سندرم هورنر (Horner syndrome) یا فلج oculosympathetic یا سندرم برنارد هورنر ترکیبی از علائم و نشانه ها است که باعث بروز اختلال در مسیر عصبی از مغز به صورت و چشم در یک سمت صورت می شود. معمولاً سندرم هورنر باعث کوچک شدن اندازه مردمک، افتادگی پلک و کاهش تعریق در قسمت درگیر شده صورت خواهد شد.
سندرم هورنر نتیجه مشکل پزشکی دیگری مثل حمله قلبی، تومور یا آسیب نخاعی باشد. در بعضی موارد، علت اصلی بروز این سندرم تشخیص داده نمی شود. هیچ درمان به خصوصی برای سندرم هورنر وجود ندارد اما درمان علت اصلی بروز این بیماری ممکن است عملکرد عصب ها را به حالت اولیه و طبیعی خود بازگرداند.
سندرم هورنر را با نام سندرم برنارد هورنر یا فلج oculosympathetic نیز می شناسند.
علت بروز سندرم هورنر
سندرم هورنر به وسیله آسیب به مسیر های مشخصی در سیستم عصب سمپاتیک به وجود می آید. سیستم عصبی سمپاتیک وظیفه تنظیم ضربان قلب، اندازه مردمک چشم ها، تنفس، فشار خون و دیگر عملکردهای بدن برای واکنش سریع به تغییرات محیطی را به عهده دارد.
مسیر عصبی تحت تأثیر قرار گرفته در اثر سندرم هورنر به سه گروه از سلول های عصبی (نورون ها) تقسیم می شود.
نورون های ردیف اول
مسیر این نورون ها از هیپوتالاموس در پایه مغز بوده و بعد از عبور از ساقه مغز به بخش بالایی نخاع متصل می شوند. مشکلات به وجود آمده در این ناحیه که می تواند عملکرد عصب های مرتبط با سندرم هورنر را با اختلال مواجه کند، شامل موارد زیر می شود:
- تومور
- ضربه گردن
- حمله قلبی
- کیست یا حفره در درون ستون فقرات
- بیماری هایی که باعث از بین رفتن غلاف محافظتی روی نورون های میلین دار می شوند.
نورون های ردیف دوم
مسیر این نورون ها از داخل ستون فقرات و بخش بالایی سینه عبور کرده و نهایتاً به داخل گردن می رسد. علت های بروز آسیب عصبی در این نواحی ممکن است شامل موارد زیر شود:
- سرطان ریه
- جراحی در حفره سینه
- آسیب و وارد شدن ضربه
- تومور غلاف مالین (schwannoma)
- آسیب به رگ های اصلی خونی که از قلب خارج می شوند. (آئورت)
نورون های ردیف سوم
مسیر این نورون ها از داخل گردن عبور کرده و به پوست صورت، عضلات عنبیه و پلک ها می رسد.
آسیب های عصبی در این ناحیه ممکن است با موارد زیر همراه باشد:
- میگرن
- تومور یا عفونت در نزدیکی پایه جمجمه
- آسیب به ورید ژوگولا در امتداد یک طرف گردن
- آسیب به شریان کاروتید در امتداد یک طرف گردن
- سردردهای خوشه ای، اختلالی که منجر به الگوهای دوره ای سردرد شدید می شود.
علت سندرم هورنر کودکان
شایع ترین علت بروز سندرم هورنر در کودکان شامل موارد زیر می شود:
- نقض در آئورت در بدو تولد
- آسیب به گردن یا شانه ها در حین زایمان
- تومور در سیستم های عصبی و هورمونی (neuroblastoma)
علل نامعلوم بروز سندرم هورنر
در بعضی از موارد علت اصلی بروز این سندرم قابل تشخیص نبوده و به آن سندرم هورنر ایدیوپاتیک گفته می شود.
علائم سندرم هورنر
معمولاً سندرم هورنر تنها یک قسمت از صورت را درگیر می کند. علائم و نشانه های رایج این سندرم شامل موارد زیر می شود:
- افتدگی پلک بالایی (پتوز)
- کوچک شدن مردمک چشم (miosis)
- ظاهر فرو رفته و گود افتاده چشم ها
- تفاوت قابل توجه در اندازه مردمک هر دو چشم (anisocoria)
- باز شدن کم یا با تأخیر (گشاد شدن) مردمک درگیر شده در نور کم
- بالا آمدن بخش کوچکی از پلک پایینی که گاهی اوقات به آن پتوز وارونه گفته می شود.
- عدم تعریق یا کم شدن تعریق در یکی از قسمت های صورت یا یک قسمت کوچک از سمت درگیر شده
علامت و نشانه ها به خصوص در پتوز و آن هیدروزیس ممکن است ثابت بوده و تشخیص آن تا حدودی دشوار باشد.
علائم سندرم هورنر در کودکان
علائم و نشانه های سندرم هورنر در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- رنگ عنبیه روشن تر در چشم درگیر شده کودک زیر سن 1 سال
- نبود قرمزی در سمت درگیر صورت که در زمان قرار گرفتن در معرض گرما یا واکنش های احساسی به وجود می آید
زمان مراجعه به پزشک
تعدادی از عوامل ، برخی جدی تر از سایرین، می توانند باعث بروز سندرم هورنر شوند. مهم ترین نکته در برخورد با این عوامل مراجعه فوری به پزشک و تشخیص آن است.
اگر علائم و نشانه های همراه با سندرم هورنر به صورت ناگهانی پس از ضربه یا همراه با دیگر علائم و نشانه ها ظاهر شدند، فرد باید سریعاً تحت مراقبت اورژانسی قرار بگیرد. این علائم و نشانه های خطرناک شامل موارد زیر می شوند:
تشخیص سندرم هورنر
علاوه بر معاینه عمومی، پزشک می تواند از بعضی آزمایشات برای تشخیص علائم و علت اصلی بروز آن ها کمک بگیرد.
