انسداد مجرای صفراوی چیست؟

انسداد مجرای صفراوی که به عنوان انسداد صفراوی نیز شناخته می شود، زمانی رخ می دهد که یکی از مجاری که صفرا را از کبد به روده از طریق کیسه صفرا می رساند، مسدود می شود. کبد مایعی به نام صفرا تولید می کند. صفرا حاوی کلسترول و نمک های صفراوی است که به روده در هضم چربی ها کمک می کند. همچنین حاوی ماده زائدی به نام بیلی روبین است.

صفرا از طریق مجاری صفراوی از کبد به کیسه صفرا می رود و کیسه صفرا آن را ذخیره می کند. زمانی که برای کمک به هضم غذا لازم باشد به روده کوچک می رود. این شبکه مجاری بخشی از سیستم صفراوی است. هنگامی که یک یا چند مجاری که صفرا را حمل می کنند مسدود شده، به عنوان انسداد مجرای صفراوی شناخته می شود.

انسداد مجرای صفراوی می تواند منجر به تجمع صفرا در کبد و تجمع بیلی روبین در خون شود. در صورت عدم درمان، این انسداد می تواند منجر به عوارض جدی از جمله عفونت شدید شود. برهمین اساس ما سعی کرده ایم در این مقاله از پزشکت، برخی از علل اصلی انسداد مجرای صفراوی، علائم، تشخیص و درمان آن را بررسی کنیم.

چه چیزی باعث انسداد مجرای صفراوی می شود؟

برخی از شایع ترین علل انسداد مجرای صفراوی، عبارتند از:

سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا یکی از علل شایع انسداد مجرای صفراوی است. این سنگ ها، در صورت عدم تعادل شیمیایی در کیسه صفرا ایجاد می شوند. اما در شرایطی که سنگ ها به اندازه کافی بزرگ شوند، ممکن است هنگام عبور از مجرای صفراوی منجر به انسداد سیستم صفراوی شوند.

سرطان مجرای صفراوی یا پانکراس

سرطان مجرای صفراوی به تمام سرطان هایی گفته می شود که در سیستم صفراوی رخ می دهند. تومورهای ایجاد شده ممکن است مجرای صفراوی را مسدود کنند و باعث انسداد مجرای صفراوی شوند. علاوه بر آن، سرطان هایی که در جای دیگری از بدن شروع شده اند ممکن است به سیستم صفراوی نیز سرایت کنند و منجر به بروز انسداد شوند

جراحت

انسداد گاهی اوقات می تواند ناشی از آسیبی باشد که در طی یک عمل پزشکی مانند جراحی کیسه صفرا یا آندوسکوپی رخ می دهد.

کیست کلدوک

کیست کلدوک، گاهی اوقات می تواند باعث انسداد مجرای صفراوی شود. این کیست ها که بخش هایی از مجرای صفراوی بزرگ شده هستند، ممکن است مادرزادی باشند، به این معنی که برخی از افراد با آنها متولد می شوند. آنها نیز نادر هستند.

چه عواملی خطر بروز انسداد مجرای صفراوی را افزایش می دهد؟

سابقه هر یک از موارد زیر می تواند خطر انسداد مجرای صفراوی را افزایش دهد:

• پانکراتیت مزمن
• سرطان پانکراس
• سنگ کیسه صفرا
• سابقه جراحی صفراوی
• سابقه سرطان صفراوی
• تروما یا آسیب شکمی

مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، زیرا برخی از آنها می توانند منجر به عفونت هایی شوند که مجرای صفراوی را مسدود می کنند.

ژنتیک

برخی از شرایطی که می توانند باعث انسداد صفرا شوند، پیوندهای ژنتیکی دارند، در حالی که برخی دیگر اینگونه نیستند. برای مثال سرطان مجرای صفراوی به نظر نمی رسد به یک جهش ژنی ارثی مرتبط است. با این حال، سنگ های کیسه صفرا ممکن است تا حدی ارثی باشند. اگر یک متخصص مراقبت های بهداشتی تشخیص دهد که شما ممکن است با انسداد صفراوی روبرو باشید، به احتمال زیاد از شما می پرسد که آیا کسی در خانواده شما سابقه سنگ کیسه صفرا یا برخی سرطان ها را دارد یا خیر. دانستن تاریخچه سلامت خانواده شما در این شرایط می تواند بسیار مفید باشد، همچنین در هر موقعیتی که با علائمی روبرو هستید که به نظر می رسد دلیل واضحی ندارند.

