار مغذی است و مقدار کافی ویتامین B، منیزیم، آهن و فیبر را تأمین می کند.

این ماده همچنین یک دانه فاقد گلوتن است. گندم سیاه را برای افرادی که به بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن مبتلا هستند، گزینه مناسبی است.

نصف فنجان (84 گرم) گندم سیاه پخته شده حاوی:

• سدیم: 3.5 میلی گرم
• پتاسیم: 74 میلی گرم
• فسفر: 59 میلی گرم

روغن زیتون

روغن زیتون  را برای افرادی که بیماری کلیوی دارند گزینه مناسبی است. غالباً، افراد مبتلا به بیماری کلیوی پیشرفته در حفظ وزن مشکل دارند. بر همین اساس مصرف غذاهای سالم و پرکالری مانند روغن زیتون در این افراد بسیار مهم است. بیشتر چربی موجود در روغن زیتون یک چربی اشباع نشده   به نام اسید اولئیک است که دارای خواص ضد التهابی می باشد. علاوه بر این، چربی های اشباع نشده در دمای بالا پایدار هستند و باعث می شوند روغن زیتون یک انتخاب سالم برای پخت و پز باشد.

یک قاشق غذاخوری (13.5 گرم) روغن زیتون حاوی:

• فسفر: 0 میلی گرم
• سدیم: 0.3 میلی گرم
• پتاسیم: 0.1 میلی گرم

بلغور یا گندم سبوس دار

بلغور یک محصول گندم سبوس دار است که جایگزین فوق العاده برای سایر غلات کامل که دارای فسفر و پتاسیم زیادی هستند، می باشد. این دانه مغذی منبع خوبی از ویتامین های گروه B، منیزیم، آهن و منگنز است. همچنین منبع عالی پروتئین گیاهی و پر از فیبر غذایی است که برای سلامت دستگاه گوارش مهم است.

یک وعده نصف فنجان (91 گرم) بلغور حاوی:

• سدیم: 4.5 میلی گرم
• پتاسیم: 62 میلی گرم
• فسفر: 36 میلی گرم

کلم

کلم از خانواده سبزیجات چلیپایی است و سرشار از ویتامین ها، مواد معدنی و ترکیبات گیاهی قدرتمند است. این یک منبع عالی از ویتامین K، ویتامین C و بسیاری از ویتامین های گروه B است. علاوه بر این، فیبر نامحلول را برای بدن تامین می کند و سیستم گوارشی شما را سالم نگه می دارد.

علاه بر آن، کلم پتاسیم، فسفر و سدیم کمی دارد. یک فنجان (70 گرم) کلم خرد شده حاوی ترکیبات زیر است:

• سدیم: 13 میلی گرم
• پتاسیم: 119 میلی گرم
• فسفر: 18 میلی گرم

 مرغ بدون پوست

اگرچه مصرف پروتئین برای برخی از افراد مبتلا به مشکلات کلیوی ضروری است، اما تأمین مقدار کافی پروتئین با کیفیت بالا در بدن برای سلامتی حیاتی است. سینه مرغ بدون پوست نسبت به مرغ با پوست فسفر، پتاسیم و سدیم کمتری دارد. هنگام خرید مرغ، مرغ تازه را انتخاب کنید و از مصرف مرغ سوخاری از قبل آماده شده خودداری کنید، زیرا حاوی مقادیر زیادی سدیم و فسفر است.

سه اونس (84 گرم) سینه مرغ بدون پوست حاوی:

• سدیم: 63 میلی گرم
• پتاسیم: 216 میلی گرم
• فسفر: 192 میلی گرم

فلفل دلمه ای

فلفل دلمه ای حاوی مقدار قابل توجهی از مواد مغذی است اما برخلاف بسیاری از سبزیجات دیگر، پتاسیم کمی دارد. این فلفل های با رنگ روشن دارای آنتی اکسیدان قوی ویتامین C هستند. در حقیقت، یک فلفل دلمه ای قرمز کوچک (74 گرم) حاوی 105٪ از مقدار توصیه شده ویتامین C است. آنها همچنین مملو از ویتامین A، ماده مغذی مهم برای عملکرد سیستم ایمنی بدن هستند که اغلب در افراد مبتلا به بیماری کلیوی سیستم ایمنی ضعیفی دارند.

یک فلفل قرمز کوچک (74 گرم) حاوی:

• سدیم: 3 میلی گرم
• پتاسیم: 156 میلی گرم
• فسفر: 19 میلی گرم

پیاز

پیاز برای تهیه عطر و طعم بدون نمک به غذاهای رژیم کلیوی بسیار عالی است. کاهش مصرف نمک می تواند چالش برانگیز باشد و یافتن گزینه های نمکی طعم دار در رژیم غذایی برای بیماران کلیوی ضروری است. تفت دادن پیاز با سیر و روغن زیتون بدون اینکه سلامت کلیه شما را به خطر بیندازد، به غذا طعم می دهد.

