اسهال

اسهال یا انتروکولیت در واقع افزایش تعداد و شدت حرکات دفع مدفوع و یا شل شدن بیش از حد مدفوع است. اگرچه تغییر در دفع مدفوع و شل بودن آن می توانند جدا از هم اتفاق بیفتند، اما در انتروکولیت اغلب این تغییرات هر دو با هم رخ می دهند.

انتروکولیت را باید از چهار بیماری دیگر تشخیص داد که عبارتند از:

• دفع مدفوع بلافاصله بعد از خوردن غذا
• بی اختیاری مدفوع، بی اختیاری مدفوع عدم توانایی کنترل دفع مدفوع می باشد که فرد نمی تواند به توالت برسد.
• تخلیه ناقص، که بعد از دفع مدفوع فرد احساس می کند دوباره نیاز دارد به توالت برود، اما بار دوم دفع مدفوع مشکل تر می شود.
• فوریت رکتال، که یک فوریت ناگهانی و شدید دفع مدفوع است که اگر توالت در دسترس نباشد، فرد نمی تواند آن را کنترل کند.

علت اسهال 

برخی از غذاها ممکن است باعث ایجاد انتروکولیت در برخی افراد شوند، برخی از این غذاها عبارتند از:

• فلفل
• فروکتوز
• مرکبات
• گوشت چرب
• شکر مصنوعی
• فیبر خیلی زیاد
• غذاهای سرخ شده
• غذاهایی با سس زیاد

با انتروکولیت، مدفوع سست تر می شود. این سست بودن مدفوع که می تواند تا حدودی از نرم تا آبکی متفاوت باشد، در اثر افزایش آب در مدفوع به وجود می آید. غذایی که هضم نشده است به شکل مایع به روده کوچک و سپس روده بزرگ منتقل می شود. روده کوچک و روده بزرگ به ویژه روده بزرگ آب را جذب می کند و مواد غذایی هضم شده را به شکل مدفوع تبدیل می کنند. اگر معده و روده کوچک بیش از حد مایعات ترشح کنند، مقادیر زیادی آب در مدفوع ایجاد می شود. ولی اگر روده کوچک و روده بزرگ به اندازه کافی آب را جذب نکنند، منجر به انتروکولیت می شوند.

علت اسهال حاد

شایع ترین علت انتروکولیت حاد عفونت – ویروسی، باکتریایی و انگلی است.

باکتری ها می توانند باعث مسمومیت حاد غذایی شوند. دلیل مهم دیگر انتروکولیت حاد، شروع و مصرف داروی جدید است زیرا بسیاری از داروها می توانند باعث انتروکولیت شوند.

علت اسهال مسافرتی

بسیاری از انواع مختلف باکتری E. coli وجود دارند. اکثر باکتری های E. coli در روده کوچک و روده بزرگ زندگی می کنند و غیر بیماری زا هستند و باعث بیماری در روده نمی شوند. با این وجود، این E. coli غیر بیماری زا می توانند در خارج از روده، به عنوان مثال، در مجاری ادراری یا جریان خون (سپسیس) ایجاد شوند. با این حال، برخی از گونه های E. coli بیماری زا هستند و می توانند باعث ایجاد بیماری در روده کوچک و روده بزرگ شوند. این گونه های بیماری زا E. coli باعث ایجاد انتروکولیت می شوند یا با تولید سموم منجر به التهاب غده روده کوچک و روده بزرگ می شوند.

گردشگرانی که از کشورهای خارجی با آب و هوای آلوده و بهداشت نامناسب بازدید می کنند (مکزیک، بخش هایی از آفریقا و غیره) ممکن است با خوردن غذاهای آلوده مانند میوه، سبزیجات، غذاهای دریایی، گوشت خام و آب آلوده به انتروکولیت آلوده مبتلا شوند. سموم تولید شده توسط این باکتری ها باعث بروز ناگهانی انتروکولیت، گرفتگی شکم، حالت تهوع و گاهی استفراغ می شوند. این علائم معمولاً 3-7 روز پس از ورود به کشور خارجی رخ می دهد و به طور کلی بعد از 3 روز برطرف می شود. گاهی، باکتری یا انگل های دیگر می تواند باعث انتروکولیتدر مسافران شود. انتروکولیت ناشی از ارگانیسم های دیگر معمولا بیشتر از 3 روز طول می کشد.

