کتواسیدوز دیابتی، زمانی ایجاد می شود که بدن قادر به تولید انسولین کافی نیست. بدون انسولین کافی، بدن شروع به تجزیه چربی می کند. این فرآیند باعث ایجاد اسیدها در جریان خون به نام کتون می شود که در صورت عدم درمان منجر به کتواسیدوز دیابتی می شود. در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 شیوع کمتری دارد زیرا سطح انسولین معمولاً خیلی پایین نمی آید. کتواسیدوز دیابتی ممکن است اولین علامت دیابت نوع 1 باشد، زیرا افراد مبتلا به این بیماری نمی توانند انسولین خود را بسازند.
- کتواسیدوز را نباید با کتوز که بی ضرر است، اشتباه گرفته شود.
- کتوز می تواند در نتیجه یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات، که به عنوان یک رژیم کتوژنیک شناخته می شود، رخ دهد.
- کتواسیدوز دیابتی فقط هنگامی ایجاد می شود که انسولین کافی در بدن وجود نداشته باشد.
اگر مبتلا به دیابت هستید یا در معرض ابتلا به آن قرار دارید، بهتر است علائم هشدار دهنده کتواسیدوز دیابتی را بیاموزید و بدانید چه موقع به دنبال مراقبت های فوری پزشکی باشید.
علت کتواسیدوز دیابتی
کتواسیدوز دیابتی هنگامی اتفاق میفتد که انسولین در بدن به حدی کم باشد که:
- چربی خیلی سریع تجزیه می شود.
- کبد مقدار زیادی قند خون را ایجاد می کند.
- گلوکز (قند خون) نمی تواند وارد سلول شود تا به عنوان منبع سوخت مورد استفاده قرار گیرد.
کتون ها معمولاً هنگامی که بدن چربی ها را تجزیه می کند پس از مدت طولانی بین وعده های غذایی، تولید می شوند. هنگامی که کتون ها خیلی سریع تولید شده و در خون و ادرار تجمع یافته، با افزایش اسیدیته خون می توانند سمی شوند. این بیماری به عنوان کتواسیدوز شناخته می شود.
کتواسیدوز دیابتی معمولاً توسط علل زیر ایجاد می شود:
بیماری ها
یک عفونت یا بیماری زمینه ای می تواند باعث شود بدن سطح بالاتری از هورمون های خاص مانند آدرنالین یا کورتیزول تولید کند. متأسفانه، این هورمون ها اثر انسولین را خنثی کرده و بعضی اوقات باعث ایجاد یک قسمت از کتواسیدوز دیابتی می شوند.
پنومونی و عفونت ادراری علت های رایج برای کتواسیدوز دیابتی هستند.
انسولین درمانی
درمان انسولین که به درستی صورت نگرفته باشد، می تواند انسولین کمی در بدن ایجاد کند و باعث کتواسیدوز دیابتی شود.
سایر محرک های احتمالی کتواسیدوز دیابتی، عبارتند از:
- آسیب جسمی یا عاطفی
- دچار سكته قلبی یا سكته مغزی
- مصرف الکل یا مواد مخدر، به ویژه کوکائین
- مصرف برخی از داروهای خاص مانند داروهای کورتیکواستروئیدها و برخی از داروهای ادرارآور
عوامل خطر کتواسیدوز دیابتی
خطر ابتلا به این عارضه در موارد ابتلا به دیابت نوع 1 و از دست دادن مکرر دوز انسولین، بیشتر می شود.
برخی عوامل که خطر ابتلا به این عارضه را افزایش می دهند، عبارتند از:
- سیگار
- استرس
- تب بالا
- سن زیر 19 سال
- اعتیاد به مواد مخدر یا الکل
اگرچه این عارضه در افرادی که دیابت نوع 2 دارند کمتر دیده می شود، اما ممکن است در آن ها رخ می دهد. برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 “مستعد کتون” هستند و خطر بیشتری برای ابتلا به این عارضه دارند. برخی از داروها می توانند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهند. در مورد عوامل خطر خود با پزشک صحبت کنید.
علائم کتواسیدوز دیابتی
علائم این عارضه اغلب به سرعت و گاهی اوقات در 24 ساعت بروز می كند.
