اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) یک آزمایش تصویربرداری است که به پزشک این امکان را می دهد تا بیماری های بدن را بررسی کند. اسکن PET گاهی اوقات می تواند بیماری را قبل از سایر آزمایش های تصویربرداری تشخیص دهد. اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون یک روش مؤثر برای بررسی فعالیت شیمیایی در قسمت هایی از بدن است که ممکن است به شناسایی انواع مختلفی از جمله سرطان ها، بیماری های قلبی و اختلالات مغزی کمک کند.
تصاویر حاصل از اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون اطلاعات متفاوتی با اطلاعات موجود در اسکن های دیگر مانند توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) ارائه می دهد. اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون یا اسکن ترکیبی CT-PET به پزشک امکان می دهد بیماری را بهتر تشخیص داده و وضعیت بیمار را ارزیابی کند. در این اسکن از یک رنگ مخصوص حاوی ردیاب های رادیواکتیو استفاده می شود. بستگی به بخشی از بدن که مورد معاینه قرار می گیرد بیمار باید این ردیاب ها را ببلعد، بو کند و یا به رگ در بازوی او تزریق شود. سپس اندام ها و بافت های خاصی ردیاب را جذب می کنند. ردیاب ها برای بررسی عملکرد اندام ها و بافت های بدن موثر هستند.
برخی از بافت های بدن و بیماری ها باعث افزایش فعالیت شیمیایی در بدن می شوند. ردیاب در این مناطقی از بدن که فعالیت شیمیایی افزایش پیدا کرده است تجمع پیدا می کنند. این مناطق به عنوان نقاط روشن در اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون نمایش داده می شوند. اسکن PET می تواند جریان خون، میزان اکسیژن، نحوه استفاده بدن از قند و موارد دیگر را اندازه گیری کند. معمولاً یک عمل سرپایی است که بیمار می تواند بعد از اتمام تست به خانه برگردد. در ایالات متحده، سالانه حدود 2 میلیون اسکن PET انجام می شود.
کاربرد اسکن PET
پزشک ممکن است برای بررسی جریان خون، میزان اکسیژن یا متابولیسم اندام و بافت های بدن، اسکن PET را تجویز کند. اسکن PET مشکلات در سطح سلولی را نشان می دهد و به پزشک در تشخیص بهتر بیماری های پیچیده سیستمیک کمک می کند.
اسکن های PET معمولاً برای تشخیص موارد زیر استفاده می شوند:
- سرطان
- بیماری های قلبی
- اختلالات مغزی، از جمله مشکلات سیستم عصبی مرکزی (CNS)
سرطان
سلول های سرطانی نسبت به سلول های غیر سرطانی میزان متابولیک بالاتری دارند. به دلیل این میزان بالای فعالیت شیمیایی، سلول های سرطانی به عنوان نقاط روشن در اسکن PET ظاهر می شوند. بر همین اساس، اسکن PET هم برای تشخیص سرطان مفید است و هم در موارد زیر کاربرد دارند:
- میزان انتشار سرطان
- بررسی عود یا بازگشت بیماری سرطان
- بررسی کارایی درمان های صورت گرفته
با این حال، این اسکن ها باید توسط پزشک به دقت خوانده شود، زیرا ممکن است شرایط غیر سرطانی شبیه سرطان در نتایج اسکن ظاهر شود.
بسیاری از انواع تومورهای جامد در اسکن های PET تشخیص داده می شوند، از جمله:
مشکلات قلبی
اسکن PET مناطقی از قلب که در آن قسمت جریان خون کاهش یافته را نشان می دهد، چون بافت های قلب ناسالم جریان خون را کاهش می دهند. رنگ و درجه روشنایی مختلف در اسکن می تواند سطوح مختلف قلب که عملکرد نامناسبی دارند را مشخص کند. اسکن PET می تواند مناطقی از کاهش جریان خون در قلب را نشان دهد. این اطلاعات در تصمیم گیری برای تعیین روند درمانی به منظور باز کردن شریان های قلبی مسدود شده (آنژیوپلاستی) یا جراحی بای پس عروق کرونر می تواند موثر باشد.
اختلالات مغزی
گلوکز، سوخت اصلی در مغز است. در طول اسکن PET ، ردیاب ها به ترکیباتی مانند گلوکز متصل می شوند. اسکن PET با شناسایی گلوکز رادیواکتیو قادر به تشخیص مناطقی از مغز است که گلوکز بیشتری را مصرف می کنند. اسکن PET برای کمک به تشخیص و مدیریت بسیاری از اختلالات سیستم عصبی مرکزی (CNS) استفاده می شود، از جمله:
- صرع
- افسردگی
- ضربه مغزی
- بیماری آلزایمر
- بیماری پارکینسون
تشخیص افتراقی اسکن PET با سایر آزمایشات
از آنجایی که اغلب بیماری ها در سطح سلولی شروع می شوند، اسکن CT و MRI نمی توانند آن ها را شناسایی کنند. در این موارد اسکن های PET تغییرات متابولیکی را که در سطح سلول در اندام یا بافت اتفاق میفتند را نشان می دهد. اسکن PET می تواند تغییرات زود هنگام و اولیه سلول ها را تشخیص دهد. سی تی اسکن و MRI فقط می توانند تغییرات بعدی و ثانویه را تشخیص دهند.
