آلکالوز متابولیک، بیماری است که وقتی خون بیش از حد قلیایی می شود، رخ می دهد. قلیایی درست نقطه مقابل اسیدی است. وقتی که تعادل اسیدی-قلیایی خون، کمی به سمت قلیایی متمایل شود ،بدن ما عملکرد بهتری دارد.
آلکالوز زمانی رخ می دهد که بدن یکی از این موارد را داشته باشد:
- کاهش بیش از حد یون های هیدروژن تولید کننده اسید
- افزایش بیش از حد یون های بی کربنات تولید کننده قلیایی
بسیاری از افراد هیچ علائمی از آلکالوز متابولیک را تجربه نمی کنند، بنابراین شاید ندانند که به آن مبتلا هستند. آلکالوز متابولیک یکی از چهار نوع اصلی آلکالوز است.
انواع آلکالوز متابولیک
دو نوع آلکالوز متابولیک وجود دارد که عبارتند از:
- آلکالوز پاسخ دهنده کلرید که در نتیجه از دست دادن یون های هیدروژن، و معمولاً با استفراغ یا کمبود آب بدن رخ می دهد.
- آلکالوز مقاوم در برابر کلرید هنگامی که بدن یون های بی کربنات (قلیایی) زیادی را در خود نگه دارد، یا وقتی که یون های هیدروژن از خون به سلول ها منتقل می شود، ایجاد می شود.
همچنین یک بیماری به نام اسیدوز متابولیک وجود دارد که وقتی خون یا مایعات بیش از حد اسیدی می شوند، رخ می دهد.
بدن به کمک ریه ها، هم آلکالوز و هم اسیدوز را جبران می کند. ریه ها باعث می شوند که هنگام تنفس، دی اکسید کربن را از خون خارج کرده و قلیایی بودن خون تغییر کند. کلیه ها نیز، در از بین بردن و دفع یون های بی کربنات نقش دارند.
وقتی عملکردهای طبیعی بدن برای جبران متعادل سازی آلکالوز و اسیدوز کافی نباشد، وضعیت بیمار به درمان های پزشکی نیاز دارد.
علائم آلکالوز متابولیک
آلکالوز متابولیک، احتمال دارد هیچ علائمی نداشته باشد. افراد مبتلا به این نوع آلکالوز اغلب از بیماری های زمینه ای ایجاد کننده آن شکایت دارند. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اسهال
- خستگی
- استفراغ
- التهاب در ناحیه پایین پا (ادم محیطی)
موارد شدید آلکالوز متابولیک می تواند باعث موارد زیر شود:
- کما
- تشنج
- تحریک پذیری
علائم شدید در بیشتر موارد که شامل آلکالوز ناشی از بیماری مزمن کبدی شایع است.
چگونه بدن آلکالوز متابولیک را جبران می کند؟
- جبران تنفس
بدن، مواد غذایی که می خوریم را در سلول های خود به انرژی تبدیل کرده و دی اکسید کربن تولید می کند. گلبولهای قرمز موجود در رگ ها، دی اکسید کربن را گرفته و آن را به ریه ها منتقل می کنند تا بازدم صورت بگیرد.
وقتی گاز دی اکسیدکربن با آب موجود در خون مخلوط می شود، اسیدی ملایم ایجاد می کند که اسید کربنیک نامیده می شود. اسید کربنیک سپس به یون بیکربنات و هیدروژن تجزیه می شود. یون های بی کربنات، قلیایی هستند.
با تغییر میزان تنفس، می توانیم غلظت یون های بی کربنات قلیایی را که در خون حفظ می شود، بالا و پایین ببریم. بدن در فرآیندی به نام جبران تنفس به طور خودکار این کار را انجام می دهد. این اولین و سریعترین پاسخ بدن برای مقابله با آلکالوز متابولیک است.
- جبران کلیه
کلیه ها می توانند با افزایش دفع یون های بی کربنات از طریق ادرار، به مقابله با آلکالوز کمک کنند. این نیز یک فرایند خودکار است، اما کندتر از جبران تنفسی صورت می گیرد.
