آپنه خواب مرکزی چیست؟

در برخی مواقع احتمال بروز آپنه خواب مرکزی به عنوان یک عارضه از بیماری های زمینه ای وجود دارد. عدم درمان این وضعیت تا حدود زیادی می تواند منجر به اختلال در خواب فرد و حتی خواب آلودگی در طول روز و عدم تمرکز شود.

آپنه مرکزی خواب (CSA) اختلالی است که بر تنفس در طول خواب تأثیر می گذارد. تخمین زده می شود که CSA به دلیل فقدان کوتاه ارتباط بین مغز و ماهیچه هایی که تنفس را کنترل می کنند، حدود 0.9٪ از افراد بالای 40 سال در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می دهد. اما بروز آن می تواند با برخی عوارض و خطرات احتمالی همراه باشد. برای همین ما سعی کرده ایم در این مقاله از پزشکت، هر آنچه که باید در مورد آپنه خواب مرکزی بدانید را مورد بررسی قرار دهیم. پس اگر فکر می کنید با علائمی از این اختلال روبرو هستید بهتر است این مقاله را تا انتها بخوانید.

فرق آپنه خواب مرکزی و آپنه انسدادی چیست؟

CSA نوعی اختلال تنفسی مرتبط با خواب است که در طول خواب، فرد در نفس کشیدن مشکل پیدا می کند و دچار مکث تنفسی می شود.

در حالی که آپنه خواب مرکزی و انسدادی هر دو شامل تنفس غیرطبیعی در طول خواب هستند، علل بروز هر یک از آنها باهم دیگر فرق می کند. در آپنه انسدادی خواب، راه های مجاری تنفسی مسدود می شود و نفس کشیدن برای فرد کمی سخت می شود. انسداد اغلب منجر به خروپف و تکه تکه شدن خواب می شود. OSA با خستگی روز، فشار خون بالا، افسردگی و سایر مسائل مرتبط است.

در آپنه خواب مرکزی، مشکل مسدود شدن راه هوایی نیست، در عوض، مکث در تنفس رخ می دهد. در این شرایط احتمال دارد مغز و ماهیچه هایی که تنفس را کنترل می کنند عملکرد مناسبی را نداشته باشند.

علائم آپنه مرکزی خواب

بسیاری از افراد مبتلا به آپنه خواب مرکزی علائمی ندارند. اما علائم در صورت بروز، اغلب به خواب تکه تکه و سطوح غیر طبیعی اکسیژن در خون مربوط می شوند. علائم CSA ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بی خوابی
• خواب بی کیفیت
• مشکلات در توجه و تمرکز
• بیدار شدن با تنگی نفس
• سردردهای صبحگاهی
• ناراحتی قفسه سینه در شب
• خستگی مفرط در طول روز

افراد مبتلا به آپنه خواب مرکزی ممکن است متوجه نباشند که علائمی مانند خواب آلودگی در طول روز به اختلال در تنفس شبانه مربوط می شود، زیرا خستگی به مرور زمان بدتر می شود. اما در صورت بروز برخی علائم مانند خواب آلودگی بیش از حد، خواب بی کیفیت فرد باید برای رفع علائم خود به پزشک مراجعه کند.

خستگی قابل توجه در طول روز، ناشی از خواب ناکافی در شب، در افراد مبتلا به CSA شایع است. در حالی که برخی از افراد مبتلا به CSA ممکن است در طول فعالیت های روزمره خودشان، خوابشان ببرد.

علاوه بر آن، به جای خواب آلودگی، برخی از افراد مبتلا به CSA برای اولین بار متوجه علائم بی خوابی و بیدار شدن در طول شب می شوند. علائم بی خوابی شامل مشکل در به خواب رفتن یا احساس خستگی بعد از بیدار شدن در صبح است. اما مهترین موضوع این است علائم CSA اغلب اولین بار توسط شرکای تختخواب، مراقبان یا عزیزان مشاهده می‌شود.

انواع آپنه خواب مرکزی

انواع مختلفی از آپنه خواب مرکزی وجود دارد که عبارتند از:

• اولیه: این وضعیت می تواند به صورت خود به خود و بدون هیچ علت مشخصی بروز کند و یا ناشی از سایر بیماری های زمینه ای باشد.
• ایدیوپاتیک :در بزرگسالان، CSA بیشتر از نوع ایدیوپاتیک است، به این معنی که علت مشخص یا قابل شناسایی ندارد.

