عفونت های بیمارستانی و انواع آن

عفونت بیمارستانی به دلیل عفونت یا سمی است که در یک مکان خاص مانند بیمارستان وجود دارد، رخ می دهند. پزشکان اکنون از عفونت های بیمارستانی با اصطلاحات عفونت های مرتبط با مراقبت های بهداشتی (HAIs) استفاده می کنند. یکی از رایج‌ترین بخش‌هایی که HAI در آن رخ می‌دهد، بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) است که پزشکان در آن به درمان بیماری‌های جدی می‌پردازند. از هر 10 نفر از افرادی که در بیمارستان بستری می شوند، 1 نفر دچار HAI می شود. این عفونت ها همچنین با عوارض ناشی از عفونت، مرگ و میر و هزینه های زیاد بیمارستانی همراه هستند.

با پیچیده تر شدن روند درمانی و مراقبت های پزشکی و افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی، موارد HAI افزایش می یابد. خبر خوب این است که می توان از HAI در بسیاری از موقعیت های مراقبت های بهداشتی پیشگیری کرد.

علائم عفونت های بیمارستانی 

در خصوص HAI، عفونت می تواند در موارد زیر رخ دهد:

• تا 48 ساعت پس از بستری شدن در بیمارستان
• مدت 3 روز پس از ترخیص
• تا 30 روز پس از عمل

علائم HAI بر حسب نوع آن متفاوت است. رایج ترین انواع HAI ها، عبارتند از:

• باکتریایی
• عفونت های محل جراحی(SSI)
• پنومونی مرتبط با ونتیلاتور (VAP)
• عفونت های دستگاه ادراری مرتبط با کاتتر (CAUTI)
• عفونت های جریان خون مرتبط با خط مرکزی (CLABSI)
• سابر عفونت ها شامل (قارچی ،ویروسی، دستگاه گوارش)

علائم این عفونت ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تب
• سردرد
• ترشح از زخم
• سرفه، تنگی نفس
• حالت تهوع، استفراغ، اسهال
• سوزش با ادرار یا مشکل در دفع ادرار

عفونت باکتریایی:

یک فرد ممکن است در طول مراقبت های بهداشتی دچار عفونت باکتریایی شود. برخی از باکتری های رایجی که باعث بروز HAI می شوند، عبارتند از:

• خون انتروکوک، UTI، زخم
• اشریشیا کلی (E. coli) UTI
• سودوموناس آئروژینوزا ( aeruginosa) کلیه، UTI، تنفسی
• استافیلوکوکوس اورئوس. این باکتری که مردم آن را استافیلوکوکوس می نامند، در داخل بینی و روی پوست حدود 30 درصد افراد وجود دارد. معمولاً آسیبی ایجاد نمی کند و عفونت ها می توانند به عنوان بیماری های پوستی ظاهر شوند.
• گونه های استرپتوکوک. این باکتری می تواند چندین عفونت ازجمله گلودرد، سندرم شوک سمی و پنومونی را ایجاد کند.
• گونه انتروکوک. این باکتری عامل اصلی عفونت های بیمارستانی در مراکز بهداشتی و درمانی است و به آنتی بیوتیک ها مقاوم است.

علائم عفونت باکتریایی بسته به نوع باکتری و عفونتی که بیمار را تحت تاثیر قرار می دهد متفاوت است. آنها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• درد
• عفونت پوست
• علائم سندرم شوک سمی، مانند تب، اسهال و سرگیجه
• نشانه های ذات الریه، مانند سرفه، مشکل در تنفس و ضربان قلب سریع
• علائم UTI، مانند احساس سوزش هنگام ادرار کردن یا نیاز به دفع بیشتر ادرار

پزشک معمولاً با بررسی علائم فیزیکی و آزمایش خون فرد، عفونت های باکتریایی را تشخیص می دهد. آنتی بیوتیک ها به طور کلی درمان های موثری در برابر عفونت های باکتریایی هستند. بنابراین پزشک ممکن است از انواع مختلفی برای درمان عفونت های مختلف استفاده کند.

عوارضی که عفونت های باکتریایی ایجاد می کنند، عبارتند از:

• سپسیس
• پنومونی
• استئومیلیت، عفونت و التهاب استخوان
• اندوکاردیت، یک بیماری نادر که شامل التهاب پوشش داخلی قلب، ماهیچه ها و دریچه های قلب است.