آزمایشات برای تایید تشخیص سندرم هورنر
پزشک ممکن است با توجه به سابقه و آزمایشات صورت گرفته، سندرم را تشخیص دهد. به عنوان مثال چشم پزشک ممکن است با ریختن قطره در هر دو چشم اقدام به تشخیص آن بکند. این قطره ممکن است قطره گشاد کننده مردمک یا قطره تنگ کننده مردمک باشد که در هر دو صورت می تواند به تشخیص چشم سالم کمک کند. بعد از ریختن قطره پزشک واکنش هر دو چشم نسبت به قطره را بررسی و مقایسه کرده و هر گونه آسیب عصبی که باعث به وجود آمدن مشکل شده باشد را تشخیص خواهد داد.
آزمایشات برای تشخیص محل آسیب دیدگی عصبی
ماهیت بعضی علائم خاص می تواند به پزشک کمک کند تا احتمالات بروز سندرم هورنر را محدودتر کند. همچنین پزشک ممکن است از آزمایشات اضافه یا عکس برداری ها برای تشخیص محل زخم یا ناهنجاری به وجود آورنده اختلال در مسیر عصبی استفاده کند.
پزشک ممکن است از نوعی قطره گشاد کننده مردمک برای تشخیص چشم سالم از چشم آسیب دیده استفاده کند. در صورتی که این سندرم به علت ناهنجاری نورون ردیف سوم به وجود آمده باشد، اختلال جایی در گردن یا قسمت های بالاتر آن خواهد بود.
پزشک ممکن است برای تشخیص محل احتمالی بروز ناهنجاری به وجود آورنده سندرم هورنر از تصویر برداری های زیر استفاده کند:
- سونوگرافی کاروتید
- اشعه ایکس قفسه سینه
- تصویر برداری اشعه ایکس
- تصویر برداری سی تی اسکن که یک تکنولوژی استفاده از اشعه ایکس به خصوص است.
- تصویر برداری ام آر آی (تصویر برداری رزونانس مغناطیسی)، تکنولوژی که از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای تولید تصاویر دقیق استفاده می کند.
درمان سندرم هورنر
درمان به خصوصی برای این سندرم وجود ندارد. زمانی که علت زمینه ای بیماری درمان شود، از بین خواهد رفت.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در بسیاری از شرایط غیر اورژانسی ممکن است ابتدا به پزشک عمومی یا چشم پزشک (ophthalmologist) مراجعه خواهید کرد. سپس پزشک در صورت تشخیص، شما را به متخصص اختلالات سیستم عصبی (نورولوژیست) یا متخصص اختلالات چشمی (نورو-اپتالمولوژیست) ارجاع خواهد داد.
از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه است، پیشنهاد می کنیم پیش از مراجعه به پزشک موارد زیر را آماده کنید:
- لیستی از علائم و نشانه ها، هر گونه تغییر غیر طبیعی که باعث نگرانی تان شود.
- بیماری یا آسیب های اخیر یا در گذشته
- تمامی داروهای مصرفی مثل داروهای بدون نیاز به نسخه و مکمل های غذایی و دوز مصرفی از هر دارو
- هر گونه تغییر قابل توجه و استرس های زندگی
در صورت امکان همه تصاویر پزشکی خود قبل از بروز بیماری را با خود به مطب ببرید. این تصاویر به تشخیص دقیق تر عارضه و چشم آسیب دیده و تشخیص افتراقی های سندرم هورنر کمک خواهد کرد.
سوالات پزشک از بیمار
پزشک نگاهی به تاریخچه علائم و نشانه های شما انداخته و کاملاً شما را معاینه خواهد کرد. همچنین احتمال زیاد پزشک در حین معاینه سؤالات زیر را از شما خواهد پرسید:
- آیا سابقه سرطان دارد؟
- از چه زمانی علائم شروع شد؟
- آیا با گذشت زمان علائم شما تغییر کرد یا شدت یافت؟
- آیا دچار درد در دست ها، شانه، گردن یا سر شده اید؟
- آیا سابقه بروز میگرن یا سردردهای خوشه ای را داشته اید؟
- آیا به تازگی یا در گذشته دچار ضربه یا آسیب دیدگی شده اید؟
نتیجه گیری
سندرم هورنر به وسیله آسیب به مسیر های مشخصی در سیستم عصب سمپاتیک به وجود آمده و مسیر عصبی تحت تأثیر قرار گرفته در اثر سندرم هورنر به سه گروه از سلول های عصبی (نورون ها) تقسیم می شود: نورون های ردیف اول، نورون های ردیف دوم و نورون های ردیف سوم.
علائم این سندرم خود را با کوچک شدن مردمک چشم، تفاوت قابل توجه در اندازه مردمک هر دو چشم، باز شدن کم یا با تأخیر (گشاد شدن) مردمک درگیر شده در نور کم، افتادگی پلک بالایی (پتوز)، بالا آمدن بخش کوچکی از پلک پایینی که گاهی اوقات به آن پتوز وارونه گفته می شود، ظاهر فرو رفته و گود افتاده چشم ها، مشکل عدم تعریق یا کم شدن تعریق در یکی از قسمت های صورت یا یک قسمت کوچک از سمت درگیر شده نشان می دهد.
درمان به خصوصی برای سندرم هورنر وجود ندارد. بدیهی است که، سندرم هورنر زمانی که علت زمینه ای بیماری درمان شود، از بین خواهد رفت.
آخرین دیدگاه‌ها