انسداد مجاری صفراوی چه علائمی دارد؟

حالت تهوع و استفراغ می تواند از علائم انسداد مجرای صفراوی باشد. علائم مسدود شدن مجرای صفراوی ممکن است به طور ناگهانی ظاهر شوند یا ممکن است فرد به آرامی در طی سالیان متمادی متوجه آنها شود.

برخی از علائم مربوط به انسداد است که باعث می‌شود محصولات کبدی پشتیبان گرفته و به جریان خون نشت کنند. برخی دیگر به دلیل ناتوانی مجرای صفراوی در رساندن شیره های گوارشی مورد نیاز روده ایجاد می شوند. این می تواند بدن را از جذب مناسب برخی از چربی ها و ویتامین ها باز دارد.

وقتی بیلی روبین نتواند وارد صفرا شود، در بدن تجمع می یابد و می تواند باعث زردی شود. زردی زمانی رخ می دهد که پوست و سفیدی چشم فرد زرد می شود. کمبود بیلی روبین در صفرا نیز می تواند باعث تیره شدن ادرار و مدفوع کم رنگ شود.

افراد مبتلا به انسداد مجرای صفراوی اغلب موارد زیر را تجربه می کنند:

• خارش
• تهوع و استفراغ
• تب یا تعریق شبانه
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن ناخواسته
• خستگی یا کمبود انرژی
• درد شکم، معمولا در سمت راست بالا

انسداد مجرای صفراوی چگونه تشخیص داده می شود؟

اولین قدم در تشخیص، معاینه فیزیکی است که طی آن پزشک سعی می کند کیسه صفرا فرد را معاینه کرده و مورد ارزیابی قرار دهد. آسیب کبدی می تواند علائم مشابهی با انسداد صفراوی ایجاد کند، بنابراین پزشک ممکن است در مورد مصرف الکل یا مواد مخدر و همچنین وضعیت رابطه جنسی فرد سؤالاتی را بپرسد.

پزشک همچنین ممکن است آزمایش خون را تجویز کند. نتایج زیر نشان دهنده انسداد صفراوی است:

• بالاتر از حد معمول آلکالین فسفاتاز
• سطح بیلی روبین بالاتر از حد معمول است.
• سطح آنزیم های کبدی بالاتر از حد معمول است.

اگر آزمایش خون نشان دهنده انسداد صفراوی باشد، پزشک ممکن است یکی از روش های تصویربرداری زیر را برای تایید تشخیص توصیه کند:

• سونوگرافی شکم
• اسکن توموگرافی کامپیوتری شکم (CT)
• کلانژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRCP)
• کلانژیوگرافی ترانس کبدی از راه پوست (PTCA)
• کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP)

انسداد مجرای صفراوی چه عوارضی دارد؟

هدف درمان از بین بردن انسداد است و نوع درمان به علت زمینه ای آن بستگی دارد. پزشکان معمولاً می توانند سنگ های صفراوی را با استفاده از آندوسکوپ در طی ERCP حذف کنند. با این حال، برخی از افراد ممکن است هنوز نیاز به جراحی داشته باشند.

حتی احتمال دارد فردی با علائم شدید یا مکرر نیاز به برداشتن کیسه صفرا داشته باشد. جراحی کیسه صفرا و برداشتن آن، از عود مجدد مشکل سنگ کیسه صفرا جلوگیری می کند. افراد بدون کیسه صفرا می توانند زندگی سالمی داشته باشند. اگر علت سرطان تشخیص داده شود، مجاری ممکن است نیاز به تخلیه داشته باشد.