عفونت های محل جراحی (SSI):

SSI عفونتی است که در قسمتی از بدن که در آن جراحی انجام شده رخ می دهد. عفونت می تواند سطحی باشد و فقط روی پوست تأثیر بگذارد یا می تواند شدیدتر باشد و نواحی دیگر را درگیر کند. برخی از این نواحی، عبارتند از:

• اندام ها
• بافت ها
• مواد کاشته شده با جراحی

علائم SSI، عبارتند از:

• تب
• تخلیه مایع کدر از زخم
• درد و قرمزی اطراف ناحیه جراحی

برای تشخیص این نوع عفونت پزشک علائم قابل مشاهده عفونت را بررسی می کند و آزمایش خون را برای تشخیص SSI انجام می دهد. همچنین برای درمان پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند. اما ممکن است فرد برای درمان عفونت به جراحی بیشتری نیاز داشته باشد.

SSIs می تواند منجر به بروز برخی عوارض خطرنک شود، ازجمله:

• آبسه ها
• سپسیس
• تاخیر در بهبود زخم ها
• رد وسایل پزشکی یا پروتز
• عفونت در حفره های بدن

پنومونی مرتبط با ونتیلاتور (VAP):

VAP زمانی رخ می دهد که فردی مواد آلوده را از طریق دستگاه تنفس مصنوعی استنشاق کند. پاتوژن هایی که از طریق ونتیلاتور حرکت می کنند می توانند پس از 48 ساعت باعث ذات الریه شوند. لوله گذاری از افرادی که به تهویه دستی نیاز دارند، 5 تا 15٪ VAP را توسعه می دهد.

علائم VAP، عبارتند از:

• تب
• مشکل در تنفس
• ترشحات نای حاوی چرک

پزشک ممکن است VAP را با استفاده از موارد زیر تشخیص دهد:

• علائم قابل مشاهده عفونت
• اشعه ایکس قفسه سینه
• نمونه هایی از ترشحات دستگاه تنفسی تحتانی
• آزمایش خون
• بیوپسی

پزشکان معمولا VAP را با آنتی بیوتیک درمان می کنند.

عوارضی که این نوع عفونت ایجاد می کند، عبارتند از:

• باکتریایی
• سپسیس
• زخم استرس
• نارسایی چند عضوی
• ترومبوز سیاهرگی عمقی

عفونت های دستگاه ادراری:

CAUTI یک عفونت ادراری است که فرد ممکن است پس از قرار دادن کاتتر ادرار توسط پزشک به آن مبتلا شود. پاتوژن ها می توانند در طول کاتتر حرکت کرده و وارد دستگاه ادراری شوند. باکتری اشریشیا کلی شایع ترین علت CAUTI است.

علائم UTI، عبارتند از:

• تب
• خون در ادرار
• افزایش دفعات ادرار
• احساس سوزش در هنگام ادرار
• درد یا سوزش در قسمت پایین شکم

پزشک با انجام آزمایش ادرار، CAUTI را تشخیص می دهد. برای درمان این نوع عفونت، کاتتر را برمی دارند یا آن را تعویض می کنند. همچنین ممکن است پزشک آنتی بیوتیک را تجویز کند.

عوارض احتمالی CAUTI، عبارتند از:

• سپسیس
• عفونت دستگاه ادراری فوقانی
• باکتریمی، عفونت باکتریایی خون
• عفونت های محل جراحی (SSI)

عفونت های جریان خون مرتبط با خط مرکزی (CLABSI):

یک خط مرکزی یا یک کاتتر ورید مرکزی، یک لوله یا کاتتر برای تجویز مایعات یا دارو یا جمع‌آوری خون برای آزمایش‌های پزشکی خاص است. پزشکان معمولا آن را در یک ورید بزرگ در موارد زیر قرار می دهند:

• گردن
• کشاله ران
• قفسه سینه

پزشکان اغلب از خطوط مرکزی در بخش‌های مراقبت‌های ویژه (ICU) استفاده می‌کنند. آنها به ورید اصلی نزدیک قلب دسترسی دارند و می توانند هفته ها تا ماه ها در جای خود باقی بمانند. این بدان معنی است که آنها نسبت به سایر انواع کاتترهای داخل وریدی، مانند IV، احتمال بیشتری برای ایجاد عفونت جدی دارند.

CLABSI یک عفونت جدی است و زمانی رخ می دهد که عوامل بیماری زا مانند ویروس ها یا باکتری ها از طریق کاتتر وارد جریان خون شوند.