علل آلکالوز متابولیک
چندین بیماری زمینه ای مختلف می تواند باعث آلکالوز متابولیک شوند، از جمله:
از دست دادن اسیدهای معده:
از دست دادن اسیدهای معده، شایعترین علت آلکالوز متابولیک است. معمولاً از طریق استفراغ یا مکش از طریق لوله تغذیه بینی ایجاد می شود. آب معده دارای مقدار زیادی اسید کلریدریک، یک اسید قوی است. از دست دادن آن باعث افزایش قلیائی بودن خون می شود. استفراغ می تواند ناشی از اختلالات معده باشد. پزشک با کشف و درمان علت استفراغ، آلکالوز متابولیک را درمان می کند.
افزایش آنتی اسیدها:
استفاده از آنتی اسید به طور معمول منجر به آلکالوز متابولیک نمی شود. اما ضعف در عملکرد کلیه ها یا عملکرد نادرست آنها می توانند منجر به قلیایی شدن محیط شود.
داروهای ادرار آور:
برخی از داروهای ادرار آور (قرص های مدر) که معمولاً برای فشار خون بالا تجویز می شوند، می توانند باعث افزایش ترشح اسید ادرار شوند. افزایش ترشح اسید در ادرار می تواند خون را قلیایی کند. اگر هنگام مصرف داروهایی مانند تیازید یا دیورتیک های حلقه ای، علائمی از آلکالوز را تجربه کردید، بهتر است با پزشک مشورت کنید. شاید پزشک تصمیم بگیرد نوع دارو های شما را تغییر دهد.
کمبود پتاسیم (هیپوکالمی):
کمبود پتاسیم می تواند باعث تغییر یون های هیدروژن در مایع اطراف سلول ها شود. فقدان یون هیدروژن اسیدی باعث قلیایی شدن مایعات و خون می شود.
کاهش حجم خون در عروق (EABV):
EABV می تواند هم از قلب ضعیف شده و هم از سیروز کبدی ناشی شود. کاهش جریان خون، توانایی بدن را در از بین بردن یون های بی کربنات قلیایی مشکل می کند.
نارسایی قلب، کلیه یا کبد:
آلکالوز متابولیک می تواند به دلیل نارسایی ارگان اصلی مانند قلب، کلیه یا کبد ایجاد و این منجر به کاهش پتاسیم می شود.
یک محلول نمکی استاندارد (کلرید سدیم):
کلرید سدیم می تواند با حفظ مایعات در بدن، بدون از بین بردن مقدار بیش از حد یون های بی کربنات که باعث آلکالوز می شوند، شرایط را بدتر کند.
علل ژنتیکی:
در موارد نادر، یک ژن ارثی می تواند منجر به بروز آلکالوز متابولیک شود. پنج بیماری ارثی که می توانند باعث آلکالوز متابولیک شوند، عبارتند از:
- سندرم لیدل
- سندرم بارتر
- سندرم گیتلمن
- افزایش بیش از حد مینرالکورتیکوئید
- آلدوسترونیسم قابل اصلاح گلوکوکورتیکوئید
تشخیص آلکالوز متابولیک
پزشک برای شروع تشخیص، سابقه پزشکی را گرفته و معاینه فیزیکی را انجام می دهد. اگر آنها مشکوک به آلکالوز باشند، خون و ادرار را نیز آزمایش می کنند. آنها سطح اکسیژن و دی اکسید کربن را در رگها بررسی می کنند و میزان اسیدیته و قلیایی خون را اندازه می گیرند.
- تعیین سطح pH
اسیدیته یا قلیایی بودن یک مایع در مقیاسی به نام pH ،اندازه گیری می شود. در آلکالوز متابولیک، pH خون بالا است.
خنثی ترین ماده، آب دارای PH 7 است. وقتی pH مایع به زیر 7 می رسد، اسیدی و وقتی از 7 بالاتر می رود، قلیایی است.
