تپش قلب

ضربان قلب یکی از علائم حیاتی یا شاخص‌های مهم سلامتی در بدن انسان است. ضربان قلب، تعداد دفعات زدن قلب در یک دقیقه است. سرعت ضربان قلب در نتیجه فعالیت بدنی، بیماری ‌های ایمنی و واکنش ‌های احساسی متفاوت است. ضربان قلب در حال استراحت به ضربان قلب هنگام آرامش فرد اشاره دارد. فقط سرعت ضربان قلب مهم نیست، ریتم و آهنگ ضربان قلب نیز بسیار مهم است و ضربان قلب نامنظم می‌تواند نشانه یک وضعیت جدی برای سلامتی فرد باشد.

ضربان نبض دقیقاً برابر ضربان قلب است، زیرا انقباضات قلب باعث افزایش فشار خون در شریان‌ها می‌شود که منجر به ضربه (پالس)  قابل توجه می‌شود. بنابراین، گرفتن نبض اندازه گیری مستقیم ضربان قلب است.

ضربان قلب در حالت استراحت عادی

تشخیص اینکه ضربان قلب در محدوده طبیعی قرار دارد مهم است. اگر بیماری یا آسیب قلب را تضعیف کند، اندام‌ها به اندازه کافی برای عملکرد طبیعی خون دریافت نمی‌کنند.

مؤسسات ملی بهداشت ایالات متحده (NIH) لیستی از ضربان قلب در حالت استراحت را منتشر کرده است.

ضربان قلب با گذر از دوران کودکی به سمت بزرگسالی به تدریج کندتر می‌شود و در حالت استراحت طبیعی برای بزرگسالان بالای 10 سال از جمله افراد مسن تر بین 60 تا 100 ضربان در دقیقه است.

ورزشکاران می‌توانند ضربان قلب در حالت استراحت حدود 40 ضربه در دقیقه داشته باشند. افرادی که از داروهایی مانند بتا بلاکرها یا برخی از انواع مسدود کننده‌های کانال کلسیم استفاده می‌کنند ، ممکن است ضربان نبض کمتر از 60 ضربان در دقیقه داشته باشند.

ورزش راهی برای پایین آوردن ضربان کلی قلب است.

ضربان قلب استراحت طبیعی در سنین مختلف
سن	ضربان قلب عادی
حداکثر 1 ماه	70 تا 190
از 1 تا 11 ماه	80 تا 160
از 1 تا 2 سال	80 تا 130
از 3 تا 4 سال	80 تا 120
از 5 تا 6 سال	75 تا 115
از 7 تا 9 سال	70 تا 110
بیش از 10 سال	60 تا 100

ضربان قلب در حال استراحت می‌تواند در این محدوده طبیعی متفاوت باشد. این امر در پاسخ به تغییرات مختلفی از جمله ورزش، دمای بدن، محرک‌های عاطفی و وضعیت بدن مانند  ایستادن سریع افزایش می‌یابد.

انجمن قلب آمریکا (AHA) اظهار می‌دارد که حداکثر ضربان قلب هنگام ورزش باید تقریباً برابر با 220 دقیقه منهای سن فرد باشد. (سن فرد-۲۲۰= حداکثر ضربان قلب)

در جدول زیر منطقه ضربان قلب هدف مناسب برای طیف وسیعی از سنین نشان داده شده است. ضربان قلب یک فرد هنگام انجام ورزش با شدت 50 تا 80 درصد ، که به عنوان ورزش شناخته می‌شود ، باید در این محدوده قرار گیرد.

سن	منطقه ضربان قلب هدف در 50 تا 85 درصد فشار خون	میانگین حداکثر ضربان قلب در 100 درصد فشار
20	100 تا 170	200
30	95 تا 162	190
35	93 تا 157	185
40	90 تا 153	180
50	85 تا 145	170
55	83 تا 140	165
60	80 تا 136	160
65	78 تا 132	155
70	75 تا 128	150

حفظ ضربان قلب طبیعی

در حالی که ورزش برای ارتقاء ضربان قلب کم و سالم مهم است ، چندین قدم دیگر که فرد می‌تواند برای محافظت از سلامت قلب خود بردارد، عبارتند از:

• کاهش استرس
• جلوگیری از مصرف دخانیات
• کاهش وزن ناگهانی بر اثر رژیم لاغری

تپش قلب

گاهی اوقات ضربان قلب مختل و نامنظم می‌شود. وقتی این اتفاق بیفتد ممکن است فرد مبتلا ناگهان از ضربان قلب خود آگاه شود، چیزی که معمولاً به آن احساس تپش می‌گویند.
در بیشتر موارد، تپش قلب جدی نیست و به این معنا نیست که قلب با مشکل جدی روبرو است. توجه به تپش قلب می‌تواند یک تجربه ترسناک باشد. اگر تپش قلب بسیار کوتاه و یا اگر یک بار در یک ماه باشد می‌توان این تپش قلب را نادیده گرفت. اما اگر به طور مکرر اتفاق بیفتد، یا با علائمی ‌از قبیل سرگیجه، ضعف، نفس نفس یا درد قفسه سینه همراه باشد، برای بررسی این موضوع به پزشکتان مراجعه کنید.

• ضربات اضافی (ضربان نا به جا)

گاهی اوقات، بدون هیچ دلیل مشخص، قلب ضربان اضافی از خود نشان می‌دهد که ممکن است مورد توجه قرار گیرد. به این عمل ضربان خارج روال ‌گفته می‌شود و اگر این ضربان ها زیاد تکرار نشود ، معمولاً بی ضرر است. گاهی اوقات این نوع ضربان های قلب به دلیل مصرف زیاد کافئین یا الکل ایجاد می شود. ضربان خارج روال بسیار شایع است.

• آریتمی

آریتمی ‌ضربان غیرطبیعی  قلب است که ممکن است با یک ریتم غیر طبیعی همراه باشد. انواع مختلفی آریتمی  وجود دارد ، برخی متناوب و برخی مداوم هستند.

فیبریلاسیون دهلیزی (AF) یکی از انواع آریتمی‌ ها است. بسیاری از افراد مسن این آریتمی ‌را دارند. در فیبریلاسیون دهلیزی، ضربان قلب “نامنظم نامنظم” است. به عبارت دیگر هیچ الگویی وجود ندارد و هنگامی‌که ضربان  احساس می‌شود با ضربان هایی که به صورت ناگهانی اتفاق می‌افتد کاملاً نا منظم است و می‌تواند خیلی سریع اتفاق بیفتد. افراد مبتلا به AF ​​معمولاً احساس سالم بودن دارند اما در معرض خطر لخته شدن خون در دهلیزهای قلب هستند که می تواند منجر به سکته های مغزی شوند.

علل آریتمی‌ قلبی

توجه به الگوی تپش قلب و هم چنین نبض هم زمان، تشخیص را آسان می‌کند. در تمام حالت ‌های دیگر تپش قلب بیشتر به صورت تند و شدید می‌زند ولی ضربان قلب منظم می ‌باشد. نبض نامنظم در حین حمله تپش قلب تقریبا همیشه دال بر آریتمی ‌است.

آریتمی‌های شایعی که منجر به تپش قلب می‌شوند عبارتند از:

• فیبریلاسیون‌ دهلیزی
• انقباضات پیش‌رس دهلیزی یا بطنی
• تاکیکاردی ( تند ضربانی)‌ فوق‌ بطنی‌ و بطنی و گاهی سینوسی

ضربان ‌ها در تاکیکاردی یا تند ضربانی‌ فوق‌ بطنی‌ و بطنی و ‌تند ضربانی‌ سینوسی‌، “سریع و منظم” ، در فیبریلاسیون دهلیزی ” سریع و نامنظم” و در انقباضات پیش‌رس دهلیزی یا بطنی بصورت “نامنظمی‌گهگاهی” مشاهده می‌شوند.
در بعضی مواقع تپش قلب به صورت نابه جا و، نا به هنگام بروز پیدا می‌کند که فرد احساس می‌کند قلبش می‌ریزد یا یک ضربه محکم به دیواره قفسه سینه اصابت می‌کند. اگر فرد در این حالت نبض خود را گرفته باشد متوجه می‌شود که یک نبض خالی زده است. این نوع تپش قلب در اکثر موارد نشانه یکی از شایع ترین آریتمی‌ های قلبی به نام “انقباض” پیش‌رس یا زودهنگام بطنی است که اغلب در افراد سالم دیده شده و مهم نمی‌باشد اما اگر در فردی با بیماری قلبی شناخته شده تعداد آن از حدی بیشتر شود ممکن است خطرات جدی برای فرد به همراه داشته باشد.

• ضربان سریع قلب ( تاکی کاردی) 

هنگامی‌که ضربان قلب شما خیلی سریع است، به آن تاکی کاردی گفته می‌شود. برای بزرگ سالان، ضربان قلب سریع به طور کلی به عنوان ضربان قلب بیش از 100 ضربان در دقیقه تعریف می‌شود. با این حال، آن چه که خیلی سریع در نظر گرفته می‌شود ممکن است به سن شما و سلامت کلی آن نیز بستگی داشته باشد.