تشخیص بیماری در سطح سلولی بهترین گزینه برای تشخیص بیماری های پیچیده سیستمیک است، از قبیل:
- اختلالات تشنج
- اختلالات حافظه
- تومورهای مغزی
- بیماری عروق کرونر (CAD)
در بسیاری موارد، اسکن PET-CT یا اسکن PET-MRI به طور همزمان امکان پذیر هستند.
درسی تی اسکن از تجهیزات ویژه اشعه ایکس برای تولید تصاویری از بدن استفاده می شود. اسکن های MRI از میدان های مغناطیسی و پالس های فرکانس رادیویی برای ایجاد تصاویر از ساختارهای داخلی مانند اندام ها، بافت های نرم و استخوان استفاده می کنند. هر یک از این اسکن ها می توانند همزمان با اسکن PET انجام بگیرند که در این شرایط به آن فیوژن تصویر گفته می شود. در این شرایط از یک کامپیوتر برای ایجاد یک تصویر سه بعدی استفاده می شود که تصاویر موجود از دو اسکن را با هم ترکیب می کند و اطلاعات بیشتری را در اختیار پزشک قرار می دهد و تشخیص دقیق تری را امکان پذیر می کند.
اسکن گالیم شبیه به اسکن PET است که شامل تزریق سولفات گالیم (یک ردیاب رادیواکتیو) می باشد. اسکن گالیم به طور معمول یک یا سه روز پس از استفاده از ردیاب انجام می شود، بنابراین یک فرایند چند روزه است. این اسکن ها معمولاً برای تشخیص سرطان انجام نمی شوند، اگرچه برخی از اشکال اسکن گالیم با آزمایش های جدیدتری مانند اسکن PET ترکیب خواهند شد.
عوارض اسکن PET
اسکن PET شامل ردیاب های رادیواکتیو است، اما میزان اشعه در ردیاب اندک است و خطرات کمی برای بدن دارد و خطرات آن در مقایسه با مزایای آزمایش برای تشخیص شرایط پزشکی، کمتر هستند. اما ردیاب ممکن است:
- نوزاد متولد نشده را در معرض اشعه قرار دهد.
- در موارد نادر، یک واکنش آلرژیک کلی ایجاد کند.
- در صورت شیردهی، کودک را در معرض مواد ردیاب قرار دهد.
علاوه بر آن، برخی افراد ممکن است نسبت به ردیاب، حساسیت داشته باشند افرادی که به ید، آسپارتام یا ساکارین حساسیت دارند باید قبل از انجام آزمایش به پزشک، حساسیت خودشان را اطلاع دهند. پزشک می تواند ردیاب باریوم رقیق شده را جایگزین ردیاب ید کند.
افراد با شرایط زیر احتمالاً نسبت به ردیاب ید واکنش آلرژیک دارند:
- آسم
- آلرژی
- بیماری قلبی
- بیماری کلیوی
- کمبود آب بدن
- سابقه واکنش آلرژیک به اسکن PET
- یک رژیم دارویی که شامل مسدود کننده های بتا، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) یا اینترلوکین 2 (IL-2)
تشعشع برای رشد جنین می تواند خطرناک باشد، بر همین اساس زنان باردار نباید اسکن PET انجام دهند. اسکن PET-CT نیاز به استفاده از ردیاب اضافی دارد که این مسئله می تواند برای افرادی که به بیماری کلیوی مبتلا هستند و یا سطح کراتینین بالایی دارند، مضر باشد. همچنین تزریق در حین اسکن PET ممکن است منجر به بروز علائمی مانند خون ریزی، کبودی یا التهاب شود.
آمادگی برای اسکن PET
پزشک دستورات کاملی در مورد نحوه آماده سازی برای اسکن PET ارائه می دهد. اما بیمار باید در مورد هر نوع داروی مصرفی خود قبل از انجام تست با پزشک مشورت کند.
چند روز قبل از آزمایش
ممکن است از بیمار خواسته شود که در 24 تا 48 ساعت قبل از انجام آزمایش از فعالیت بدنی شدید مانند ورزش خودداری کند.
روز قبل از آزمایش
بیمار باید بیست و چهار ساعت قبل از انجام تست از مصرف غذاها و نوشیدنی های زیر پرهیز کند:
- نان
- الکل
- برنج
- غلات
- ماکارونی
- آب میوه و میوه
- نوشیدنی های کافئین دار
- آب نبات، از جمله آدامس و نعناع
- شیر و ماست، چه لبنیات و چه غیر لبنی
غذاهایی که در این شرایط بیمار می تواند بخورد، شامل گوشت، آجیل و سبزیجات می باشد.