علت اسهال ویروسی

گاستروانتریت ویروسی (عفونت ویروسی معده و روده کوچک) شایع ترین علت انتروکولیت حاد در سراسر جهان است.

علت اسهال مزمن

سوء مصرف ملین

سوءمصرف ملین یک دلیل برای انتروکولیت مزمن است.

بیماری های غدد درون ریز

چندین بیماری غدد درون ریز مانند پرکاری تیروئید و بیماری آدیسون ممکن است باعث انتروکولیت شود.

سندرم روده تحریک پذیر

سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک علت اصلی انتروکولیت یا یبوست است. به طور معمول در روده افراد مبتلا التهابی دیده نمی شود.

بیماری های عفونی

چند بیماری عفونی می تواند باعث اسهال مزمن شود. بیماران مبتلا به ایدز غالباً به عفونت های مزمن روده و اسهال مبتلا می شوند.

بیماری التهابی روده (IBD)

بیماری کرون و کولیت اولسراتیو، بیماری هایی هستند که باعث التهاب روده کوچک و یا روده بزرگ و معمولا اسهال مزمن می شوند.

رشد باکتریایی روده کوچک، به دلیل مشکلات روده کوچک، باکتری های کولون معمولی ممکن است از روده بزرگ به روده کوچک منتشر شده و منجر به انتروکولیت شوند.

سوء جذب چربی

عدم توانایی هضم یا جذب چربی است. سوء جذب چربی می تواند به دلیل کاهش ترشحات لوزالمعده یا به دلیل بیماری هایی روده کوچک مانند سلیاک ایجاد شود که از جذب چربی هضم شده جلوگیری می کند.

عفونت

به دنبال عفونت های حاد ویروسی، باکتریایی یا انگلی، برخی از افراد دچار اسهال مزمن می شوند. علت این نوع اسهال مشخص نیست، اما برخی از افراد ممکن است دارای رشد باکتریایی روده کوچک باشند که با التهاب همراه است. همچنین به این بیماری IBS پس از عفونت گفته می شود .

سوء جذب کربوهیدرات (قند)

اختلال جذب کربوهیدرات یا سوء جذب قند نشان دهنده ناتوانی در هضم و جذب قندها است. شناخته شده ترین سوء جذب قند با کمبود لاکتاز و یا عدم تحمل شیر است که فرآورده های شیر حاوی شکر شیر، لاکتوز، منجر به انتروکولیت می شوند. اگرچه لاکتوز شایع ترین شکل سوء جذب قند است، اما قندهای دیگر رژیمی مانند فروکتوز و سوربیتول هم ممکن است باعث اسهال شوند.

سرطان روده بزرگ

سرطان روده بزرگ می تواند باعث اسهال یا یبوست شود. اگر سرطان عبور مدفوع را مسدود کند، معمولا باعث یبوست می شود. با این وجود، گاهی اوقات ترشح آب در پشت انسداد مدفوع وجود دارد و مدفوع آبکی از پشت انسداد در اطراف سرطان نشت می کند و منجر به اسهال می شود. سرطان به ویژه در قسمت انتهایی روده بزرگ می تواند منجر به مدفوع آبکی شود. اسهال یا یبوست ناشی از سرطان معمولا پیشرونده است و به تدریج بدتر می شود. سرطان در روده می تواند منجر به تخلیه ناقص شود.

انواع اسهال

اسهال به صورت مطلق یا نسبی و بر اساس تعداد دفعات دفع مدفوع یا قوام مدفوع تعریف می شود.

تعداد دفعات دفع مدفوع

افراد سالم حداکثر و تقریبا سه بار در روز دفع مدفوع را دارند، به دفع مدفوع بیش از سه بار در روز اسهال گفته می شود.

