آمفوتریسین B یک داروی ضد قارچ است که عفونت های ناشی از قارچ را درمان می کند. از این دارو برای درمان عفونت قارچی های جدی و خطرناک استفاده می شود، اما برای درمان عفونت های جزئی مانند عفونت مخمری دهان، مری یا واژن کاربردی ندارد. آمفوتریسین بی همچنین ممکن است برای اهدافی خارج از برچسب دارویی آن استفاده شود.
نحوه تزریق آمفوتریسین بی
آمفوتریسین بی معمولاً یک بار در روز به صورت داخل وریدی (تزریق آهسته) در یک دوره 2 تا 6 ساعته تزریق می شود. قبل از دریافت اولین دوز، ممکن است یک دوز آزمایشی را طی 20 تا 30 دقیقه دریافت کنید تا ببینید آیا می توانید دارو را تحمل کنید یا خیر. طول درمان به سلامت عمومی شما، نحوه تحمل دارو و نوع عفونت بستگی دارد.
اگر هنگام تزریق آمفوتریسین B در اطراف سوزن IV احساس سوزش، درد یا تورم داشتید به مراقبان پزشکی خود اطلاع دهید. با توجه به عفونت تحت درمان ممکن است نیاز به تزریق آمفوتریسین B برای چندین هفته یا ماه باشد. چون طول دوره درمانی با این دارو به نوع عفونت و بیماری شما بستگی دارد. اما احتمال دارد هنگام دریافت آمفوتریسین B، نیاز به آزمایش مکرر خون داشته باشید و پزشک از شما بخواهد آزمایش خون انجام دهید.
ممکن است در حین دریافت دوز آمفوتریسین بی واکنشی را تجربه کنید. این واکنش ها معمولاً 1 تا 3 ساعت پس از شروع انفوزیون رخ می دهند و با چند دوز اول شدیدتر می شوند. پزشک ممکن است داروهای دیگری را برای کاهش این عوارض تجویز کند. اگر هنگام تزریق آمفوتریسین B، علائمی از جمله تب، لرز، از دست دادن اشتها، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، مشکلات تنفسی یا سردرد را تجربه کردید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
حتی در صورت بهبودی علائم خود، بهتر است دوز دارویی تجویز شده را طبق تجویز پزشک تا انتهایی دوره درمان استفاده کند. نادیده گرفتن دوزها می تواند خطر ابتلا به عفونت بیشتر را افزایش دهد. این عفونت حتی ممکن است به داروهای ضد قارچی مقاوم شود. آمفوتریسین بی عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا را درمان نمی کند.
عوارض مصرف آمفوتریسین بی
در صورت تجربه و بروز هرگونه علائم واکنش آلرژیک مانند کهیر، خس خس سینه، تنفس دشوار، تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو فورا برای درمان به پزشک مراجعه کنید. آمفوتریسین B ممکن است عوارض جدی ایجاد کند. اگر در حین مصرف دارو عوارض زیر را تجربه کردید با پزشک مشورت کنید، عوارضی از جمله:
- تشنج
- کبودی آسان
- خون در مدفوع
- رنگ پریدگی پوست
- زردی (زردی پوست یا چشم)
- علائم عفونت جدید مانند تب، لرز، علائم آنفولانزا، زخم های دهان و گلو، تنفس سریع و کم عمق
- علائم مشکلات کلیوی مانند کاهش یا تکرر ادرار، ادرار دردناک یا دشوار، تورم در پاها یا مچ پا، احساس خستگی یا تنگی نفس
- احساس سبکی، مثل اینکه ممکن است بیهوش شوید.
- علائم کاهش سطح پتاسیم مانند گیجی، ضربان قلب ناهموار، تشنگی شدید، افزایش ادرار، ناراحتی در پاها، ضعف عضلانی یا احساس لنگی
- تجمع مایع در ریه ها که با علائمی همچون اضطراب، تعریق، نفس نفس زدن، سرفه همراه با مخاط کف آلود، درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع یا ناهموار همراه است.
رایج ترین عوارض آمفوتریسین بی
مصرف این دارو می تواند با عوارض رایجی همراه باشد که نیازی به مراجعه پزشک ندارد، مانند:
- تهوع
- اسهال
- سردرد
- استفراغ
- درد معده
- کاهش وزن
- زنگ در گوش
- از دست دادن اشتها
- درد عضلانی یا مفصلی
- درد، کبودی یا تورم در محل تزریق دارو
- گرگرفتگی (گرمی، قرمزی یا احساس سوزن سوزن شدن)
هشدارهای لازم برای مصرف آمفوتریسین B
آمفوتریسین بی برای درمان عفونت های قارچی جدی و خطرناک استفاده می شود. اما برای درمان عفونت قارچی جزئی (عفونت مخمری) دهان، مری یا واژن قابل استفاده نیست. از آمفوتریسین B در مقادیر بیشتر از مقدار تجویز شده استفاده نکنید. مصرف بیش از حد این دارو می تواند باعث مرگ شود.
