عوارض روشهای درمانی در سرطان در اکثر بیماران مبتلا به سرطان وجود دارد. این عوارض می تواند ماهها یا سالها پس از درمان اتفاق بیفتد. ارزیابی و درمان خود عوارض بخش مهمی از مراقبت در بیماران سرطانی است.
تقریباً هر درمان سرطانی می تواند اثرات دیررسی ایجاد کند. از طرفی هم درمان های مختلف می توانند اثرات دیررس مختلفی ایجاد کنند. مبتلایان به سرطان باید نگرانی های خود شان را در مورد بروز هر گونه عوارض با پزشک مشورت کنند.
مشکلات ناشی از جراحی عوارض دیررس جراحی به نوع سرطان و محل جراحی بستگی دارد:
- در اکثر مبتلایان به لنفوم هوچکین، طحال آنها برداشته می شود. طحال عضوی حیاتی برای سیستم ایمنی بدن است. از بین بردن آن با خطر بالاتر عفونت همراه است.
- بازماندگان سرطان های استخوان و بافت نرم ممکن است بخشی یا اندامی از بدن خودشان را از دست داده باشند. این شرایط می تواند اثرات جسمی و عاطفی ایجاد کند. یک مثال این وعوارض درد اندام فانتوم است. درد فانتوم احساس درد در اندام قطع شده بدن است. توانبخشی می تواند به افراد کمک کند تا با تغییرات جسمی ناشی از درمان کنار بیایند.
- افرادی که تحت پرتودرمانی یا جراحی برای از بین بردن غدد لنفاوی قرار گرفته اند، ممکن است دچار لنف ادم شوند. گره های لنفاوی اندامی ریز و لوبیایی شکل هستند که به مبارزه با عفونت کمک می کنند. تجمع و التهاب و درد مایع لنفاوی می تواند منجر به ورم لنفاوی شود.
- بیمارانی که از ناحیه لگن یا شکم جراحی های خاصی انجام داده اند، ممکن است با مشکل ناباروری روبروی شود.
شیمی درمانی و پرتودرمانی به قفسه سینه می تواند مشکلات قلبی ایجاد کند. برخی از بازماندگان ممکن است خطر بیشتری برای ابتلا به این مشکلات داشته باشند، از جمله:
- افراد 65 سال به بالا
- مصرف برخی دارو های خاص
- درمان لنفوم هوچکین در دوران کودکی
- درمان با دوزهای بالای شیمی درمانی
بروز بیماری های قلبی ناشی از درمان های سرطان
برخی از شایع ترین مشکلات قلبی ناشی از مصرف داروهای سرطانی عبارتند از:
- آریتمی که ضربان قلب نامنظم است. علائم شامل سبکی سر، درد قفسه سینه و تنگی نفس می باشد.
- نارسایی احتقانی قلب (CHF) که باعث ضعف عضله قلب می شود. علائم آن شامل تنگی نفس، سرگیجه و تورم دست ها یا پاها است.
- بیماری عروق کرونر که نوعی بیماری قلبی است. این بیماری در افرادی که پرتودرمانی در سینه را با دوزهای بالا انجام می دهند، بیشتر دیده می شود. علائم آن شامل درد قفسه سینه و تنگی نفس است.
نمونه هایی از داروهایی که می توانند مشکلات قلبی ایجاد کنند:
- تراستوزوماب
- دوکسوروبیسین
- اپیروبیسین
- تاگریسو
- داونوروبیسین
- سیکلوفسفامید
از پزشک خود بپرسید آیا درمان هایی که دریافت می کنید می تواند بر قلب شما تأثیر بگذارد. او ممکن است عملکرد قلب شما را بررسی کند و از نظر آسیب در حین و بعد از درمان نکاتی را برای کنترل وضعیت شما ارائه دهد. پزشک ممکن است با آزمایشی به نام اکوکاردیوگرافی یا اکو و سایر آزمایشات قلب ممکن است شامل معاینه بدنی، الکتروکاردیوگرام (EKG یا ECG) و اسکن اکتساب چند منظوره (MUGA) وضعیت قلب شما را بررسی کند.
فشار خون بالا در درمان های سرطان
اگر فشار خون دارید، ممکن است پزشک در حین درمان سرطان آن را با دقت بیشتری کنترل کند. فشار خون بالا زمانی است که فشار خون به طور ناگهانی و سریع افزایش یابد. این اغلب باعث آسیب اندام می شود. برخی از داروهای سرطانی می توانند باعث فشار خون بالا شوند. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- سورافنیب
- سونیتینیب
- بواسیزوماب
با قطع مصرف این داروها، خطر فشار خون بالا کاهش می یابد؛ اما اثرات طولانی مدت آن مشخص نیست. بازماندگانی که خطر ابتلا به فشار خون بالا دارند باید با تیم مراقبت های بهداشتی خود همکاری کنند تا این خطر را کاهش دهند. برخی راهکار ها برای کاهش و مدیریت فشار خون شامل آزمایش فشار خون، کاهش وزن، خوردن نمک کمتر، مصرف دارو و تحرک می باشد.
