تمایلات جنسی یک پدیده مادام العمر هستند. برقراری روابط جنسی یک حق اساسی انسانی در همه سنین می باشد. این بدان معنی است که سالمندان باید از نظر رابطه جنسی فعال باشند و از داشتن آن لذت ببرند. برخی اعتقادات غلطی دارند که افراد مسن، از نظر جنسی غیر فعال هستند و تمایلی به برقراری رابطه جنسی ندارند. در مقابل، اکثر افراد در سن 60 سال و بالاتر، همچنان به فعالیت جنسی خود ادامه می دهند و از همه مهمتر، از فعالیت های جنسی لذت می برند.
همچنین برخی به غلط تصور می کنند که افراد مسن (خصوصاً خانم های سالمند) تحمل کمی نسبت به برقراری رابطه جنسی دارند. با این حال، سالمندان هنگام بیان تمایلات جنسی یا ابراز نگرانی در مورد آن، چه از طرف خانواده و چه سیستم مراقبت های بهداشتی، با تمسخر و گاهی ننگ مواجه می شوند. این در حالی است که اختلالات جنسی که از بیماری های پزشکی و عوارض داروها ناشی می شود، اغلب قابل درمان است.
تمایلات جنسی و سالمندی
بعید نیست افکار جنسی، خواسته ها، خیال پردازی ها، توانایی ها و تمایلات در افراد سالمند دچار تغییرات شدیدی شود.
عوامل زیر می توانند باعث تغییرات در تمایلات جنسی سالمندان شوند:
- تغییرات هورمونی
- سلامت عمومی فرد
- نداشتن شریک زندگی
اختلالات جنسی در سالمندان مختص این رده سنی نیست و ممکن است در همه افراد با هر سنی دیده شود.
با این حال، اعتقادات تعصب آمیز باعث می شود که پزشکان ناتوانی جنسی در سالمندان را ” غیر قابل درمان” بدانند و آن ها را در افراد سالخورده، امری عادی و بخشی از پیری تلقی شوند. در سالمندان تشخیص مشکلات جنسی از بیماری و مشکلات روانی- اجتماعی دشوار است. تحقیقات نشان می دهد که زن و مرد در سالمندی، تمایلات جنسی را بخش مهمی از زندگی خود می دانند و دوست دارند به تمایلات جنسی خود ادامه دهند.
عوامل خطر کاهش تمایلات جنسی سالمندان
فعالیت های جنسی ممکن است با افزایش سن افراد سازگاری داشته باشد و یا از شدت کمتری برخوردار باشد. با این وجود، به نظر می رسد در افراد سالمندان به اندازه بزرگسالان لذت بخش و رضایت بخش است. مسائل بهداشتی، مشکلات پزشکی، وضعیت زناشویی و جنسیت به نظر می رسد با کاهش فعالیت جنسی رابطه مستقیمی دارند.
تغییرات جنسی مردان با افزایش سن
در مردان با افزایش سن، سطح تستوسترون کاهش می یابد، اما در بسیاری از موارد، کاهش استروژن، علاقه و فعالیت جنسی را مختل نمی کند. با افزایش سن ممکن است، سالمندان فقط زمان بیشتری برای تحریک و برانگیختگی و ارگاسم نیاز داشته باشند. مردان سالخورده با وجود گزارش کاهش میل جنسی و نعوظ، مقاربت و نزدیکی در رابطه جنسی را به سایر فعالیت جنسی ترجیح می دهند. نکته مهم تر این که، نارسایی نعوظ در مردان مسن طبیعی نیست و وقتی اتفاق میفتد علت مشخصی دارد و اغلب قابل درمان است.
تغییرات جنسی زنان با افزایش سن
زنان نیز با افزایش سن، از نظر توانایی و عملکرد جنسی تغییر می کنند. این تغییر از زمان یائسگی شروع می شود. آن ها ممکن است دچار خشکی واژن و در نهایت مقاربت دردناک شوند. مقاربت دردناک تواند دلیل اصلی کاهش میل جنسی در زنان مسن باشد که به راحتی با روان کننده های واژن یا مکمل های استروژن قابل درمان است. تحقیقات نشان داده است که74٪ از زنان بالای 65 سال حداقل یک بار در هفته به فعالیت های جنسی خود ادامه می دهند.
بیماری و روابط جنسی در سالمندان
اختلالات پزشکی یک عامل تاثیر گذار روی فعالیت جنسی در تمام گروه های سنی است.
برخی از مشکلات پزشکی رایج که در دوران پیری دیده می شود و بر روابط جنسی تأثیر می گذارد عبارتند از:
بیماری قلبی عروقی
- بیماری قلبی عروقی به دلیل نارسایی عروقی و کاهش یکپارچگی اندوتلیال منجر به اختلال در نعوظ می شود.
