پیوند قرنیه

پیوند قرنیه (کراتوپلاستی) یک روش جراحی برای جایگزینی بخشی از قرنیه، با بافت آن از طرف اهدا کننده است. قرنیه، سطح شفاف و گنبدی شکل است که نور از آن به چشم وارد می شود. قرنیه، قسمت بزرگی از توانایی چشم برای دید بهتر و واضح است.

قرنیه شما باید خوب، صاف و سالم باشد تا بینایی خوبی داشته باشد. اگر زخم، متورم یا آسیب دیده باشد، نور به درستی در چشم متمرکز نمی شود. در نتیجه بینایی شما تار است و یا به درستی نمی توانید ببینید. اگر قرنیه شما قابل بهبود یا ترمیم نباشد، ممکن است چشم پزشک پیوند قرنیه را به شما پیشنهاد دهد. پیوند زمانی است که قرنیه بیمار با قرنیه شفاف و سالم اهدا کننده انسان جایگزین می شود.

اهدا کننده انسانی کسی است که تصمیم دارد قرنیه های خود را پس از مرگ به افرادی که به آنها نیاز دارند، اهدا کند. تمام قرنیه های اهدایی به دقت آزمایش می شوند تا از سالم بودن و استفاده از آنها مطمئن باشند.

پیوند قرنیه انواع مختلفی دارد. در برخی موارد، فقط لایه های جلویی و میانی قرنیه جایگزین می شوند. در برخی دیگر، فقط لایه داخلی برداشته می شود. بعضی اوقات، کل قرنیه نیاز به تعویض دارد.

پیوند قرنیه می تواند بینایی فرد را بهبود ببخشد و درد را کاهش دهد و ظاهر قرنیه آسیب دیده یا بیمار را بهتر کند. اکثر مراحل پیوند قرنیه موفقیت آمیز است. اما پیوند، عوارض کمی مانند رد شدن قرنیه دهنده را به همراه دارد.

پیوند قرنیه در چه شرایطی تجویز می شود؟

این عمل جراحی اغلب برای بازگرداندن بینایی به شخصی که قرنیه آسیب دیده دارد، استفاده می شود. پیوند، همچنین می تواند درد یا سایر علائم و نشانه های مرتبط با بیماری های قرنیه را تسکین دهد. تعدادی از شرایط را که می توان با پیوند قرنیه درمان کرد، از جمله:

• التهاب قرنیه
• نازک شدن یا پارگی قرنیه
• دیستروفی فوکس، یک بیماری ارثی
• عوارض ناشی از جراحی قبلی چشم
• اسکار قرنیه، ناشی از عفونت یا آسیب
• قرنیه ای که به بیرون برآمده باشد. (قوز قرنیه)
• زخم های قرنیه که به درمان پزشکی پاسخ نمی دهند.

عوارض پیوند قرنیه چیست؟

پیوند قرنیه نسبتاً بی خطر است. با این وجود، می تواند منجر به بروز برخی عوارض جانبی شود، از جمله:

• خون ریزی
• عفونت چشم
• رد پیوند قرنیه
• افزایش فشار در کره چشم (گلوکوم)
• مشکلات شبکیه، مانند جدا شدن شبکیه یا التهاب

علائم و نشانه های رد پیوند قرنیه کدامند؟

در برخی شرایط سیستم ایمنی بدن، به اشتباه می تواند به قرنیه پیوند شده حمله کند. این وضعیت رد پیوند نامیده می شود. در این شرایط ممکن است بیمار به درمان پزشکی یا پیوند قرنیه دیگر نیاز داشته باشد. در صورت مشاهده علائم و نشانه های رد پیوند بیمار باید به پزشک خود مراجعه کند، این علائم عبارتند از:

• درد چشم
• قرمز شدن چشم
• حساسیت به نور
• از دست دادن بینایی

رد در حدود 10 درصد از پیوندهای قرنیه رخ می دهد.