“اسهال نسبی” با افزایش تعداد دفع مدفوع در روز گفته می شود. یعنی فردی که معمولاً هر روز یک بار دفع مدفوع داشته، اگر در روز بعد دو بار حرکت روده داشته باشد به آن اسهال نسبی می گویند.

قوام مدفوع

تعریف اسهال مطلق بر اساس قوام مدفوع دشوار است زیرا قوام مدفوع به رژیم غذایی بستگی دارد. بنابراین، افرادی که مقادیر زیادی سبزیجات می خورند، نسبت به افرادی که سبزیجات و میوه های کمی مصرف می کنند، مدفوع شل تری دارند. مدفوع هایی که مایع یا آبکی هستند همیشه غیر طبیعی بوده و اسهال محسوب می شوند. براساس قوام مدفوع، اسهال نسبی زمانی است که مدفوع شل تر از حد معمول باشد.

اسهال به طور کلی به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شود.

• اسهال حاد از چند روز تا یک هفته ادامه دارد.
• اسهال مزمن معمولا بیشتر از سه هفته ادامه دارد.

برای درمان مهم است که نوع حاد و مزمن آن تشخیص داده شوند زیرا آن ها معمولا علت های مختلفی و درمان های جدا از هم دارند.

بر اساس علت بیماری، انتروکولیت را می توان به پنج نوع تقسیم کرد:

اسهال ترشحی

در این اسهال مایعات زیادی در روده ترشح می شوند.

اسهال اسمزی

كه در آن مولكول های كوچكی كه به درستی هضم و جذب نشده اند به روده بزرگ منتقل شده و آب و الکترولیت را به سمت روده بزرگ و مدفوع می كشند.

اسهال وابسته به تحرک روده ها

در آن ماهیچه های روده فعالیت زیادی دارند و محتویات روده را سریعا برای جذب آب و الکترولیت ها منتقل می کنند.

اسهال التهابی

اسهال التهابی شامل چند مکانیسم است. التهاب روده کوچک و یا روده بزرگ ناشی از باکتری ها یا ایلیتیت یا کولیت غیر باکتریایی می تواند علت اصلی انتروکولیت التهابی باشد.

کولیت کلاژن

نوع چهارم غیرطبیعی است. این بیماری با وضعیتی به نام کولیت کلاژن شناخته می شود. در کولیت کلاژن، روده بزرگ به علت زخم روده نمی تواند مایعات و الکترولیت ها را جذب کند و باعث انتروکولیت می شود. التهاب نیز ممکن است نقشی داشته باشد.

علائم اسهال

علائم مرتبط با اسهال بستگی به علت و نوع اسهال دارد.

• اسهال کولیت کلاژن اغلب با درد شکم همراه است.
• اسهال مرتبط با تحرک به احتمال زیاد با درد شکم همراه است .
• اسهال اسمزی معمولا آبکی است، اما ویژگی اصلی آن این است که اگر مصرف مواد غذایی متوقف شود اسهال از بین می رود.
• اگر یک ماده ترشحی بزرگ در اسهال وجود داشته باشد یا حرکات مکرر و آبکی روده داشته باشید. درد و علائم التهابی وجود ندارد.
• اسهال التهابی اغلب با درد شکم و همچنین علائم التهاب، به عنوان مثال، تب و حساسیت شکمی همراه می باشد. همچنین احتمال دارد با خون ریزی روده، خون جزئی در مدفوع که فقط با آزمایش مدفوع خون تشخیص داده می شود، همراه باشد.

علائم اسهال ویروسی

علائم گاستروانتریت ویروسی معمولا 48-72 ساعت طول می کشد و شامل موارد زیر است:

• اسهال
• استفراغ
• حالت تهوع
• درد شدید شکم

بر خلاف انتروکولیتیت باکتریایی (عفونت باکتریایی روده کوچک و روده بزرگ)، بیماران مبتلا به انتروکولیت ویروسی معمولاً در مدفوع خود خون یا عفونت ندارند و ممکن است کمی تب کنند. انتروکولیت ویروسی می تواند به صورت فردی و یا به صورت اپیدمی (در میان افراد یک خانواده) ایجاد شود. اسهال فردی احتمالاً در اثر ویروس های مختلف ایجاد شده است و از طریق تماس شخص به فرد آلوده منتشر می شود. شایع ترین علت اسهال اپیدمی عفونت ویروسی است.