ساعاتی قبل از آزمایش
اگر تست نیاز به بیهوشی داشته باشد بیمار باید برای انجام آن کاملا ناشتا باشد و درصورت نیاز به مصرف هرگونه دارویی، فقط چند قطره آب بنوشد. در مواردی که تست نیاز به بیهوشی ندارد بیمار باید شش ساعت قبل از اسکن از خوردن هر چیزی حتی جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات های سفت خودداری کند. با این وجود می تواند آب بنوشد و طبق توصیه پزشک از داروهای خود استفاده کند. به بیمار توصیه می شود لباس خود را به لباس بیمارستانی تغییر دهد. از آنجا که فلز می تواند در تجهیزات آزمایش اختلال ایجاد کند، بیمار باید همه جواهرات و فلز را از بدن خود خارج کند.
در اسکن PET-CT، دستگاه های پزشکی مانند ضربان سازها و پروتز روی نتایج تأثیر نمی گذارد. اما ممکن است در نتایج PET-MRI تداخل ایجاد کند.
ملاحظات دیگر
همچنین بیمار باید در مورد شرایط پزشکی دیگر خود قبل از انجام تست مشورت کند، برخی از این شرایط عبارتند از:
- بیمارانی که از فضاهای محصور می ترسند (کلاستروفوبیک).
- بارداری و یا شیردهی. زنان شیرده نمی توانند 24 ساعت بعد از آزمایش به کودک خود شیر بدهند برای همین بهتر است 24 ساعت قبل از تست، شیر خود را پمپاژ و ذخیره کنند.
- مبتلایان به دیابت. بیماران دیابتی دستورالعمل های ویژه ای را برای آماده شدن این تست دریافت می کنند. چون ناشتا بودن می تواند روی قند خون آن ها تأثیر بگذارد. به احتمال زیاد به این بیماران گفته می شود که مقدار طبیعی انسولین را مصرف کرده و 4 ساعت قبل از اسکن، یک وعده غذایی سبک میل کنند.
نحوه انجام اسکن PET
قبل از اسکن، ردیاب ها از طریق وریدی به بازو بیمار تزریق می شود و یا بیمار باید از طریق محلول آن ها را بنوشد و یا بو کند. بدن برای جذب ردیاب ها به زمان نیاز دارد، بنابراین حدود یک ساعت قبل از شروع اسکن این کار باید صورت بگیرد. مدت زمان جذب مواد به ناحیه بدن در حال اسکن بستگی دارد. در مدت انتظار برای انجام اسکن بیمار بهتر است حرکت نکند و خودش را گرم نگه دارد. بیمارانی که تحت آزمایش اسکن مغز قرار می گیرند در این فاصله بهتر است از گوش دادن به موسیقی و خواندن هر مطلبی خودداری کنند. قبل از انجام اسکن PET بیمار باید مثانه خود را خالی کند. اسکن PET ممکن است به تنهایی 30 تا 45 دقیقه طول بکشد.
برای انجام آن، بیمار روی تخت دراز می کشد و به دستگاه PET متصل می شود. اسکنر PET یک دستگاه بزرگ است که به نظر می رسد کمی شبیه به یک پیراشکی غول پیکر به صورت ایستاده و شبیه به یک دستگاه توموگرافی کامپیوتری (CT) است. در برخی از موسسات پزشکی از یک اسکنر CT-PET به صورت ترکیبی استفاده می شود. اسکنر به آرامی داخل دستگاه می چرخد تا اسکن انجام شود. بیمار در حین تست صدای وزوز و کلیک کردن را می شنود. بعد از ضبط کامل تصاویر بیمار از دستگاه خارج می شود.
آزمایش بدون درد است. اما اگر بیمار از فضاهای محصور می ترسد، ممکن است هنگام اسکنر احساس ترس داشته باشد. در این شرایط بیمار باید به پرستار یا تکنسین ترس خودش را اطلاع دهد. پرستار ممکن دارویی برای آرام شدن بیمار به او بدهد. در بعضی موارد همزمان اسکن CT و PET در یک دستگاه با هم انجام می گیرند. ابتدا سی تی اسکن انجام می شود که حدود 10 دقیقه طول می کشد.
بعد از اسکن PET
بعد از انجام آزمایش بیمار می تواند به خانه برگردد مگر اینکه پزشک دستورات دیگری بدهد. با این حال، از آنجا که مواد رادیواکتیو حدود 12 ساعت در بدن باقی خواهد ماند، بیماران باید در این مدت تماس خود را با زنان باردار و نوزادان محدود کنند. علاوه بر آن، بیماران باید بعد از انجام آزمایشات، مایعات زیادی بنوشند تا به دفع ردیاب ها از بدن کمک کند. به طور کلی، همه ردیاب ها بعد از دو روز از بدن دفع می شوند. در همین حال، یک متخصص آموزش دیده تصاویر اسکن PET را تفسیر می کند و اطلاعات را با پزشک به اشتراک می گذارد. نتایج معمولاً در دو روز کاری برای پزشک آماده می شود.
آخرین دیدگاه‌ها