مراحل آمادگی برای پیوند قرنیه کدامند؟

موارد قبل از پیوند قرنیه که بیمار باید برای آماده شدن جراحی، آنها را در نظر بگیرد، عبارتند از:

• یک معاینه دقیق چشم. در معاینه چشمی، چشم پزشک به دنبال شرایطی است که احتمال دارد بعد از جراحی منجر به بروز عوارض جانبی شوند.
• اندازه گیری چشم. چشم پزشک با اندازه گیری چشم، اندازه قرنیه را مشخص می کنند.
• مروری بر تمام داروها و مکمل های مصرفی بیمار. احتمال دارد نیاز باشد ک مصرف برخی از داروها یا مکمل ها را قبل یا بعد از پیوند قرنیه قطع کنید.
• درمان سایر مشکلات چشمی. مشکلات چشمی غیرمرتبط مانند عفونت یا التهاب می تواند احتمال موفقیت پیوند قرنیه را کاهش دهد. چشم پزشک قبل از جراحی این مشکلات را درمان می کند.
• پیدا کردن قرنیه اهدا کننده. قرنیه مورد استفاده در پیوند، از افرادی تهیه می شود که فوت کرده اند. از قرنیه، افرادی که به دلایل ناشناخته فوت کرده اند یا اهداکنندگان مبتلا به برخی بیماری های خاص، مانند بیماری های قابل انتشار، سابقه جراحی قبلی یا بیماری چشم استفاده نمی شود.

برخلاف اعضای بدن مانند کبد و کلیه، افرادی که احتیاج به پیوند قرنیه دارند نیازی به همسان سازی بافت نخواهند داشت.

انواع روش های پیوند قرنیه کدامند؟

در پیوند قرنیه، جراح کل یا جزئی از قرنیه بیمار را از بین می برد و بافت اهدا کننده سالم را جایگزین آن می کند. جراح قرنیه، تصمیم خواهد گرفت که از کدام روش استفاده کند. انواع روش های جراحی پیوند قرنیه شامل موارد زیر است:

نفوذ کراتوپلاستی (PK)پیوند قرنیه با ضخامت کامل

در این روش جراح، تمام قسمت های غیر طبیعی قرنیه را برش می دهد تا یک دیسک کوچک از بافت قرنیه به اندازه یک دکمه برداشته شود. برای ایجاد این برش دقیق دایره ای، از ابزار خاصی استفاده می شود. سپس قرنیه اهدا کننده، برش خورده و در چشم بیمار قرار می گیرد. سپس جراح با استفاده از بخیه، قرنیه جدید را سر جای خود قرار می دهد. بخیه ها احتمال دارد در مراجعه بعدی با چشم پزشک برداشته شوند.

کراتوپلاستی اندوتلیال(EK)

در این روش، بافت بیمار از لایه های پشت قرنیه، از جمله اندوتلیوم و یک لایه نازک از بافت، که اندوتلیوم را از آسیب و عفونت محافظت می کند، برداشته می شود.

کراتوپلاستی اندوتلیال دو نوع است. نوع اول، کراتوپلاستی اندوتلیال استریپینگ Descemet (DSEK) نامیده می شود که از بافت دهنده برای جایگزینی حدود یک سوم قرنیه استفاده می کند. نوع دوم، کراتوپلاستی اندوتلیال غشایی Descemet (DMEK)، از لایه بسیار نازک تری از بافت دهنده استفاده می کند. بافت مورد استفاده در DMEK بسیار نازک و شکننده است. این روش چالش برانگیزتر از DSEK است و معمولاً مورد استفاده قرار می گیرد.

کراتوپلاستی لاملار قدامی (ALK)

در این روش جراح، بافت آسیب دیده را از لایه های جلوی قرنیه، از جمله اپیتلیوم و استروما خارج می کند، اما لایه اندوتلیال پشت را در جای خود رها می کند. عمق آسیب قرنیه، نوع روش ALK را تعیین می کند. کراتوپلاستی لایه جلویی قدامی (SALK) فقط لایه های جلوی قرنیه را جایگزین می کند و استروما و اندوتلیوم سالم را دست نخورده باقی می گذارد. وقتی آسیب قرنیه در عمق بیشتری از استروما انتشار می یابد، از روش پیوند لاملار قدامی عمیق (DALK) استفاده می شود. سپس بافت سالم از یک اهدا کننده پیوند می شود، تا جای خارج شده را جایگزین کند.

پیوند قرنیه مصنوعی (کراتوپروتز)

در برخی موارد، اگر بیماران واجد شرایط پیوند از قرنیه فرد دیگری نباشند، احتمال دارد قرنیه مصنوعی (کراتوپروتز) دریافت کنند. با پزشک خود در مورد تعیین بهترین روش درمانی مناسب با وضعیت خود و نتایج و عوارض احتمالی آن، مشورت کنید.