علائم انتروكوليت باكتريايی

باکتری های ایجاد کننده بیماری معمولاً به روده های کوچک و روده بزرگ حمله می کنند و باعث انتروکولیت می شوند. انتروکولیتیت باکتریایی با علائم التهاب (خون یا چرک در مدفوع، تب، حساسیت به شکم) و همچنین درد شکم و اسهال مشخص می شود. این باکتری ها معمولاً با نوشیدن آب آلوده یا خوردن غذاهای آلوده مانند سبزیجات، مرغ و لبنیات منتقل می شوند. انتروکولیت ناشی از باکتری کلستریدیوم دیفیسیل، غیر طبیعی است زیرا اغلب در اثر درمان و مصرف آنتی بیوتیکی ایجاد می شود. Clostridium difficile همچنین شایع ترین عفونت بیمارستانی است. اما متأسفانه، عفونت در بین افرادی که نه آنتی بیوتیک مصرف کرده اند و نه در بیمارستان بوده اند در حال افزایش است.

1. coli O157: H7 گونه ای از E. coli است که سمی تولید می کند و باعث انتروکولیت با خون ریزی می شود. شیوع مشهور آنترولوکیت بواسیر خونی در ایالات متحده مشاهده شده است که در گوشت گاو آلوده در همبرگرها وجود دارد. از این رو به آن کولیت همبرگر نیز گفته می شود.

درصد کمی از بیماران آلوده به E. coli O157: H7، به ویژه کودکان، می توانند به سندرم همولیتیک اورمیک (HUS) مبتلا شوند. سندرم همولیتیک اورمیک می تواند منجر به نارسایی کلیه شود. برخی شواهد نشان می دهد که استفاده طولانی مدت از داروهای ضد اسهال یا استفاده از آنتی بیوتیک ها احتمال ابتلا به سندرم همولیتیک اورمیک را افزایش می دهد.

مسمومیت غذایی

مسمومیت غذایی یک بیماری ساده است که در اثر سموم تولید شده توسط باکتری ها ایجاد می شود. سموم باعث ایجاد درد شکم (گرفتگی) و استفراغ می شوند و در این صورت روده کوچک مقادیر زیادی آب را که منجر به اسهال می شود ترشح می کند. علائم مسمومیت غذایی معمولاً کمتر از 24 ساعت طول می کشد.

انگل ها

عفونت های انگلی معمولا با آب آشامیدنی آلوده منتقل می شود. عفونت های انگلی معمولاً با التهاب همراه نیستند و خون و عفونتی در مدفوع وجود ندارد اما باعث تب خفیف می شود. عفونت با آمیب که معمولاً هنگام مسافرت به خارج از کشور دیده می شود با علائم التهاب، خون یا چرک در مدفوع و تب همراه است. انگل Cryptosporidium، عفونتی است که توسط آب آلوده پخش می شود که می تواند در کلرزنی زنده بماند و منجر به اسهال شود. سیکلوسپورا یک انگل تولید کننده اسهال است که با تمشک آلوده از گواتمالا همراه است.

داروها

اسهال ناشی از دارو بسیار شایع است زیرا بسیاری از داروها باعث اسهال می شوند. علامت اصلی انتروکولیت ناشی از دارو این است که اسهال با مصرف دارو شروع می شود. داروهایی که بیشتر آن ها باعث ایجاد اسهال می شود آنتی اسیدها و مکمل های غذایی حاوی منیزیم هستند.