پزشکان این کار را یا با استفاده از آندوسکوپ یا با قرار دادن یک سوزن از طریق پوست انجام می دهند. سپس سرطان را با ترکیبی از شیمی درمانی و رادیوتراپی، بسته به نوع، اندازه و محل آن درمان می کنند. اگر فردی کیست کلدوک داشته باشد، پزشک معمولاً یک عمل جراحی را برای اصلاح نواحی بزرگ شده مجاری صفراوی توصیه می کند.

در صورت عدم درمان، انسداد مجرای صفراوی می تواند منجر به عفونت های شدید شود. در دراز مدت، آنها همچنین می توانند منجر به بیماری های مزمن کبدی مانند سیروز صفراوی شوند. اگر “لوله تخلیه” در پایین کبد یا مجرای صفراوی مشترک مسدود بماند، تجمع بیلی روبین در جریان خون می تواند منجر به زردی شود.

این انسداد همچنین می‌تواند منجر به بازگشت باکتری‌ها به کبد شود و عفونت شدیدی به نام کلانژیت صعودی شود. اگر انسداد بین کیسه صفرا و مجرای صفراوی مشترک رخ دهد، فرد در معرض خطر کوله سیستیت است. این التهاب کیسه صفرا است که می تواند منجر به عفونت شدید یا پارگی کیسه صفرا شود. هر دوی این عوارض کوله سیستیت نیاز به جراحی اورژانسی برای برداشتن کیسه صفرا دارند.

چگونه از انسداد مجاری صفراوی پیشگیری کنیم؟

تحقیقات نشان داده است که بین چاقی و بروز سنگ کیسه صفرا ارتباط وجود دارد. محققان ارتباطی را بین سنگ کیسه صفرا و چاقی شناسایی کرده اند. برخی از متخصصان بر این باورند که کاهش مصرف کلسترول، چربی های اشباع شده، چربی های ترانس و شکر تصفیه شده خطر ایجاد سنگ کیسه صفرا را کاهش می دهد.

در حالی که سایر علل انسداد مجرای صفراوی معمولا قابل پیشگیری نیستند، آگاهی از عوامل خطر و علائم به این معنی است که افراد می توانند به محض اینکه متوجه شوند ممکن است مشکلی وجود داشته باشد، به دنبال کمک پزشکی باشند.

هر فردی که دارای یک یا چند عامل خطر برای انسداد مجرای صفراوی باشد، در صورت تجربه باید به پزشک مراجعه کند:

• زرد شدن پوست
• ادرار با رنگ تیره تر
• مدفوع با رنگ روشن تر

در اینجا چند تغییر وجود دارد که می توانید برای کاهش شانس ابتلا به انسداد صفراوی ایجاد کنید:

• مقدار فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهید.
• میزان قند و چربی های اشباع شده را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
• اگر اضافه وزن دارید یا با چاقی زندگی می کنید، به تدریج تلاش کنید تا وزن خود را بر اساس جنسیت، سن و قد به سطح متوسطی برسانید.

انواع مجاری صفراوی

شما چندین نوع مجرای صفراوی دارید. دو نوع مجاری صفراوی در کبد، عبارتند از:

مجاری داخل کبدی. سیستمی از لوله های کوچکتر در داخل کبد هستند که صفرا را جمع آوری کرده و به مجاری خارج کبدی منتقل می کنند.

مجاری خارج کبدی. مجاری خارج کبدی به صورت دو قسمت شروع می شود، یکی در سمت راست کبد و دیگری در سمت چپ که مجرای مشترک کبدی را تشکیل می دهند. این مجرا به طور مستقیم به سمت روده کوچک حرکت می کند.

مجرای کیستیک یا مجرای کیسه صفرا نیز به داخل مجرای مشترک کبدی باز می شود. مجرای صفراوی از این نقطه به بعد به عنوان مجرای صفراوی مشترک یا کلدوکوس شناخته می شود. قبل از تخلیه به روده کوچک، مجرای صفراوی مشترک از پانکراس عبور می کند.