- عوامل خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی مانند لخته های خونی، چاقی و افزایش چربی خون با اختلال در نعوظ و کاهش میل جنسی ارتباط دارد.
دیابت
- دیابت قندی منجر به نارسایی عصبی عروقی می شود.
- دیابت، ممکن است زمینه ساز عفونت های مکرر دستگاه ادراری و خشکی واژن باشد.
سکته مغزی
سکته مغزی باعث عدم هماهنگی و مشکلات جنسی مربوط به انقباضات می شود.
آرتریت
آرتریت یکی از دلایل اصلی کاهش تحرک، به ویژه در خانم ها، اختلال در فعالیت جنسی به دلیل درد و سفتی می باشد.
اختلالات شنوایی و بینایی
اختلالات شنوایی یا بینایی می تواند منجر به از بین رفتن محرک ها برای هیجان و برانگیختگی فعالیت های جنسی سالمندان شوند.
جراحی ها
جراحی شکم و دستگاه تناسلی، استفاده از وسایل پزشکی مانند کاتترها ممکن است بر دستگاه تناسلی فرد تأثیر بگذارد و مانع از برقراری روابط جنسی شوند.
هایپرپلازی خوش خیم پروستات می تواند باعث اختلال در نعوظ، اختلال در انزال و میل جنسی بیش فعالی شوند. بی اختیاری، اضطراب، پرولاپس ارگان های لگنی و عفونت مجاری ادراری در زنان با پریشانی روانی، اختلالات برانگیخته، روابط جنسی دردناک، مشکلات ارگاسمی و کاهش رضایت جنسی همراه است.
بیماری های روانی
بیماری های روان شناختی و تأثیر آن ها بر عزت نفس و شکل ظاهری بدن هم می توانند در برقراری روابط جنسی تاثیر منفی بگذارند. بیماری های عصبی روانی می توانند بر عملکرد جنسی در سالمندان تأثیر بگذارند. افسردگی و اضطراب، که در افراد مسن رایج است، می تواند میل جنسی و برانگیختگی جنسی را مستقیماً به عنوان یک بیماری تحت تأثیر قرار دهد یا به طور غیرمستقیم از طریق داروهای ضد افسردگی که برای درمان آن ها استفاده می شود، تاثیر بگذارد. هر دو این اختلالات با اختلال عملکرد جنسی رابطه پیچیده و دو طرفه دارند و هرکدام بر دیگری تأثیر منفی می گذارد.
برخی از بیماری های مختلف ممکن است با رفتارهای جنسی نامناسب همراه باشند. به طور مثال، دمانس منجر به کاهش استقلال افراد سالمند و کاهش علاقه جنسی می شود. حتی می تواند باعث، رفتارهای پرخاشگرانه جنسی شود و بر روابط زناشویی سالمندان تأثیر بگذارد. زوال عقل همچنین می تواند محدودیت هایی را برای برقراری روابط جنسی در سالمندان ایجاد کند.
بیماری پارکینسون به دلیل عدم هماهنگی و سایر اثرات حرکتی با اختلالات جنسی همراه است. در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی باعث کاهش ارگاسم می شود. اختلالات شخصیتی نیز ممکن است در طول زندگی فرد با اختلال نعوظ همراه باشد.
دارو ها
سالمندان اغلب داروهای متعددی مصرف می کنند. برخی از این داروها باعث تداخلات دارویی و عوارض جانبی زیادی می شود که منجر به کاهش تمایلات جنسی می شوند. به طور کلی خطر عوارض جانبی دارو در افراد مسن بیشتر است.
بسیاری از داروهای معمول تجویز شده سالمندان که ممکن است منجر به عوارض جانبی جنسی شوند، عبارتند از:
- دیورتیک ها
- ضد فشار خون
- بنزودیازپین ها
- دارو های ضد افسردگی
- شیمی درمانی و آنتی اسیدها
اختلال عملکرد جنسی در سالمندان
در خانم ها، شایع ترین شکایات و اختلالات در عملکرد جنسی، مقاربت دردناک و کاهش میل جنسی می باشند.
این اختلالات اغلب ناشی از موارد زیر می باشند:
- خشکی واژن
- سیگار کشیدن
- مشکلات مالی
- جراحی و برداشتن رحم
- از دست دادن شریک زندگی
- افسردگی، عدم فعالیت بدنی
یک مطالعه در مورد جنسیت سالمندان نشان داد که 20٪ از زنان گزارش داده اند که از دست دادن شریک زندگی آن ها، باعث کاهش فعالیت جنسی شده است. در حالی که در مردان 3.3٪ تخمین زده شد.