علائم CLABSI بسته به نوع عفونتی که از طریق کاتتر وارد شده است متفاوت است. فردی که علائم عفونت را نشان می دهد نیاز به مداخله پزشکی فوری دارد. برخی از این علائم، عبارتند از:

• تخلیه
• سرخی
• تب و لرز
• درد و ناراحتی
• علائم التهاب

برای تشخیص CLABSI، پزشک آزمایش های خون را تجویز کرده و علائم عفونت را در محل قرار دادن کاتتر و التهاب را بررسی می کند. برای درمان CLABSI، یک پزشک معمولاً کاتتر را برمی دارد و آنتی بیوتیک تجویز می کند. همچنین ممکن است بسته به نوع عفونت، داروهای مناسب دیگری مانند داروهای ضد قارچ تجویز شود. پزشک نیز می تواند داروهای ضد میکروبی موضعی یا سیستمیک را برای درمان ناحیه ای که کاتتر وارد بدن می شود تجویز کند.

CLABSI جدی است و می تواند کشنده باشد. این نوع عفونت با افزایش شدت بیماری منجر به افزایش مدت زمان بستری شدن فرد در بیمارستان می شود.  CLABSI همچنین ممکن است منجر به سپسیس شود، پاسخ شدید سیستم ایمنی به عفونت، که می تواند به اندام ها آسیب برساند و خطر مرگ را به همراه داشته باشد.

عفونت قارچی:

عفونت های قارچی و کاندیدیازیس علل شایع عفونت های بیمارستانی هستند. آنها اغلب منجر به عفونت های ادراری و جریان خون می شوند. این نوع عفونت اغلب به دلایل زیر ایجاد می شود:

• کاتترهای آلوده
• سیستم ایمنی ضعیف بیمار
• حضور در یک محیط آلوده و عفونی

عفونت ویروسی:

ویروس ها 5 درصد از عفونت های بیمارستانی را شامل می شوند. فرد ممکن است از راه های تنفسی، مدفوعی یا دست زدن به دهان به این نوع عفونت مبتلا شود. ویروس هایی که می تواند از طریق مراقبت های بهداشتی منتقل شوند، عبارتند از:

• هپاتیت
• آنفولانزا
• روتاویروس

عفونت دستگاه گوارش:

برخی از باکتری ها می توانند از دیواره های روده عبور کرده و در افراد مستعد، عفونت ایجاد کنند. علائمی که این نوع عفونت ایجاد می کند شامل موارد زیر است:

• تب
• لرز
• گیجی
• اسهال
• تهوع و استفراغ

پزشک با بررسی علائم فیزیکی و انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی، از جمله آزمایش‌های خون، این عفونت‌ها را تشخیص می‌دهد تا مشخص کند کدام پاتوژن‌ها بر بیمار تأثیر می‌گذارند.

درمان با توجه به نوع عفونت متفاوت و شامل موارد زیر است:

• قارچی. پزشک عفونت قارچی را با درمان های سنتی مانند آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد قارچ درمان می کند.
• ویروسی. آنتی بیوتیک ها نمی توانند ویروس ها را درمان کنند. در برخی موارد، پزشکان فقط می توانند علائم را درمان کنند و داروهای ضد ویروسی برای درمان انواع خاصی از ویروس ها در دسترس هستند.
• دستگاه گوارش. پزشک ممکن است برای درمان عفونت دستگاه گوارش آنتی بیوتیک تجویز کند.

علت عفونت های بیمارستانی چیست؟

علل عفونت های بیمارستانی متفاوت است. آنها به نوع یا منبع عفونت، پاتوژن ایجاد کننده آن و ویروسی، قارچی یا باکتریایی بودن عفونت بستگی دارند. باکتری ها به تنهایی عامل 90 درصد این موارد هستند. بسیاری از افراد در طول بستری در بیمارستان سیستم ایمنی بدن خود را به خطر می اندازند، بنابراین احتمال ابتلا به عفونت در آنها بیشتر است. آنتی بیوتیک ها و ارگانیسم های مقاوم به چند دارو منجر به عوارض بیشتر و تعداد بیشتری از این عفونت ها شده است. به همین دلیل، تلاش زیادی برای شناسایی و کنترل آنها با برنامه های پیشگیری و کنترل عفونت صورت گرفته است.

11 درصد از HAI ها را، P. aeruginosa  تشکیل می دهند که میزان مرگ و میر و عوارض بالایی دارند. باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها عمدتاً از طریق تماس فرد به فرد پخش می شوند. این شامل دست‌های نجس، و ابزار پزشکی مانند کاتتر، ماشین‌های تنفسی و سایر ابزارهای بیمارستانی است. موارد HAI همچنین در صورت استفاده بیش از حد و نادرست از آنتی بیوتیک ها افزایش می یابد. این می تواند منجر به باکتری هایی شود که به چندین آنتی بیوتیک مقاوم هستند.