سایر انواع دارویی که باعث انتروکولیت می شوند، عبارتند از:

• آنتی بیوتیک ها
• داروهای شیمی درمانی
• داروهایی کنترل فشار خون بالا
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
• داروها برای کنترل ضربان قلب نامنظم (ضد آریتمی)

چند نمونه از داروهای خاص که معمولاً باعث اسهال می شوند عبارتند از:

• کینیدین
• موتیلیوم
• olsalazine
• کلشی سین
• میزوپروستول
• metoclopramide

 تشخیص اسهال

تشخیص اسهال حاد

اسهال حاد معمولا به آزمایشات کمی نیاز دارد، که برخی از آن ها عبارتند از:

• اندازه گیری فشار خون که کم آبی بدن را تأیید می کند.
• آزمایش های ایمونولوژیک که بر روی نمونه های مدفوع انجام می شود تا عفونت با Giardia را تشخیص دهند.
• بررسی مقدار کمی از مدفوع در زیر میکروسکوپ برای تشخیص نوع میکروب به پزشک کمک می کند و علاوه بر آن ممکن است گلبول های سفید و التهاب روده را نشان دهد.

تشخیص اسهال مزمن

در اسهال مزمن تشخیص بیشتر برای شناسایی علت های غیر عفونی اسهال انجام می شود.

پزشک برای تشخیص آن ممکن است روش های زیر را تجویز کند:

• اسکن اشعه X یا آندوسکوپی
• اندازه گیری سطح خون کورتیزول و هورمون تیروئید
• آزمایش خون و بیوپسی روده کوچک برای تشخیص سلیاک
• آزمایش تنفس هیدروژن برای تشخیص رشد باکتری در روده کوچک و سوء جذب قند
• استئوگاگاستروودوودنوسکوپی، EGD یا کولونوسکوپی برای معاینه و بیوپسی روده کوچک
• اندازه گیری چربی در یک آزمایش 72 ساعته مدفوع برای تشخیص سوء جذب چربی با انجام می گیرد.

عوارض اسهال

کمبود آب بدن در صورت از دست دادن بیش از حد مایعات و مواد معدنی بدن همراه با اسهال رخ می دهد.

• بیماران مبتلا به کم آبی بدن خفیف ممکن است تنها عطش و خشکی دهان را تجربه کنند.
• کمبود خون متوسط تا شدید می تواند به دلیل کاهش حجم خون باعث افت فشار خون در بدن شود. کاهش ادرار، ضعف شدید، شوک، نارسایی کلیه،گیجی، اسیدوز و کما ممکن است در موارد اسهال شدید رخ دهند.
• کمبود آب بدن در بین بیماران بالغ مبتلا به اسهال حاد که مقادیر زیادی مدفوع آبکی دارند شایع است. همچنین در شیرخواران و خردسالانی که مبتلا به گاستروانتریت ویروسی یا عفونت باکتریایی هستند، زیاد دیده می شود.

با طولانی یا تشدید اسهال، مواد معدنی بدن همراه با آب از دفع و باعث کمبود مواد معدنی می شود. شایع ترین کمبودها با سدیم و پتاسیم رخ می دهد. ناهنجاری های کلرید و بی کربنات نیز ممکن است ایجاد شود. سرانجام، ممکن است به دلیل عبور مکرر مدفوع آبکی که حاوی مواد تحریک کننده است، مقعد تحریک و حساس شود.

درمان اسهال

درمان اسهال در نوزادان و کودکان

بیشترین اسهال حاد در شیرخواران و کودکان به دلیل انتروکولیت ویروسی و معمولا کوتاه مدت است. آنتی بیوتیک ها به طور معمول برای انتروکولیت ویروسی تجویز نمی شوند. اما اسهال همراه با تب، استفراغ و مدفوع شل در کودکان می تواند نشان دهنده سایر عفونت های کودکانه مانند اوتیت مدیا (عفونت گوش میانی)، ذات الریه، عفونت مثانه، سپسیس (عفونت باکتریایی در خون) و مننژیت باشد. این بیماری ها ممکن است نیاز به درمان زود هنگام با آنتی بیوتیک داشته باشند.