در برخی موارد، این علائم ممکن است اولین نشانه های ابتلا به دیابت باشد، که عبارتند از:
- تکرر ادرار
- درد شکم
- سرگیجه
- تهوع و استفراغ
- ضعف یا خستگی
- نفس با بوی میوه
- تشنگی بیش از حد
علائم خاص كتواسیدوز دیابتی كه از طریق دستگاه آزمایش خون و ادرار قابل تشخیص هستند، شامل قند خون بالا و سطح کتون بالا در ادرار می باشد. اگر احساس بیماری یا استرس دارید یا به تازگی دچار بیماری یا صدماتی شده اید، اغلب قند خون خود را بررسی کنید.
در صورت بروز علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- سطح متوسط یا زیاد کتون در ادرار
- استفراغ و عدم تحمل مواد غذایی یا مایعات
- سطح قند خون بالا و عدم درمان خانگی
به یاد داشته باشید، کتواسیدوز دیابتی درمان نشده، می تواند کشنده باشد.
عوارض کتواسیدوز دیابتی
عوارض درمانی آن، شامل موارد زیر است:
قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
انسولین اجازه می دهد قند وارد سلول های بدن شده و باعث کاهش سطح قند خون می شود.
پتاسیم کم (هیپوکالمی)
مایعات و انسولین مورد استفاده در درمان کتواسیدوز دیابتی می توانند باعث کاهش سطح پتاسیم شوند. سطح پتاسیم پایین می تواند فعالیت قلب، ماهیچه ها و اعصاب فرد را مختل کند.
التهاب در مغز (انسفالیت)
تنظیم سریع قند خون خیلی سریع می تواند باعث التهاب در مغز شود. به نظر می رسد این عارضه در کودکان به ویژه در افراد مبتلا به دیابت که اخیراً تشخیص داده شده اند، شایع تر باشد. در صورت عدم درمان، احتمال بروز عوارض بسیار بیشتر است. کتواسیدوز دیابتی می تواند منجر به از دست دادن هوشیاری و حتی کشنده باشد.
تشخیص کتواسیدوز دیابتی
اگر پزشک به کتواسیدوز دیابتی دیابتی شک کند، وی معاینه فیزیکی و آزمایش خون مختلفی را تجویز می کند. در بعضی موارد، آزمایشات جانبی ممکن است برای تشخیص کتواسیدوز دیابتی لازم می باشد. در دیابت نوع 1 برای غربالگری زود هنگام کتواسیدوز آزمایش کتون استفاده می شود. آزمایش کتون معمولاً با استفاده از نمونه ادرار یا نمونه خون انجام می شود. آزمایش کتون معمولاً هنگامی انجام می شود که مشکوک به کتواسیدوز دیابتی باشد.
سایر آزمایشات مورد نیاز عبارتند از:
- گاز خون شریانی
- آزمایش قند خون
- اندازه گیری فشار خون
- اندازه گیری متابولیسم
اغلب، ابتدا آزمایش ادرار انجام می شود. اگر کتون ادرار مثبت باشد، سپس بتا-هیدروکسی بوتیرات در خون اندازه گیری می شود. که رایج ترین اندازه گیری کتون است. کتون اصلی دیگر استواستات می باشد.
پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای شناسایی مشکلات اساسی و بیماری های زمینه ای که به کتواسیدوز دیابتی کمک کرده ارائه دهد.
پیش آگهی کتواسیدوز دیابتی
بیشتر افراد طی 24 ساعت به درمان پاسخ می دهند. بعضی اوقات، بهبودی بیشتر طول می کشد. اگر کتواسیدوز دیابتی درمان نشود، می تواند منجر به بیماری شدید یا مرگ شود.
درمان کتواسیدوز دیابتی
بیمار ممکن است در اورژانس معالجه و یا در بیمارستان بستری شود. درمان معمولاً شامل موارد زیر است:
جایگزینی مایعات
بیمار مایعات زیادی چه از طریق دهان و چه از طریق رگ (به صورت داخل وریدی) دریافت خواهد کرد تا مجدداً میزان آب بدن او تنظیم شود.
تعویض الکترولیت
الکترولیت ها مواد معدنی موجود در خون هستند که دارای بار الکتریکی مانند سدیم، پتاسیم و کلرید هستند. عدم انسولین می تواند سطح چندین الکترولیت در خون را کاهش دهد.
برای درمان کتواسیدوز دیابتی، بیمار از طریق ورید الکترولیت ها را دریافت خواهد کرد. در این صورت به طور منظم عملکرد قلب، ماهیچه ها و سلول های عصبی را تنظیم می شوند.