چه کسانی در معرض خطر عفونت های بیمارستانی هستند؟

هر فردی که در یک مرکز مراقبت های بهداشتی پذیرش می شود در معرض خطر ابتلا به HAI است. برای برخی از باکتری ها، خطرات ممکن است به موارد زیر نیز بستگی داشته باشد:

• افراد در کما
• سیستم ایمنی ضعیف
• هم اتاقی در بیمارستان
• بستری شدن طولانی مدت در ICU
• سن، به خصوص اگر بیش از 70 سال سن دارید.

اگر در ICU بستری شوید، خطر شما نیز افزایش می‌یابد. احتمال ابتلا به HAI در ICU کودکان 6.1 تا 29.6 درصد است. یک مطالعه انجام شده نشان داد از 300 نفر که تحت عمل جراحی قرار گرفتند، تقریباً 11 به HAI مبتلا شدند. مناطق آلوده می توانند خطر ابتلا به HAI را تقریباً 10 درصد افزایش دهند.

تشخیص عفونت های بیمارستانی

بسیاری از پزشکان می توانند HAI را تنها از طریق بررسی علائم تشخیص دهند. التهاب و یا بثورات در محل عفونت نیز می تواند نشانه ی HAI باشد. عفونت های قبل از بستری به عنوان HAI به حساب نمی آیند. اما اگر علائم جدیدی در طول بستری ظاهر شود، باید به پزشک اطلاع داده شود. همچنین ممکن است برای شناسایی عفونت نیاز به آزمایش خون و ادرار داشته باشید.

درمان عفونت های بیمارستانی

درمان این عفونت ها به نوع عفونت بستگی دارد. پزشک احتمالا آنتی بیوتیک و استراحت در بستر را توصیه می کند. همچنین، آنها هر وسیله خارجی مانند کاتتر را در اسرع وقت از نظر پزشکی خارج می کنند. برای تسریع روند بهبود طبیعی و جلوگیری از کم آبی، پزشک یک رژیم غذایی مفید، مصرف مایعات و استراحت را تجویز می کند.

راه های پیشگیری از عفونت های بیمارستانی چیست؟

مسئولیت پیشگیری از HAI با بیمارستان ها است. بیمارستان ها و کارکنان مراقبت های بهداشتی باید از دستورالعمل های توصیه شده برای استریل کردن و ضد عفونی پیروی کنند. انجام اقدامات برای جلوگیری از HAI می تواند خطر ابتلا به آنها را تا 70 درصد یا بیشتر کاهش دهد. با این حال، به دلیل ماهیت امکانات مراقبت های بهداشتی، حذف 100 درصد عفونت های بیمارستانی غیرممکن است.

برخی از اقدامات کلی برای کنترل عفونت، عبارتند از:

• اطمینان از تهویه مناسب اتاق ها
• سطوح را به درستی و با فرکانس توصیه شده تمیز کنید.
• پوشیدن وسایل مناسب از جمله دستکش، روپوش و محافظ صورت
• غربالگری ICU برای بررسی اینکه آیا افراد مبتلا به HIA نیاز به ایزوله شدن دارند یا خیر.
• رعایت بهداشت دست، که شامل شستن دست ها قبل و بعد از دست زدن به افراد در بیمارستان است.
• شناسایی نوع جداسازی مورد نیاز، که می تواند به محافظت از دیگران یا کاهش احتمال عفونت بیشتر کمک کند.

برای کاهش خطر UTI، می توانید موارد زیر را رعایت کنید:

• کاتترها یا کیسه ها را فقط در صورت نیاز پزشکی تعویض کنید.
• در مورد هر گونه نگرانی در طول یک عمل با پزشک خود صحبت کنید.
• اطمینان حاصل کنید که کاتتر ادرار در بالای ران محکم شده و در زیر مثانه آویزان است تا جریان ادرار بدون مانع باشد.

سخن آخر

عفونت‌های بیمارستانی یا عفونت‌های مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی زمانی رخ می‌دهند که فرد در طول مدت حضور خود در یک مرکز بهداشتی به عفونت مبتلا شود. عفونت هایی که پس از اقامت شما در بیمارستان ظاهر می شوند باید معیارهای خاصی را داشته باشند تا به عنوان HAI واجد شرایط شوند.

اگر علائم جدید در عرض 48 ساعت پس از بستری، سه روز پس از ترخیص یا 30 روز پس از عمل ظاهر شد، با پزشک خود صحبت کنید. التهاب، ترشح یا اسهال می تواند از علائم HAI باشد.