آلکالوز چیست؟ آلکالوز متابولیک یکی از اختلالات مهم اسید و باز در بدن است که در آن سطح pH خون افزایش پیدا می‌کند و محیط بدن به سمت قلیایی شدن می‌رود. این وضعیت معمولاً به دلیل از دست رفتن بیش از حد اسید معده، مصرف برخی داروها مانند دیورتیک‌ها یا اختلالات کلیوی ایجاد می‌شود.
اگرچه در ابتدا ممکن است بدون علامت باشد؛ اما در صورت پیشرفت می‌تواند با علائمی مانند ضعف عضلانی، سرگیجه، تپش قلب و حتی اختلال هوشیاری همراه شود.
اگر احساس می‌کنید که اخیراً دچار علائم مشکوک مرتبط با این وضعیت شده‌اید یا درباره سلامت اسید و باز بدن خود نگران هستید، تیم متخصص ما در پزشکت آماده ارائه مشاوره پزشکی دقیق و راهکارهای درمانی مناسب است. تشخیص به‌موقع و درمان اصولی، بهترین راه برای جلوگیری از عوارض جدی آلکالوز متابولیک است.
آلکالوز متابولیک یعنی چه؟
الکالوز چیست؟ آلکالوز متابولیک به حالتی گفته می‌شود که در آن pH خون بدن به دلیل افزایش مواد قلیایی یا کاهش اسید، بیشتر از حد طبیعی می‌شود. در شرایط عادی، بدن تعادل دقیقی میان اسید و باز حفظ می‌کند؛ اما وقتی مقدار بیکربنات افزایش یابد یا اسید معده و بدن بیش از حد دفع شود، تعادل به هم می‌خورد و خون قلیایی‌تر می‌شود.
این اختلال معمولاً در اثر عواملی مانند استفراغ شدید و طولانی‌مدت، مصرف برخی داروها مثل دیورتیک‌ها، یا مشکلات کلیوی ایجاد می‌شود. آلکالوز متابولیک ممکن است در ابتدا بدون علامت باشد؛ اما اگر شدید شود می‌تواند بر عملکرد عضلات، قلب و سیستم عصبی تاثیر بگذارد و نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارد.
انواع آلکالوز متابولیک
دو نوع آلکالوز متابولیک وجود دارد که به شرح زیر هستند:
- آلکالوز پاسخ دهنده کلرید: در نتیجه از دست دادن یون های هیدروژن و معمولاً با استفراغ یا کمبود آب بدن رخ می دهد.
- آلکالوز مقاوم در برابر کلرید: هنگامی که بدن یون های بی کربنات (قلیایی) زیادی را در خود نگه دارد، یا وقتی که یون های هیدروژن از خون به سلول ها منتقل می شود، ایجاد می شود.
همچنین یک بیماری به نام اسیدوز متابولیک وجود دارد که وقتی خون یا مایعات بیش از حد اسیدی می شوند، رخ می دهد.
بدن به کمک ریه ها، هم آلکالوز و هم اسیدوز را جبران می کند. ریه ها باعث می شوند که هنگام تنفس، دی اکسید کربن را از خون خارج کرده و قلیایی بودن خون تغییر کند. کلیه ها نیز در از بین بردن و دفع یون های بی کربنات نقش دارند.
وقتی عملکردهای طبیعی بدن برای جبران متعادل سازی آلکالوز و اسیدوز کافی نباشد، وضعیت بیمار به درمان های پزشکی نیاز دارد.
به منظور دریافت مشاوره پزشکی آنلاین و گفتگو با بهترین متخصصان در سراسر کشور کلیک کنید.
علائم آلکالوز متابولیک چیست؟
آلکالوز متابولیک احتمال دارد که هیچ علائمی نداشته باشد. افراد مبتلا به این نوع آلکالوز اغلب از بیماری های زمینه ای ایجاد کننده آن شکایت دارند. این موارد می توانند شامل موارد زیر باشند:
- اسهال
- خستگی
- استفراغ
- التهاب در ناحیه پایین پا (ادم محیطی)
موارد شدید آلکالوز متابولیک می توانند باعث موارد زیر شوند:
- کما
- تشنج
- تحریک پذیری
علائم شدید در بیشتر موارد که شامل آلکالوز ناشی از بیماری مزمن کبدی شایع است.
در صورت بروز علائم ناگهانی و نیاز به مشاوره پزشکی در شرایط اضطراری می‌توانید از خدمات پزشک اورژانس آنلاین ارائه شده در پزشکت استفاده کنید.
چگونه بدن آلکالوز را جبران می کند؟
بدن با کاهش تهویهٔ ریوی برای افزایش CO₂ و افزایش دفع بیکربنات و حفظ یون هیدروژن توسط کلیه‌ها pH را جبران می‌کند.
1. جبران تنفس
بدن مواد غذایی که می خوریم را در سلول های خود به انرژی تبدیل کرده و دی اکسید کربن تولید می کند. گلبولهای قرمز موجود در رگ ها، دی اکسید کربن را گرفته و آن را به ریه ها منتقل می کنند تا بازدم صورت بگیرد.