34.8٪ از مردان 40-70 سال دارای اختلالات نعوظ متوسط تا شدید هستند که به سن، وضعیت سلامتی و احساسات آن ها بستگی دارد. افراد سالمند معتقدند که افزایش سن مانع برقراری رابطه جنسی آن ها می شود. به طور کلی در سن 60 سالگی مدت زمان لازم برای تحریک جنسی افزایش می یابد. با این وجود، برقراری رابطه جنسی در سالمندی نیاز به سازگاری طرفین دارد و نباید منجر به کاهش لذت جنسی شود.
درمان اختلال عملکرد جنسی در سالمندان
در حال حاضر هیچ درمانی تأیید شده از طرف سازمان غذا و داروی برای اختلال جنسی بیش فعالی وجود ندارد. اگر چه برخی معتقدند هورمون درمانی در مردان سالخورده با سن 80 سال با اختلال نعوظ مؤثر است. اما برای درمان اختلالات جنسی، علت اصلی اختلال عملکرد جنسی باید مورد بررسی قرار گیرد. پزشک می تواند در زنان مسن که دارای اختلال عملکرد جنسی هستند داروهای ضد افسردگی تجویز کند.
کاهش میل جنسی در زنان مسن معمولا به دلیل مقاربت دردناک است که می تواند با روان کننده ها و یا مکمل های استروژن درمان می شود. بیماری های مزمن و داروهای که باعث بروز اختلال جنسی، می شوند باید مورد بررسی و درمان قرار گیرند. در حالت ایده آل، روند درمانی برای سالمندان با اختلالات جنسی باید یک روند ترکیبی باشد. همزمان با درمان های پزشکی و دارویی متناسب با وضعیت سلامتی، فرد می تواند از مدیریت غیر دارویی بهره مند شود.
درمان های غیر دارویی آن، عبارتند از:
- افزایش تحریک جنسی
- درمان های شناختی رفتاری
- درمان اضطراب و کاهش حساسیت زدایی
- آموزش ارتباط زوجین مطابق با وضعیت فرد
روش های درمانی، روان درمانی نیز می تواند در مورد هر یک از بیماری های روانی ناشی از فشار روانی مانند افسردگی انجام گیرند.
عوامل روانی- اجتماعی موانعی برای بیان نیاز جنسی
عوامل روان شناختی مؤثر بر رابطه جنسی در افراد مسن تا حد زیادی شبیه به بقیه افراد در سنین مختلف است. این عوامل عبارتند از:
- اضطراب
- عزت نفس
- رضایت زناشویی
- تغییر شکل ظاهری بدن
- تصورات غلط در مورد رابطه جنسی
شاید در بین سالمندان مهمترین علت کاهش تمایلات جنسی، از دست دادن شریک زندگی به ویژه در زنان باشد.
رابطه جنسی در بیماران مبتلا به زوال عقل
رابطه جنسی در بیماران مبتلا به زوال عقل به دلیل نگرانی های حقوقی و اخلاقی چندگانه به ویژه در زمینه های نهادی، منطقه ای کمتر دیده می شود. راهکار های درمان اختلالات جنسی در بیماران مبتلا به زوال عقل شامل درمان های دارویی و غیر دارویی و همچنین پشتیبانی و آموزش مراقبین است. مهارکننده های انتخابی بازگشت مجدد سروتونین به عنوان اولین خط داروهای درمانی برای این افراد در نظر گرفته می شوند، و به دنبال آن داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای می توانند موثر باشند.
دارو های ضد روان پریشی با دوز کم نیز ممکن است با احتیاط استفاده شوند. گزینه های دیگر آنتی آندروژن ها یا استروژن ها یا ترکیب روش های درمانی هستند.
روش های درمانی غیر دارویی برای سالمندان مطمئن تر و غالبا بهتر از دارو درمانی می باشد.
بیماری های مقاربتی در افراد سالمند
سالمندانی که از نظر جنسی فعال هستند در معرض خطر ابتلا به HIV و سایر بیماری های مقاربتی (STD) قرار دارند. با این حال، افراد سالمند با تصور این که آن ها مستعد ابتلا به بیماری های مزمن نیستند، کمتر پیشگیری می کنند و تا حدودی به علت عدم آگاهی و دانش روابط جنسی در سالمندی می باشد. علاوه بر این، ممکن است بیماری های مقاربتی در این جمعیت مورد بررسی قرار نگیرند و کمتر به دنبال درمان باشند.
حتی متاسفانه این امکان وجود دارد بیماری های مقاربتی در سالمندان، جزء بیماری های ناشی از پیری تلقی شوند و تا مدت ها مورد درمان هم قرار نگیرند.
آخرین دیدگاه‌ها