علاوه بر این، پیاز سرشار از ویتامین C، منگنز و ویتامین های گروه B است و حاوی فیبرهای پروبیوتیک است که با تغذیه باکتری های مفید روده به سلامت دستگاه گوارش شما کمک می کند.

یک پیاز کوچک (70 گرم) حاوی:

• فسفر: 20 میلی گرم
• سدیم: 3 میلی گرم
• پتاسیم: 102 میلی گرم

تربچه

تربچه از سبزیجات ترد است که در رژیم غذایی برای بیماران کلیوی قرار می گیرد. چون پتاسیم و فسفر آنها بسیار کم است اما بسیاری از مواد مغذی مهم دیگر را برای بدن تامین می کنند. تربچه منبع خوبی از ویتامین C است و ثابت شده خطر بیماری های قلبی و آب مروارید را کاهش می دهد. علاوه بر این، طعم فلفلی آنها باعث اضافه کردن طعم به غذاهای کم نمک می شود.

نصف فنجان (58 گرم) تربچه خرد شده حاوی:

• سدیم: 23 میلی گرم
• پتاسیم: 135 میلی گرم
• فسفر: 12 میلی گرم

شلغم

شلغم جایگزین بسیار خوبی برای سبزیجاتی مانند سیب زمینی و کدو زمستانی با پتاسیم زیاد هستند. این سبزیجات ریشه ای سرشار از فیبر و ویتامین C بوده و همچنین منبع مناسبی از ویتامین B6 و منگنز هستند.

آنها را می توان بو داده یا آب پز کرد و برای یک رژیم غذایی کلیوی مناسب، له کرد.

نصف فنجان (78 گرم) شلغم پخته شده حاوی ترکیبات زیر است:

• سدیم: 12.5 میلی گرم
• پتاسیم: 138 میلی گرم
• فسفر: 20 میلی گرم

 آناناس

بسیاری از میوه های گرمسیری مانند پرتقال، موز و کیوی دارای مقدار زیادی پتاسیم هستند. خوشبختانه، آناناس برای کسانی که مشکلات کلیوی دارند ، یک گزینه شیرین و کم پتاسیم است. به علاوه، آناناس سرشار از فیبر، منگنز، ویتامین C و بروملین است . بروملین آنزیمی است که به کاهش التهاب کمک می کند.

یک فنجان (165 گرم) تکه های آناناس حاوی:

• سدیم: 2 میلی گرم
• پتاسیم: 180 میلی گرم
• فسفر: 13 میلی گرم

کرن بری

کرن بری هم برای دستگاه ادراری و هم برای کلیه ها مفید است. این میوه های ریز و ترش حاوی مواد مغذی گیاهی به نام پروآنتوسیانیدین های نوع A هستند که از چسبیدن باکتری ها به پوشش دستگاه ادراری و مثانه و عفونت های ادراری جلوگیری می کنند. این برای کسانی که مبتلا به بیماری کلیوی هستند مفید است، زیرا احتمال خطر ابتلا به عفونت ادراری در آنها بیشتر است. کرن بری را می توان به صورت خشک، پخته، تازه یا به صورت آب مصرف کرد. پتاسیم، فسفر و سدیم آنها بسیار کم است.

یک فنجان (100 گرم) قره قاط تازه حاوی:

• سدیم: 2 میلی گرم
• پتاسیم: 80 میلی گرم
• فسفر: 11 میلی گرم

قارچ شیاتک

قارچ شیاتاك ماده ای خوش طعم است كه می تواند به عنوان جایگزین گوشت گیاهی برای افرادی كه رژیم كلیوی دارند و باید پروتئین را محدود كنند، مورد استفاده قرار گیرد. آنها منبع عالی ویتامین های گروه B، مس، منگنز و سلنیوم هستند.

علاوه بر این، آنها مقدار کافی پروتئین گیاهی و فیبر غذایی فراهم می کنند. پتاسیم قارچ شیاتاك نسبت به قارچ های دكمه ای سفید و پرتوبلو كمتر است و این باعث می شود كه برای افرادی كه رژیم كلیوی دارند، مناسب باشد.

یک فنجان (145 گرم) قارچ پخته شده شیتاکی حاوی:

• سدیم: 6 میلی گرم
• پتاسیم: 170 میلی گرم
• فسفر: 42 میلی گرم

سخن آخر

غذاهای مناسب کلیه برای افراد زیر رژیم کلیوی گزینه های بسیار خوبی هستند. به یاد داشته باشید که همیشه درباره انتخاب مواد غذایی خود با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید که بهترین رژیم غذایی را برای نیازهای فردی خود دنبال می کنید. محدودیت های رژیم غذایی بسته به نوع و سطح آسیب کلیه و همچنین مداخلات پزشکی مانند داروها یا درمان دیالیز متفاوت است. اگرچه پیروی از رژیم کلیوی در برخی مواقع می تواند محدودیت ایجادکند، اما غذاهای بسیار خوشمزه ای وجود دارد که در یک برنامه غذایی سالم، متعادل و مناسب برای کلیه ها قرار دارند.