بروز مشکلات ریه در درمان های سرطان
شیمی درمانی و پرتودرمانی قفسه سینه ممکن است به ریه ها آسیب برساند. بازماندگان سرطان که هم شیمی درمانی و هم پرتودرمانی را انجام داده اند در معرض خطر بیشتری برای آسیب ریه قرار دارد. افرادی که به بیماری ریه مبتلا شده اند و سالمندان ممکن است مشکلات ریوی بیشتری داشته باشند.
داروهایی که ممکن است باعث آسیب ریه شوند، عبارتند از:
- بلئومایسین
- متوترکسات
- Carmustine ،Becenum، BiCNU، Carmubris
اثرات دیررس بر ریه ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
- التهاب ریه ها
- مشکل تنفس
- تغییر در عملکرد ریه ها
- ضخیم شدن پوشش داخلی ریه ها
مشکلات سیستم غدد درون ریز در درمان های سرطان
برخی از انواع درمان های سرطان ممکن است بر سیستم غدد درون ریز تأثیر بگذارند. این سیستم شامل غدد و اندام های دیگری است که هورمون می سازند و تخمک یا اسپرم ایجاد می کنند. بازماندگان سرطان در معرض خطر تغییرات هورمونی ناشی از درمان به آزمایش خون منظم برای اندازه گیری سطح هورمون نیاز دارند.
مشکلات هورمونی ناشی از درمان های سرطان
برخی از روش های درمانی ممکن است علائم مشابه یائسگی را در مردان تجربه کنند. این موارد شامل هورمون درمانی برای سرطان پروستات یا جراحی برای برداشتن بیضه ها است. علائم عوارض ناشی از مشکلات هورمونی در مردان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گرگرفتگی
- پوکی استخوان
- تغییر در میل جنسی
ناباروری ناشی از درمان های سرطان
درمان هایی که بر اندام های تولید مثل یا سیستم غدد درون ریز تأثیر می گذارد، خطر ناباروری را افزایش می دهد. گاهی اوقات ناباروری ناشی از درمان سرطان کوتاه مدت است، اما بعضی اوقات دائمی می باشد.
مشکلات هورمونی ناشی از پرتودرمانی سر و گردن
پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن می تواند سطح هورمون ها را کاهش دهد. همچنین می تواند باعث تغییراتی در غده تیروئید شود.
مشکلات استخوان مفصل و بافت نرم
شیمی درمانی، داروهای استروئیدی یا هورمون درمانی ممکن است باعث ضعیف شدن استخوان ها، پوکی استخوان یا درد مفاصل شود. ایمنی درمانی در بیماران مبتلا به سرطان می تواند منجر به بروز برخی عوارض در مفاصل یا عضلات بیماران شود. این موارد به عنوان مسائل روماتولوژی شناخته می شوند. افرادی که از نظر جسمی فعال نیستند ممکن است بیشتر در معرض خطر این شرایط باشند.
بازماندگان سرطان می توانند با رعایت راهکارهای زیر خطر پوکی استخوان را کاهش دهند:
- فعال شدن از نظر جسمی
- ترک سیگار و مواد مخدر
- محدود کردن میزان الکل مصرف آنها
- خوردن غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D
مشکلات مغزی نخاعی و عصبی در درمان های سرطان
شیمی درمانی و پرتودرمانی می تواند عوارض طولانی مدت برای مغز، نخاع و اعصاب ایجاد کند. این شامل:
- افزایش خطر سکته مغزی از دوزهای بالای اشعه به مغز
- عوارض سیستم عصبی، از جمله آسیب به اعصاب خارج مغز و نخاع، به نام نوروپاتی محیطی
- کاهش شنوایی ناشی از دوزهای بالای شیمی درمانی، به ویژه داروهایی مانند سیس پلاتین (نام های تجاری متعدد)
بازماندگان سرطان پس از درمان باید معاینه بدنی و آزمایش شنوایی منظم داشته باشند تا از نظر این عوارض بررسی شوند.
مشکلات یادگیری حافظه و توجه در مبتلایان به سرطان
شیمی درمانی و پرتودرمانی با دوز بالا در سر و سایر نواحی بدن ممکن است باعث ایجاد مشکلات شناختی برای بزرگسالان و کودکان شود. مشکلات شناختی هنگامی رخ می دهد که فردی در پردازش اطلاعات دچار مشکل شود.
مشکلات دندان و دهان و مشکلات بینایی در بیماران مبتلا به سرطان
بازماندگان سرطان، بسته به درمان هایی که انجام داده اند، احتمال دارد برخی عوارض مشکلات دندانی و بهداشتی و بینایی را تجربه کنند، از جمله:
- شیمی درمانی روی مینای دندان تأثیر می گذارد و می تواند خطر مشکلات طولانی مدت دندان را افزایش دهد.
- دوزهای بالای پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن ممکن است رشد دندان را تغییر دهد. همچنین می تواند باعث بیماری لثه و کاهش بزاق شود و باعث خشکی دهان شود.
- داروهای استروئیدی خطر مشکلات چشمی را افزایش خواهد دارد. این شامل کدر شدن چشم است که بینایی را تحت تأثیر قرار می دهد، آب مروارید نامیده می شود.