در انواع دیگر CSA، تنفس غیرطبیعی در طول خواب به طور کلی به یک بیماری و یا شرایط زمینه ای مربوط می شود که بسته به علل آن در دسته های زیر قرار می گیرد:

آپنه خواب مرکزی همراه با مکث تنفسی Cheyne-Stokes

CSA با تنفس Cheyne-Stokes شایع ترین نوع CSA است که اغلب در افراد مبتلا به بیماری های قلبی بروز پیدا می کند. اختلال تنفسی در این موارد با مکث های طولانی همراه است.

آپنه خواب مرکزی به دلیل بیماری بدون مکث تنفسی

افراد مبتلا به یک بیماری زمینه ای نیز ممکن است CSA را بدون الگوی مشخصه تنفس Cheyne-Stokes ایجاد کنند. این شکل از CSA معمولاً در اثر آسیب به ساقه مغز از طریق آسیب یا بیماری ایجاد می‌شود. البته احتمال بروز آن خیلی کم است و به ندرت رخ می دهد.

آپنه خواب مرکزی ناشی از مصرف دارو یا یک ماده

در این نوع CSA، استفاده از برخی داروها یا مواد، توانایی مغز را برای شروع و تنظیم صحیح تنفس کاهش می دهد. مواد افیونی مانند متادون اغلب می توانند منجر به بروز این وضعیت شوند.

آپنه خواب مرکزی به دلیل تنفس دوره ای در ارتفاع بالا

این شکل از CSA می تواند مدت کوتاهی پس از صعود یک فرد سالم در ارتفاع، مانند بالای 8000 فوت، جایی که هوا دارای غلظت کمتری از اکسیژن است، رخ دهد. در این شرایط احتمالا، تنفس فرد سریع‌تر و عمیق‌تر می‌شود و می‌تواند در طول خواب فرد را دچار مکث تنفسی کند.

آپنه خواب مرکزی تا چه حدی شایع است؟

تخمین زده می شود که این نوع اپنه خواب در 5٪ تا 15٪ از افرادی که برای درمان PAP در طول یک مطالعه خواب ارزیابی می شوند رخ می دهد و اغلب بدون درمان برطرف می شود.

عوامل خطر برای آپنه مرکزی خواب

بررسی ها نشان می دهد که عوامل زیادی می توانند خطر بروز آپنه خواب مرکزی را تا حدود زیادی افزایش دهند، از جمله::

• سن: CSA بیشتر در افراد بالای 65 سال رخ می دهد. این افزایش خطر ممکن است به دلیل روند پیری یا سایر عوامل خطر در افراد مسن مانند نارسایی قلبی، ضربان قلب نامنظم و بیماری های مغز باشد.
• جنسیت: آپنه خواب در مردان نسبت به زنان شایع تر است، شاید به دلیل تأثیرات تستوسترون بر میزان دی اکسید کربنی است که می تواند در خون انباشته شود.
• بیماری های زمینه ای: شرایط پزشکی متعددی خطر ابتلا به CSA را افزایش می دهد، از جمله نارسایی قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه، فیبریلاسیون دهلیزی، تولید بیش از حد هورمون رشد.
• داروها: داروهایی که می توانند خطر ابتلا به آپنه خواب مرکزی را افزایش دهند شاما مواد افیونی، بنزودیازپین ها، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تشنج و همچنین شل کننده های عضلانی خاص و داروهای ضد پلاکت هستند.

تشخیص آپنه مرکزی خواب

هنگامی که فردی مشکوک به آپنه خواب مرکزی باشد، پزشک احتمالاً علائم و سابقه پزشکی بیمار را بررسی می کند، یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و به یک مطالعه خواب شبانه ارجاع می دهد. پزشک اغلب ارزیابی را با پرسش از فرد آسیب دیده و شریک یا مراقب خود در مورد علائم حاکی از CSA آغاز می کند، از جمله:

• تنفس غیر طبیعی
• خستگی مفرط
• بیخوابی
• کیفیت خواب ضعیف
• خستگی
• مشکل در حفظ توجه
• بد خلقی
• میل جنسی کم
• ناتوانی جنسی
• درد قفسه سینه شبانه
• سردردهای صبحگاهی

علاوه بر این، پزشک ممکن است در مورد علائم بیماری های مرتبط با CSA، مانند تنگی نفس هنگام فعالیت بدنی، تنگی نفس هنگام دراز کشیدن، یا مشکل تنفسی که فرد را در شب بیدار می کند، سوالاتی را بپرسد. در حالی که هیچ نشانه فیزیکی و علائم خاصی برای CSA وجود ندارد، پزشک ممکن است با معاینه کامل و برخی آزمایشات تشخیصی بتواند این وضعیت را تشخیص دهد.