اگر به هر فرمول آمفوتریسین B ( Abelcet ، AmBisome ، Amphocin ، Amphotec یا Fungizone ) حساسیت دارید، نباید این دارو را مصرف کنید. برای اطمینان از بی خطر بودن آمفوتریسین B ، در صورت ابتلا به برخی شرایط به پزشک خود اطلاع دهید، مواردی از جمله:
- دیابت
- بیماری قلبی
- بیماری کلیوی
- تحت پرتودرمانی هستید.
- عدم تعادل الکترولیت (مانند سطوح پایین پتاسیم یا منیزیم در خون)
آمفوتریسین B در بارداری و شیردهی
اگر چه بررسی های صورت گرفته بر روی حیوانات شواهدی از مصرف آمفوتریسین B در دوران بارداری، عوارض و آسیبی را بر روی جنین نشان نداده است، اما یک مدل حیوانی میزان سقط خود به خودی بالاتری را نشان داده است. هیچ داده کنترل شده ای در مورد عوارض آمفوتریسین بی در بارداری انسان ها وجود ندارد. اما به نظر می رسد این دارو از جفت عبور می کند و نسبت خون بند ناف به سرم مادر از 0.38 تا 1 متغیر است.
به هر حال توصیه می شود که اگر باردار هستید یا در طول درمان قصد بارداری دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. در خصوص شیردهی نیز اگر چه مشخص نیست که آمفوتریسین B وارد شیر مادر می شود یا می تواند به نوزاد شیر خوار آسیب برساند اما اگر مجبور به استفاده از این دارو در شیردهی هستید، قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
توصیه های دارویی آمفوتریسین بی
- اگر بیماری کلیوی دارید یا قبلاً داشته اید به پزشک اطلاع دهید.
- اگر در حال دریافت لکوسیت (گلبول های سفید) هستید، به پزشک اطلاع دهید.
- در صورت انجام عمل جراحی، از جمله جراحی دندان، به پزشک یا دندانپزشک بگویید که آمفوتریسین B تزریق می کنید.
- اگر به آمفوتریسین B، هر داروی دیگر یا هر یک از مواد تشکیل دهنده آمفوتریسین B حساسیت دارید، به پزشک اطلاع دهید.
- به پزشک اطلاع دهید که چه داروهای دیگری از جمله دارو های با نسخه و بدون نسخه، ویتامین ها، مکمل های غذایی و محصولات گیاهی مانند آنتی بیوتیک های آمینوگلیکوزید(آمیکاسین، جنتامایسین یا توبرامایسین)، داروهای ضد قارچی مانند کلوتریمازول، فلوکونازول (Diflucan) ایتراکونازول (Onmel، Sporanox) کتوکونازول (Extina، Nizoral، Xolegel) و میکونازول (Oravig، Monistat) کورتیکوتروپین (HP Acthar Gel) سیکلوسپورین (Gengraf، Neoral، Sandimmune) دیگوکسین (لانوکسین)؛ فلوسیتوزین (آنکوبون)؛ داروهایی برای درمان سرطان مانند نیتروژن خردل؛ پنتامیدین (Nebupent، Pentam)؛ و استروئیدهای خوراکی مانند دگزامتازون، متیل پردنیزولون (Medrol) و پردنیزون (Rayos) مصرف می کنید یا قصد دارید مصرف کنید.
دوز مصرفی آمفوتریسین بی
دوز این دارو برای بیماران مختلف متفاوت خواهد بود. دستورات پزشک یا دستورالعمل های روی برچسب را دنبال کنید. اطلاعات زیر فقط شامل دوزهای متوسط این دارو است. اگر دوز شما متفاوت است، آن را تغییر ندهید، مگر اینکه پزشک به شما بگوید که این کار را انجام دهید.
مقدار دارویی که مصرف می کنید به قدرت دارو بستگی دارد. همچنین، تعداد دوزهایی که هر روز مصرف می‌کنید، زمان مجاز بین دوزها، و مدت زمانی که دارو را مصرف می‌کنید به بیماری زمینه ای که دارو را برای آن استفاده می‌کنید بستگی دارد.