نوزادان مبتلا به اسهال حاد ممکن است به سرعت دچار کمبود شدید آب شوند و به همین دلیل نیاز به درمان زودرس دارند. به همین دلایل، نوزادان بیمار مبتلا به انتروکولیت باید توسط متخصصان کودکان ارزیابی شوند تا علت را شناسایی و معالجه کنند. نوزادان مبتلا به کم آبی بدن متوسط تا شدید معمولا با مایعات داخل وریدی در بیمارستان درمان می شوند. پزشک متخصص اطفال ممکن است تصمیم بگیرد کودکانی را که به دلیل کمبود آب بدن خفیف دارند به دلیل گاستروانتریت ویروسی در خانه با محلول های خوراکی، درمان کنند.

درمان اسهال بزرگسالان

در موارد خفیف، آب میوه های رقیق شده، نوشابه های حاوی شکر و آب برای جلوگیری از کم آبی بدن استفاده می شود. کافئین و لاکتوز باید به طور موقت مصرف نشود زیرا می توانند بیماری را تشدید کنند. اگر تهوع و استفراغ وجود نداشته باشد، مصرف غذاهای جامد باید ادامه یابد. غذاهایی که معمولا در هنگام بیماری انتروکولیت به خوبی تحمل می شوند برنج، غلات، موز، سیب زمینی و محصولات فاقد لاکتوز هستند. از محلول های هیدراتاسیون خوراکی می توان برای درمان اسهال نسبتا شدید در کودکان بزرگتر از 10 سال و بزرگسالان استفاده کرد.

محلول های خوراکی ORS حاوی گلوکز و الکترولیت برای درمان اسهال و جلوگیری از کم آبی بدن در دسترس هستند.

سبک زندگی و درمان خانگی اسهال

بسیاری از داروهای خانگی برای درمان اسهال پیشنهاد شده اند. با این حال، تعداد کمی از آن ها به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته اند. سه مورد مطالعه شده که به نظر می رسد مؤثر باشند پکتین، موزهای سبز پخته شده و لبنیات پروبیوتیک هستند. بیشتر انواع اسهال حاد و کوتاه مدت نیازی به آنتی بیوتیک ندارند. آنتی بیوتیک ها حتی برای شایع ترین عفونت های باکتریایی که باعث اسهال می شوند، لازم نمی باشند.

با این حال، آنتی بیوتیک ها اغلب در موارد زیر استفاده می شوند:

• اسهال مسافر
• اسهال شدید و مداوم
• مبتلایان به نارسایی قلبی، بیماری ری و ایدز
• اسهال ناشی از انگل، عفونت های جدی تر باکتریایی (مانند شیگلا)، و یا کلستریدیوم دیفیسیل
• اسهال حاد، باید طی 72 ساعت بهبود یابد. اگر علائم بهبود نیافت و یا بدتر شد، قبل از ادامه درمان با داروهای ضد اسهال باید با پزشک مشورت کنید..
• از داروهای ضد اسهال نباید بدون تجویز پزشک استفاده شود. استفاده از آن ها ممکن است منجر به التهاب جدی تر و طولانی شود. علاوه بر آن، این داروها نباید در كودكان كمتر از دو سال استفاده شوند.

مراجعه به پزشک

بیشتر انواع انتروکولیت خفیف که مدت زمان کوتاهی ایجاد می شوند نیازی به مراجعه پزشک نیست.

در صورت وجود شرایط زیر بهتر است با پزشک مشورت کنید:

• اسهال حاد در کودکان
• اسهال حاد در زنان باردار
• کم آبی بدن متوسط یا شدید
• تب بالا (38.3 درجه سانتی گراد)
• درد یا حساسیت متوسط یا شدید شکم
• اسهال خونی همراه با التهاب شدید روده
• اسهال پس از بازگشت از کشورهای خارجی
• استفراغ طولانی مدت که مانع غذا خوردن می شود.
• انتروکولیت شدید که بعد از 48 ساعت بهبودی نشان نمی دهد.
• انتروکولیت که در طی یا بلافاصله پس از اتمام دوره آنتی بیوتیک رخ می دهد.
• انتروکولیت در بیماران مبتلا به بیماری های مزمن روده مانند کولیت یا بیماری کرون
• انتروکولیت در افراد مبتلا به بیمار های زمینه ای مانند افراد مبتلا به دیابت، بیماری قلبی و ایدز