انسولین درمانی
انسولین فرآیندهای ایجاد کننده کتواسیدوز دیابتی را معکوس می کند. علاوه بر مایعات و الکترولیت ها، انسولین درمانی (معمولاً از طریق ورید) برای درمان انجام خواهد گرفت. هنگامی که سطح قند خون بیمار به حدود 200 میلی گرم در لیتر کاهش یافت و خون او دیگر اسیدی نبود، انسولین داخل وریدی با انسولین درمانی زیر جلدی جایگزین شود.
با بازگشت وضعیت بدن به حالت عادی، پزشک آزمایشات دیگری برای بررسی علل احتمالی این نوع بیماری در نظر خواهد گرفت. بسته به شرایط، ممکن است بیمار به درمان بیشتری نیاز داشته باشد.
در صورتی که عفونت باکتریایی یافت شود، پزشک می توان آنتی بیوتیک تجویز کند. اگر حمله قلبی تشخیص داده شود، پزشک ممکن است ارزیابی بیشتر قلب بیمار را توصیه کند.
پیشگیری کتواسیدوز دیابتی
اگرچه شما نمی توانید به طور کامل از بیماری یا عفونت پرهیز کنید، می توانید برای یادآوری گرفتن انسولین و کمک به پیشگیری و برنامه ریزی در موارد اضطراری کتواسیدوز دیابتی اقداماتی انجام دهید.
مهمترین موارد، مدیریت صحیح دیابت عبارتند از:
- اگر از پمپ انسولین استفاده می کنید، غالباً بررسی کنید که انسولین از طریق لوله جریان می یابد. مطمئن شوید که لوله از پمپ مسدود و یا از آن جدا نشده است.
- اگر هر روز انسولین تزریق می کنید، زنگ هشداری را برای خود تنظیم کرده تا در یادآوری زمان مصرف به شما کمک کند.
- متعهد به مدیریت دیابت خود باشید. تغذیه سالم و فعالیت بدنی را بخشی از کارهای روزمره خود قرار دهید.
- داروهای دیابت خوراکی یا انسولین را طبق دستورالعمل پزشک مصرف کنید.
- سطح قند خون خود را کنترل کنید. ممکن است حداقل سه تا چهار بار در روز لازم باشد سطح قند خون خود را بررسی کرده و یادداشت کنید.
- مقدار انسولین را در صورت لزوم تنظیم کنید. با پزشک در مورد چگونگی تنظیم دوز انسولین بسته به سطح قند خون، رژیم غذایی و میزان فعالیت خود صحبت کنید. اگر سطح قند خون شروع به افزایش کرد، از برنامه درمانی دیابت خود پیروی کنید تا قند خون خود را به محدوده طبیعی برگردانید.
- هنگامی که بیمار هستید و استرس ندارید، ادرار خود را برای کتون با کیت ادرار بدون بررسی کنید.
- اگر سطح کتون شما متوسط یا زیاد بود، سریعاً با پزشک تماس بگیرید یا به دنبال مراقبت های اضطراری باشید. اگر میزان کتون کم باشد، ممکن است نیاز به انسولین بیشتری داشته باشید.
- اگر حدس می زنید کتواسیدوز دیابتی دارید سریعا اقدام کنید و به دنبال درمان های پزشکی باشید.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
کتواسیدوز دیابتی خطرناک و جدی است. در صورت بروز علائم هر چند خفیف، فوراً با پزشک تماس بگیرید.
پزشک برای بررسی و تشخیص بهتر ممکن است، سوالات زیر را از بیمار بپرسد:
- آیا به دیابت مبتلا شده اید؟
- آیا در تنفس مشکل دارید؟
- آیا درد قفسه سینه دارید؟
- آیا اخیراً استرس یا تروما داشته اید؟
- آیا اشتهای خود را از دست داده اید؟
- آیا اخیراً به بیماری یا عفونت مبتلا شده اید؟
- آیا اخیراً سطح کتون خود را بررسی کرده اید؟
- آیا اخیراً میزان قند خون خود را بررسی کرده اید؟
- چقدر از برنامه درمانی دیابت خود پیروی می کنید؟
- آیا اخیراً از الکل یا داروهای تفریحی استفاده کرده اید؟
- علائم شما کدامند و چه زمانی این علائم ایجاد یا تشدید شده است؟
آخرین دیدگاه‌ها