برای تعیین میزان دوز تزریقی آمفوتریسین B برای بزرگسالان و کودکان، معمولا یک دوز آزمایشی کوچک برای مشاهده واکنش شما به دارو تزریق می شود. سپس بسته به نوع عفونت و میزان تحمل دارو، دوز افزایش می یابد. مقدار دوز مصرفی باید توسط پزشک تعیین شود.
آمفوتریسین B با چه داروهایی تداخل دارد؟
اگرچه برخی داروها به هیچ وجه نباید با هم استفاده شوند، اما در مواردی ممکن است دو داروی مختلف با هم استفاده شوند، حتی اگر احتمال تداخل وجود داشته باشد. در این موارد، پزشک ممکن است دوز را تغییر دهد یا اقدامات احتیاطی دیگری لازم باشد. هنگامی که شما این دارو را دریافت می کنید، بسیار مهم است که پزشک بداند که آیا شما از داروهای ذکر شده در زیر استفاده می کنید یا خیر:
- بوپروپیون
- فوسکارنت
- تری اکسید آرسنیک
همچنین استفاده از این دارو همراه با سیکلوسپورین ممکن است باعث افزایش خطر عوارض خاصی شود، در حالی که استفاده از هر دو دارو می تواند بهترین درمان برای شما باشد. اگر هر دو دارو با هم تجویز شوند، پزشک می تواند دوز یا تعداد دفعات مصرف یک یا هر دو دارو را تغییر دهد.
تداخلات دارویی آمفوتریسین بی
در صورت تجویز همزمان، داروهای زیر ممکن است با آمفوتریسین B تداخل داشته باشند:
- کورتیکواستروئیدها و کورتیکوتروپین (ACTH): مصرف این دو دارو به طور همزمان ممکن است هیپوکالمی ناشی از آمفوتریسین B را تشدید کرده و بیمار را مستعد اختلال عملکرد قلبی کند. از مصرف همزمان آنها با هم خودداری کنید.
- فلوسیتوزین: مصرف همزمان این دو دارو ممکن است سمیت فلوسیتوزین را با افزایش جذب سلولی و/یا اختلال در دفع کلیوی آن افزایش دهد.
- ایمیدازول ها (به عنوان مثال، کتوکونازول، میکونازول، کلوتریمازول، فلوکونازول، و غیره): مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی با ترکیب آمفوتریسین B و ایمیدازول ها نشان می دهد که ایمیدازول ها ممکن است باعث ایجاد مقاومت قارچی به آمفوتریسین B شوند. درمان ترکیبی باید با احتیاط انجام شود، به ویژه در بیمارانی که نقص ایمنی مبتلا هستند.
- سایر داروهای نفروتوکسیک: عواملی مانند آمینوگلیکوزیدها، سیکلوسپورین و پنتامیدین ممکن است پتانسیل سمیت کلیوی ناشی از دارو را افزایش دهند و باید همزمان با احتیاط فراوان استفاده شوند. در بیمارانی که نیاز به ترکیبی از داروهای نفروتوکسیک دارند، نظارت شدید بر عملکرد کلیه توصیه می شود.
- شل کننده های عضلانی اسکلتی: هیپوکالمی ناشی از آمفوتریسین B ممکن است اثر فرم شل کننده های عضله اسکلتی (مانند توبوکورارین) را افزایش دهد.
برخی از داروها را نباید در زمان خوردن غذا یا خوردن انواع خاصی از غذا یا در حوالی آن استفاده کرد زیرا ممکن است تداخل ایجاد شود. استفاده از الکل یا تنباکو با برخی داروها نیز می تواند باعث بروز تداخلات شود. در مورد استفاده از دارو با غذا، الکل یا تنباکو با پزشک مشورت کنید.
سخن آخر
این دارو باید در درجه اول برای درمان بیماران مبتلا به عفونت های قارچی پیشرونده و جدی استفاده شود. برای همین برای درمان اشکال غیرتهاجمی بیماری قارچی مانند برفک دهان، کاندیدیازیس واژینال و کاندیدیازیس مری در بیماران با تعداد نوتروفیل طبیعی منع مصرف دارد.
FUNGIZONE (آمفوتریسین b) نباید در دوزهای بیشتر از 1.5 میلی گرم بر کیلوگرم تزریق شود. برای جلوگیری از مصرف بیش از حد ناخواسته، که می تواند منجر به ایست قلبی یا قلبی ریوی بالقوه کشنده شود، احتیاط کنید.