خون به طور معمول دارای pH از 35/7 تا 45/7 یا کمی قلیایی است. هنگامی که pH به طور قابل توجهی بالاتر از این سطح باشد، دچار آلکالوز متابولیک می شوید.
- آنالیز ادرار
پزشک همچنین احتمال دارد غلظت یون های کلرید و پتاسیم را در ادرار آزمایش کند. هنگامی که سطح کلرید کم باشد، این نشان می دهد که می تواند به درمان با محلول نمک پاسخ دهد. غلظت کم پتاسیم، کمبود پتاسیم یا استفاده بیش از حد از ملین ها را نشان می دهد.
آلکالوز متابولیک همراه با هیپوکلرومیا
هیپوکلرمیا به این معنی است که مقدار یون کلرید در خون بسیار کم است. آلکالوز هیپوکلورمیک یک بیماری جدی است که می تواند شما را دچار شوک کند. این وضعیت احتمال دارد در اثر کم آبی و دلایل دیگر ایجاد شود.
خوشبختانه این حالت با یک محلول استاندارد نمک، قابل درمان است. اگر مورد شدید داشته باشید یا با تنظیم رژیم غذایی در موارد خفیف درمان نشود، این روش توسط IV درمان می شود.
پیش آگهی آلکالوز متابولیک
آلکالوز متابولیک معمولاً در موارد شدید، منجر به استفراغ شدید و از بین رفتن مایعات اسیدی معده می شود. این حالت معمولاً با درمان با محلول نمکی قابل برگشت است.
آلکالوز متابولیک، می تواند در نتیجه کمبود پتاسیم یا کمبود کلرید باشد. این کمبودها با مایعات داخل وریدی یا در موارد خفیف با تنظیم رژیم غذایی قابل درمان است.
در برخی موارد آلکالوز به دلیل بیماری های جدی زمینه ای قلب، کلیه یا کبد ایجاد می شود. در حالی که آلکالوز اغلب در کوتاه مدت قابل برگشت است، برای بهبودی پایدار باید بیماری زمینه ای را درمان کرد. در صورت مشاهده علائم جدید یا مداوم بهتر است با پزشک تماس بگیرید.
درمان آلکالوز متابولیک
درمان آلکالوز متابولیک، هم به علت اصلی آن و هم به این که آلکالوز به کلرید پاسخ دهد یا نه، بستگی دارد. در صورت بروز یک آلکالوز خفیف پاسخ دهنده به کلرید بیمار باید در رژیم غذایی خود تغییراتی، مانند افزایش نمک (کلرید سدیم) را در نظر بگیرد. یون های کلرید باعث اسیدی شدن خون و کاهش قلیایی آن می شود.
اگر پزشک تشخیص دهد که آلکالوز نیاز به توجه و درمان فوری دارد، احتمال دارد IV (قطره داخل وریدی) حاوی محلول نمکی (کلرید سدیم) را تجویز کند.
تزریق IV یک روش تقریباً بدون درد است. این کار شامل قرار دادن یک سوزن کوچک به داخل رگ بازو است. سوزن توسط یک لوله به یک کیسه استریل حاوی نمک محلول در آب متصل می شود. این کار معمولاً در محیط بیمارستان انجام می شود.
درمان آلکالوز مقاوم در برابر کلرید
در صورت ابتلا آلکالوز مقاوم در برابر کلرید، بدن احتمال دارد با کمبود پتاسیم مواجهه شود. اما تزریق محلول سدیم کلراید در این وضعیت می تواند شرایط را بدتر کند. در عوض پزشک به دنبال راه هایی برای افزایش سطح پتاسیم بدن است. سطح پتاسیم خود را می توانید با موارد زیر افزایش دهید:
- دریافت کلرید پتاسیم به صورت داخل وریدی
- مصرف قرص های حاوی کلرید پتاسیم دو تا چهار بار در روز (تحت نظر پزشک)
آخرین دیدگاه‌ها