بازماندگان از سرطان برای پیشگیری از بروز عوارض چشمی باید قرارهای ملاقات منظم با دندانپزشک و چشم پزشک را ادامه دهند. چشم پزشک پزشکی است که در زمینه درمان بیماری های چشم تخصص دارد.
مشکلات گوارشی ناشی از درمان های سرطان
شیمی درمانی، پرتودرمانی و جراحی ممکن است بر چگونگی هضم غذا توسط فرد تأثیر بگذارد. جراحی یا پرتودرمانی در ناحیه شکم می تواند باعث ایجاد زخم در بافت، درد طولانی مدت و مشکلات روده شود. برخی از بازماندگان احتمال دارد دچار اسهال مزمن شوند که توانایی بدن در جذب مواد مغذی را کاهش می دهد.
یائسگی ناشی از درمان های سرطان
بسیاری از درمان های سرطان می تواند با بروز علائم یائسگی در خانم ها همراه باشد. این روش های درمانی، عبارتند از:
- شیمی درمانی
- هورمون درمانی
- پرتودرمانی در ناحیه لگن
- جراحی برای برداشتن تخمدان های زن یا اووفرکتومی
علائم یائسگی ناشی از درمان سرطان ممکن است بدتر از علائم یائسگی طبیعی باشد. به این دلیل که در حین درمان های سرطان کاهش هورمون ها با سرعت بیشتری اتفاق میفتد. علائم یائسگی احتمالی در مبتلایان به سرطان، عبارتند از:
- گرگرفتگی
- پوکی استخوان
- مشکلات کنترل مثانه
- تغییر در خلق و خوی یا میل جنسی
زنانی که هورمون درمانی می کنند و یائسه نشده اند ممکن است دوره قاعدگی کمتری داشته باشند. در برخی از بیماران حتی احتمال دارد دوره های قاعدگی کاملا متوقف شود. دوره های قاعدگی برای برخی از خانم های جوانتر احتمال دارد بعد از درمان سرطان، به حالت عادی برگردد؛ اما در زنان بالای 40 سال احتمال بازگشت آنها کمتر است. بعضی اوقات درمان سرطان زودتر از حد طبیعی باعث یائسگی زودرس می شود.
مشکلات عاطفی ناشی از درمان های سرطان
بازماندگان سرطان اغلب احساسات مثبت و منفی مختلفی را تجربه می کنند، از جمله:
- تسکین
- عصبانیت
- گناهکار
- افسردگی
- اضطراب
- احساس تنهایی
- ترس از عود مجدد
- حس شکرگزاری برای زنده بودن
علاوه بر آن، بازماندگان سرطان، مراقبان، خانواده و دوستانشان نیز ممکن است دارای اختلال استرس پس از سانحه باشند. اختلال استرس پس از سانحه یک اختلال اضطرابی است. ممکن است پس از گذراندن یک واقعه بسیار ترسناک یا جدی، مانند تشخیص و درمان سرطان، ایجاد شود.
تجربه بعد از درمان هر فرد متفاوت است. به عنوان مثال، برخی از بازماندگان با اثرات عاطفی منفی سرطان دست و پنجه نرم می کنند. برخی دیگر می گویند که به دلیل ابتلا به سرطان، نگاه جدید و مثبتی به زندگی دارند.
سرطان های ثانویه در بیماران سرطانی
خطر سرطان های ثانویه ممکن است ناشی از یک سرطان اولیه جدید باشد و حتی به عنوان یکی از عوارض در درمان های قبلی سرطان مانند شیمی درمانی و پرتودرمانی ایجاد شود. یا ممکن است سرطان اصلی باشد که از همان ابتدا به سایر قسمت های بدن انتشار یافته است.
شیمی درمانی و پرتودرمانی همچنین می تواند به سلول های بنیادی مغز استخوان آسیب برساند. این خطر لوسمی حاد یا میلودیسپلازی را افزایش می دهد.
خستگی ناشی از درمان ها در سرطان
خستگی یک احساس خستگی مداوم جسمی، عاطفی یا ذهنی است. این شایعترین عارضه جانبی درمان سرطان است. برخی از بازماندگان سرطان پس از پایان درمان ماهها یا حتی سالها خستگی دارند.
حرف آخر
اگراز سرطان های خاصی رنج می برید بهتر است تا آنجا که می توانید در مورد اثرات بالقوه طولانی مدت درمان سرطان از تیم مراقبت های بهداشتی خود اطلاعات لازم را کسب کنید. حتی می توانید در طول جلسات درمانی سوالات زیر را از پزشک خود بپرسید تا با کسب اطلاعات بیشتر و آمادگی بهتر بتوانید با شرایط خود مقابله کنید:
- آیا من در معرض بروز عوارض خاص هستم؟
- آیا برای جلوگیری از عوارض طولانی مدت می توان کاری انجام داد؟
- چه متخصصان دیگری (مانند متخصص قلب و عروق یا غدد درون ریز) را باید ببینم تا اثرات احتمالی دیررس را کاهش دهم؟
آخرین دیدگاه‌ها