انواع مختلف تاکی کاردی وجود دارد. طبقه بندی آنها براساس علت و بخشی از قلب است که تأثیر می‌گیرد. تجربه تاکی کاردی ممکن است موقتی باشد.

برخی از دلایل احتمالی تاکی کاردی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تب
• خستگی
• کم خونی
• پرکاری تیروئید
• سیگار کشیدن
• مصرف الکل زیاد
• مصرف زیاد کافئین
• عوارض جانبی دارو
• اضطراب یا استرس
• عدم تعادل الکترولیت
• مصرف داروهای خاص
• بیماری قلبی مادرزادی
• صدمه به قلب مانند حمله قلبی
• مصرف مواد مخدر (مانند کوکائین)
• ورزش شدید یا فعالیت بدنی شدید
• بیماری قلبی که بر جریان خون تأثیر می‌گذارد.

 

• ضربان قلب آهسته ( برادی کاردی)

وقتی ضربان قلب شما خیلی آهسته است، به آن برادی کاردی گفته می‌شود. برادی کاردی معمولاً به عنوان ضربان قلب تعریف می‌شود که کمتر از 60 ضربه در دقیقه است. برای ورزش کاران و افرادی که مرتباً ورزش می‌کنند ، ضربان قلب زیر 60 ضربه در دقیقه طبیعی و حتی سالم است.

علائم و نشانه‌های برادی کاردی

زمانی که ضربان قلب کم باشد و اکسیژن کافی به اندام‌های بدن نرسد ممکن است علائم زیر مشاهده شود:

• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• مشکلات تمرکز حافظه
• خستگی مفرط و دائمی
• سرگیجه و مشکل در حفظ تعادل بدن

دلایل احتمالی ابتلا به برادی کاردی

• میوکاردیت ( التهاب عضله قلب)
• دیابت ( بیماری قند)
• هیپوترمی ( کاهش دمای بدن) 
• آریتمی قلبی ( نا منظمی قلب)
• فشار خون بالا
• نارسایی کلیه
• سیگار کشیدن
• کم کاری تیروئید
• نقص مادرزادی قلب
• بیماری عروق کرونر ( بیماری عروقی قلب)
• عوارض جراحی قلب
• فیبریلاسیون دهلیزی ( نا منظمی دهلیز )
• سطح پتاسیم خون بسیار بالا
• آسیب بافت قلب به علت پیری
• مخدرهای صنعتی مانند متادون و ترامادول و …

هم تاکی کاردی و هم برادی کاردی می‌توانند شاخص‌های یک وضعیت سلامتی اساسی باشند. اگر ضربان قلب را برای مدت طولانی بسیار زیاد یا خیلی پایین تجربه کنید، می‌تواند منجر به انواع عوارض جدی مثل  لخته شدن خون،  نارسایی قلبی، سنگ کوب  و  ایست قلبی ناگهانی شود. بنابراین اگر ضربان قلب شما به طور مداوم بالای 100 ضربان در دقیقه یا زیر 60 ضربه در دقیقه باشد ، باید به پزشکتان مراجعه کنید .

پیشگیری تپش قلب

 شما همیشه باید با انجام دادن  کارهایی مانند ورزش منظم ، رژیم غذایی سالم قلب و حفظ وزن مناسب مراقب قلب خود باشید  است. اگر در حال حاضر به بیماری قلبی مبتلا هستید ، باید وضعیت خود را با دقت کنترل کرده و  تمام داروها را طبق دستور پزشکتان  مصرف کنید. حتماً هر لحظه  علائم جدید تر  یا بدتر شدن علائم  را باید به پزشکتان  گزارش دهید.

برخی از نکات بهداشتی پیش گیرانه اضافی برای کمک به سلامت و شادابی قلب شما عبارتند از:

• کاهش استرس
• کاهش مصرف کافیین و ترک سیگار
• کاهش نوشیدنی در روز: زنان و مردان بالای 65 سال می توانند حداکثر  یک نوشیدنی در روز بنوشند و همچنین زنان و مردان زیر 65 سال می توانند حداکثر دو نوشیدنی در روز مصرف کنند.
• از عوارض جانبی دارویی آگاه باشید. برخی از داروها می‌توانند ضربان قلب شما را تحت تأثیر قرار دهند. همیشه قبل از مصرف دارو با مطاله بروشور از عوارض جانبی احتمالی آگاه باشید.