وقتی گاز دی اکسیدکربن با آب موجود در خون مخلوط می شود، اسیدی ملایم ایجاد می کند که اسید کربنیک نامیده می شود. اسید کربنیک سپس به یون بیکربنات و هیدروژن تجزیه خواهد شد و یون های بی کربنات هم قلیایی هستند.
با تغییر میزان تنفس، می توانیم غلظت یون های بی کربنات قلیایی را که در خون حفظ می شود، بالا و پایین ببریم. بدن در فرآیندی به نام جبران تنفس به طور خودکار این کار را انجام می دهد. این اولین و سریعترین پاسخ بدن برای مقابله با آلکالوز متابولیک است.
2. جبران کلیه
کلیه ها می توانند با افزایش دفع یون های بی کربنات از طریق ادرار، به مقابله با آلکالوز کمک کنند. این نیز یک فرایند خودکار است؛ اما کندتر از جبران تنفسی صورت می گیرد.
علل آلکالوز متابولیک
چندین بیماری زمینه ای مختلف می توانند علت آلکالوز متابولیک باشند که در ادامه بیان شده است.
1. از دست دادن اسیدهای معده
از دست دادن اسیدهای معده، شایعترین علت آلکالوز متابولیک است. معمولاً از طریق استفراغ یا مکش از طریق لوله تغذیه بینی ایجاد می شود. آب معده دارای مقدار زیادی اسید کلریدریک، یک اسید قوی است. از دست دادن آن باعث افزایش قلیائی بودن خون می شود. استفراغ می تواند ناشی از اختلالات معده باشد. پزشک نیز با کشف و درمان علت استفراغ، الکالوز متابولیک را درمان می کند.
2. افزایش آنتی اسیدها
استفاده از آنتی اسید به طور معمول منجر به آلکالوز متابولیک نمی شود؛ اما ضعف در عملکرد کلیه ها یا عملکرد نادرست آنها می توانند منجر به قلیایی شدن محیط شود.
3. داروهای ادرار آور
برخی از داروهای ادرار آور (قرص های مدر) که معمولاً برای فشار خون بالا تجویز می شوند، می توانند باعث افزایش ترشح اسید ادرار شوند. افزایش ترشح اسید در ادرار می تواند خون را قلیایی کند.
اگر هنگام مصرف داروهایی مانند تیازید یا دیورتیک های حلقه ای، علائمی از آلکالوز را تجربه کردید، بهتر است با پزشک مشورت کنید. شاید پزشک تصمیم بگیرد که نوع دارو های شما را تغییر دهد.
4. کمبود پتاسیم (هیپوکالمی)
کمبود پتاسیم می تواند باعث تغییر یون های هیدروژن در مایع اطراف سلول ها شود. فقدان یون هیدروژن اسیدی باعث قلیایی شدن مایعات و خون می شود.
5. کاهش حجم خون در عروق (EABV)
EABV می تواند هم از قلب ضعیف شده و هم از سیروز کبدی ناشی شود. کاهش جریان خون، توانایی بدن را در از بین بردن یون های بی کربنات قلیایی مشکل می کند.
6. نارسایی قلب، کلیه یا کبد
آلکالوز متابولیک می تواند به دلیل نارسایی ارگان اصلی مانند قلب، کلیه یا کبد ایجاد و این منجر به کاهش پتاسیم می شود.
7. یک محلول نمکی استاندارد (کلرید سدیم)
کلرید سدیم می تواند با حفظ مایعات در بدن، بدون از بین بردن مقدار بیش از حد یون های بی کربنات که باعث آلکالوز می شوند، شرایط را بدتر کند.
8. علل ژنتیکی
در موارد نادر، یک ژن ارثی می تواند منجر به بروز آلکالوز متابولیک شود. پنج بیماری ارثی که می توانند باعث این مشکل شوند، عبارتند از:
- سندرم لیدل
- سندرم بارتر
- سندرم گیتلمن
- افزایش بیش از حد مینرالکورتیکوئید
- آلدوسترونیسم قابل اصلاح گلوکوکورتیکوئید
با استفاده از خدمات پزشکی غیرحضوری می‌توانید اقدامات لازم برای درمان مشکلات پزشکی را دریافت کنید.
تشخیص آلکالوز متابولیک
پزشک برای شروع تشخیص، سابقه پزشکی را گرفته و معاینه فیزیکی را انجام می دهد. اگر آنها مشکوک به آلکالوز باشند، خون و ادرار را نیز آزمایش می کنند. آنها سطح اکسیژن و دی اکسید کربن را در رگها بررسی می‌کنند و میزان اسیدیته و قلیایی خون را اندازه می گیرند.
1. تعیین سطح pH
اسیدیته یا قلیایی بودن یک مایع در مقیاسی به نام pH، اندازه گیری می شود. در آلکالوز متابولیک، pH خون بالا است. خنثی ترین ماده، آب دارای PH 7 است. وقتی pH مایع به زیر 7 می رسد، اسیدی و وقتی از 7 بالاتر می رود، قلیایی است.