مطالعه خواب

مطالعه خواب شبانه که پلی سومنوگرافی نیز نامیده می شود، ابزار مهمی برای تایید تشخیص CSA است. یک فرد معمولاً برای مطالعه خواب به یک آزمایشگاه خواب تخصصی در بیمارستان یا یک مرکز خواب ارجاع داده می شود.

در طی یک مطالعه خواب، فرد می خوابد و عملکردهای فیزیکی مختلف با استفاده از اتصال حسگر به سر، قفسه سینه و اعضای بدن بیمار اندازه گیری می شود. عملکردهای بدنی که ممکن است در طول مطالعه خواب اندازه گیری شوند عبارتند از:

• مراحل خواب
• مکث تنفسی
• جریان هوا
• مقدار اکسیژن در خون

درمان آپنه مرکزی خواب

درمان آپنه خواب مرکزی به عادی سازی الگوهای تنفسی در طول خواب، بهبود کیفیت و مدت خواب و به حداقل رساندن علائم در طول روز کمک می کند. از آنجایی که بیشتر موارد CSA ناشی از یک بیماری زمینه ای دیگ یا عارضه جانبی یک دارو است، درمان اولیه معمولاً با هدف درمان بیماری زمینه ای صورت می گیرد. سایر گزینه های درمانی احتمالی به شدت عوارض فرد بستگی دارد.

در مبتلایانی که علائم و عوارض شدیدی ندارند، درمان علت زمینه ای ممکن است برای رفع مشکل آپنه خواب کافی باشد. اما در بیماران و افرادی که دارای عوارض شدید، مانند کاهش جریان خون به قلب یا ریتم نامنظم قلب هستند، ممکن است همزمان برای علت اصلی CSA و الگوهای تنفسی غیر طبیعی درمان شوند.

درمان‌هایی که الگوهای تنفس غیرطبیعی را هدف قرار می‌دهند شامل درمان فشار مثبت راه هوایی (PAP)، اکسیژن مکمل، دارو یا دستگاه تحریک عصبی قابل کاشت است. انتخاب درمان به علت CSA، الگوهای تنفسی فرد و نیازهای فردی فرد تحت درمان بستگی دارد.

• درمان فشار مثبت راه هوایی (PAP): درمان PAP از دستگاهی برای پمپاژ هوا به داخل راه هوایی برای کمک به تنفس در هنگام خواب استفاده می کند.
• دارو: اگر درمان با PAP و اکسیژن مکمل CSA را برطرف نکرد، پزشکان ممکن است دارویی را برای تحریک تنفس توصیه کنند. این داروها عوارض جانبی دارند، بنابراین افرادی که این نوع درمان را دریافت می کنند باید تحت نظر پزشک باشند.
• تحریک عصب فرنیک: برای افرادی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، پزشکان ممکن است کاشت وسیله‌ای را در قفسه سینه که تنفس را تشویق می‌کند، پیشنهاد کنند. این دستگاه جریان الکتریکی را به عصب می فرستد تا دیافراگم را تحریک کند. این باعث می شود دیافراگم مانند تنفس طبیعی منقبض شود.

زندگی با آپنه مرکزی خواب

تشخیص آپنه مرکزی خواب می تواند برای افرادی که امیدوارند علت علائم خود را بیابند تسکین دهد، اما از آنجایی که این وضعیت ممکن است به درمان های روزانه و مداوم نیاز داشته باشد، شاید روند بیماری برای برخی افراد سخت و چالش برانگیز باشد. اما برخی راهکارها وجود دارند که می توانند به افراد مبتلا به آپنه خواب مرکزی کمک کنند تا بهتر علائم و وضعیت خودشان را در کنترل داشته باشند، از جمله:

اجتناب از محرک ها: برای افرادی که با CSA زندگی می کنند مهم است که از مصرف آرام بخش هایی که ممکن است باعث ایجاد دوره های تنفس غیرطبیعی مانند الکل و مواد افیونی شوند، خودداری کنند. افرادی که داروهای آرام بخش برای سایر بیماری ها مصرف می کنند باید در مورد گزینه های درمانی خود با پزشک مشورت کنند.

پیگیری برنامه درمانی: افرادی که برای CSA تحت درمان قرار می‌گیرند، برای اطمینان از مؤثر بودن درمان و بررسی هرگونه عارضه یا عوارض جانبی، نیاز به پیگیری برنامه درمانی منظم دارند.