 علت تپش قلب

کسی که دچار تپش قلب می‌شود باید در هر حال به پزشک مراجعه نماید. پس از انجام معاینات لازم نوار قلب از بیمار گرفته می‌شود که تا حد زیادی می‌تواند علت تپش قلب را مشخص کند. گاهی  نیز انجام برخی از  آزمایش‌ها  برای تشخیص وجود بیماری‌های زمینه‌ای لازم است. در نهایت اگر علت تپش قلب مشخص نشود، دستگاهی به نام هولتر مونیتور یا نوار قلب متحرک به فرد متصل می‌شود تا در طول ۲۴ ساعت نوار قلب مداوم از بیمار گرفته شود. در طی این مدت اگر فرد دچار تپش قلب شود، نوار قلب در همان حالت از بیمار گرفته شده و نوع آریتمی‌ قلب فرد مشخص می‌شود. علاوه بر هولتر مانیتورینگ، می‌توان از تست ورزش جهت تشخیص  برخی از  آریتمی‌ های خطرناک استفاده کرد تا پزشک و بیمار اطمینان حاصل کنند که فعالیت شدید ، عامل به وجود آورنده آریتمی ‌خطرناک نیست.

درمان تپش قلب در بیماری‌های قلبی

اصول درمان بر حذف عامل بوجود آورنده (دارو، تنباکو، قهوه، چای و الکل و….) تشخیص و درمان بیماری‌های همراه از قبیل: (پرکاری تیروئید، افت قند خون، علائم یائسگی و اضطراب و …….) و درمان آریتمی‌ خاص تشخیص داده شده ، استوار است. در اکثر موارد با رعایت عادات مناسب زندگی و تغذیه، پرهیز از استرس‌ها و هیجانان ها  و انجام ندادن فعالیت‌های ورزشی نامتناسب، تپش قلب فرد بهبود می‌یابد.

به منظور خاتمه دادن برخی آریتمی ‌بازچرخشی، گاهی مانورهای واگی “( مربوط به عصب واگ ) متعدد توسط پزشک یا توسط فرد آموزش دیده انجام می‌شود که با تحریک عصب واگ باعث برگشت تپش قلب در بعضی از آریتمی‌ها ‌شوند. مثل:

• سرفه پی‌در‌پی
• نگاه‌ داشتن‌ نفس‌ به‌طور کوتاه‌مدت‌
• نیشگون‌ گرفتن‌ از پوست‌ بازو به‌ قدری‌ که‌ باعث‌ درد شود.
• ماساژ ناحیه‌ کاروتید گردن‌ (البته‌ منوط‌ به‌ اجازه پزشک و این‌ که‌ روش‌ انجام‌ بدون‌ خطر این‌ تکنیک‌ را فرا گرفته‌ باشید.)
• زدن‌ آب‌ سرد به‌ صورت، فرو بردن‌ سر در آب‌ سرد به‌ مدت‌ کوتاه‌ یا دوش‌ سرد به طوری‌ که‌ آب‌ سرد روی‌ سر بریزد.
• مانور والسالوا؛ در بینی‌ و دهان‌ خود را بگیرید و سعی‌ کنید در همین حال به‌ هوا را از بینی‌ خارج‌ کنید به طوری‌ که‌ احساس‌ کنید پرده‌های‌ گوش‌ به‌ سمت‌ بیرون‌ حرکت‌ می‌کنند.
• درمان دارویی؛ در مواردی‌ که‌ حمله‌ تند ضربانی‌ ( تاکی کاردی) تکرار می‌شود، امکان‌ دارد یک‌ یا چند دارو برای‌ کنترل‌ ضربان‌ قلب‌ تجویز شوند. در مواردی که تپش قلب در اثر آریتم های قلبی ایجاد شده باشد،  استفاده از داروهای قلبی و مسدود کننده های کانال‌ کلسیم، و داروهای ضد‌ بتا آدرنرژیک‌ تجویز می‌شوند.
• گاهی نیز لازم می‌شود که برای تنظیم ضربان قلب در بیماران دچار برادی کاردی (ضربان قلب پایین)، دستگاهی به نام ضربان ساز قلب (Pace maker) در سینه بیمار جاسازی شود تا در مواقع ضروری ضربان قلب بیمار را تنظیم نماید.
• ندرتاً استفاده‌ از شوک‌ الکتریکی‌  قلبی جهت خاتمه به آریتمی‌ ها لازم می‌شود.