خون به طور معمول دارای pH از 35/7 تا 45/7 یا کمی قلیایی است. هنگامی که pH به طور قابل توجهی بالاتر از این سطح باشد، دچار آلکالوز متابولیک می شوید.
2. آنالیز ادرار
پزشک همچنین احتمال دارد غلظت یون های کلرید و پتاسیم را در ادرار آزمایش کند. هنگامی که سطح کلرید کم باشد، این نشان می دهد که می تواند به درمان با محلول نمک پاسخ دهد. غلظت کم پتاسیم، کمبود پتاسیم یا استفاده بیش از حد از ملین ها را نشان می دهد.
آلکالوز متابولیک همراه با هیپوکلرومیا
هیپوکلرمیا به این معنی است که مقدار یون کلرید در خون بسیار کم است. آلکالوز هیپوکلورمیک یک بیماری جدی است که می تواند شما را دچار شوک کند. این وضعیت احتمال دارد در اثر کم آبی و دلایل دیگر ایجاد شود.
خوشبختانه این حالت با یک محلول استاندارد نمک، قابل درمان است. اگر مورد شدید داشته باشید یا با تنظیم رژیم غذایی در موارد خفیف درمان نشود، این روش توسط IV درمان می شود.
پیش آگهی الکالوز متابولیک
آلکالوز متابولیک معمولاً در موارد شدید، منجر به استفراغ شدید و از بین رفتن مایعات اسیدی معده می شود. این حالت معمولاً با درمان با محلول نمکی قابل برگشت است.
آلکالوز متابولیک می تواند در نتیجه کمبود پتاسیم یا کمبود کلرید باشد. این کمبودها با مایعات داخل وریدی یا در موارد خفیف با تنظیم رژیم غذایی قابل درمان است.
در برخی موارد آلکالوز به دلیل بیماری های جدی زمینه ای قلب، کلیه یا کبد ایجاد می شود. در حالی که آلکالوز اغلب در کوتاه مدت قابل برگشت است، برای بهبودی پایدار باید بیماری زمینه ای را درمان کرد. در صورت مشاهده علائم جدید یا مداوم بهتر است با پزشک تماس بگیرید.
درمان آلکالوز متابولیک
درمان آلکالوز متابولیک هم به علت اصلی آن و هم به این که آلکالوز به کلرید پاسخ دهد یا نه، بستگی دارد. در صورت بروز یک آلکالوز خفیف پاسخ دهنده به کلرید بیمار باید در رژیم غذایی خود تغییراتی، مانند افزایش نمک (کلرید سدیم) را در نظر بگیرد. یون های کلرید باعث اسیدی شدن خون و کاهش قلیایی آن می شود.
اگر پزشک تشخیص دهد که آلکالوز نیاز به توجه و درمان فوری دارد، احتمال دارد IV (قطره داخل وریدی) حاوی محلول نمکی (کلرید سدیم) را تجویز کند.
تزریق IV یک روش تقریباً بدون درد است. این کار شامل قرار دادن یک سوزن کوچک به داخل رگ بازو است. سوزن توسط یک لوله به یک کیسه استریل حاوی نمک محلول در آب متصل می شود. این کار معمولاً در محیط بیمارستان انجام می شود.
درمان آلکالوز مقاوم در برابر کلرید
در صورت ابتلا آلکالوز مقاوم در برابر کلرید، بدن احتمال دارد با کمبود پتاسیم مواجهه شود؛ اما تزریق محلول سدیم کلراید در این وضعیت می تواند شرایط را بدتر کند. در عوض پزشک به دنبال راه هایی برای افزایش سطح پتاسیم بدن است. سطح پتاسیم خود را می توانید با موارد زیر افزایش دهید:
- دریافت کلرید پتاسیم به صورت داخل وریدی
- مصرف قرص های حاوی کلرید پتاسیم دو تا چهار بار در روز (تحت نظر پزشک)
مشاوره فوری پزشکی برای تشخیص و درمان آلکالوز متابولیک در پزشکت
با استفاده از خدمات مشاوره تخصصی پزشکت، می‌توانید وضعیت سلامت بدن خود را ارزیابی کرده و در صورت ابتلا به آلکالوز متابولیک، بهترین راهکار درمانی را دریافت کنید. همین حالا برای مشاوره پزشکی آنلاین اقدام کنید و از راهنمایی پزشکان مجرب ما بهره‌مند شوید.
نتیجه‌گیری
آلکالوز متابولیک اگرچه در نگاه اول ممکن است یک اختلال ساده به نظر برسد؛ اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند عملکرد حیاتی بدن را مختل کرده و باعث مشکلات جدی شود. شناخت علائم هشداردهنده و توجه به عوامل خطر می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و کنترل این وضعیت ایفا کند.
تشخیص دقیق این اختلال تنها با ارزیابی بالینی و آزمایش‌های تخصصی ممکن است؛ بنابراین افرادی که در معرض خطر هستند یا علائم مشکوک دارند باید در اولین فرصت با پزشک مشورت کنند تا ضمن جلوگیری از پیشرفت بیماری، سلامت بدن خود را بازیابی نمایند.