پیوند قرنیه چگونه انجام می شود؟

قطره های چشمی در چشمان شما قرار می گیرد. ممکن است داروی دیگری برای کمک به آرامش شما تجویز شود. جراح از بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی استفاده می کند تا احساس درد نکنید. سپس او وسیله ای را روی چشم شما قرار می دهد تا آن را باز نگه دارد.

جراح بر اساس نیاز خاص و وضعیت شما، نحوه عمل جراحی مناسب را انتخاب می کند. در بعضی موارد، او ممکن است یک قسمت دایره ای از قرنیه شما را برداشته و بخشی مشابه از قرنیه اهدا کننده را جایگزین کند و آن را در جای خود بخیه بخورد. گاهی اوقات او فقط یک لایه بسیار نازک از سلول ها را از جلوی قرنیه برداشته و بافت اهدا کننده را جایگزین می کند و در جای خود قرار می گیرد.

در موارد دیگر، فقط لایه داخلی آسیب دیده قرنیه برداشته می شود و یک دیسک نازک از بافت دهنده سالم بر روی سطح پشتی قرنیه قرار می گیرد. سپس یک حباب هوا در چشم قرار داده می شود تا این لایه سلول جدید به محل خود فشار داده شود تا قرنیه به درستی بهبود یابد.

گاهی اوقات چشم پزشک ممکن است در طی همان جراحی مانند آب مروارید سایر مشکلات چشم را ترمیم کند. بعد از جراحی، چشم پزشک شما معمولاً یک محافظ را روی چشم شما می بندد تا روی آن با ایمنی پوشانده شود. روز بعد از عمل جراحی پیوند قرنیه، باید دوباره به مطب چشم پزشک خود مراجعه کنید تا چشم های شما را معاینه کند.

بخیه های ناشی از جراحی ممکن است نیازی به برداشته شدن داشته باشد یا نباشد. این بستگی به سرعت بهبودی، سلامت چشم و نوع بخیه های استفاده شده دارد.

مراقبت های بعد از عمل پیوند قرنیه

• چشم خود را فشار و مالش ندهید.
• برای محافظت از چشم خود از عینک یا محافظ چشم استفاده کنید.
• از قطره های چشم دقیقاً همانطور که چشم پزشک تجویز کرده استفاده کنید.
• در صورت نیاز، داروی ضد درد را بدون نسخه بخورید. از پزشک خود بپرسید کدام یک را می توانید استفاده کنید.
• با متخصص چشم خود در مورد اینکه چه موقع می توانید به کارهای عادی روزمره خود برگردید مشورت کنید.
• بسته به پیوند شما ممکن است مجبور شوید پس از جراحی مدتی به پشت دراز بکشید. این کمک می کند تا بافت اهدا کننده جدید در محل خود باقی بماند.

بسته به نوع پیوند شما و نحوه بهبودی چشم شما، بهبودی کامل از این جراحی ممکن است یک سال یا بیشتر طول بکشد.

توصیه چشم پزشکان بعد از پیوند قرنیه

• از محافظ چشم استفاده کنید. محافظ چشم یا عینک در هنگام بهبودی، از چشم شما محافظت می کند.
• به پشت بخوابید. بسته به نوع پیوند، احتمال دارد مجبور باشید برای مدتی بعد از جراحی این کار را انجام دهید تا بافت جدید ثابت بماند.
• دارو تجویز شود. قطره چشمی و گاهی اوقات داروهای خوراکی بلافاصله پس از پیوند قرنیه و در طی بهبودی به کنترل عفونت، التهاب و درد تجویز می شود. قطره چشمی به سرکوب سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از رد شدن قرنیه کمک می کند.
• از آسیب دیدن پیشگیری کنید. برنامه ریزی کنید که پس از پیوند قرنیه راحت باشید و به آرامی به فعالیت های طبیعی خود از جمله ورزش برسید. چشم خود را مالش و فشار ندهید. برای بقیه عمر باید اقدامات احتیاطی بیشتری انجام دهید تا از آسیب رساندن به چشم خود پیشگیری کنید.
• به دنبال پیگیری مکرر باشید. در سال بعد از جراحی ،مرتباً به چشم پزشک خود مراجعه کنید تا بهبودی را کنترل کرده و از بروز عوارض احتمالی پیشگیری کنید.

پیوند قرنیه چه نتایجی به همراه دارد؟

در اکثر افرادی که پیوند قرنیه انجام می دهند حداقل تا حدی بینایی آنها بهبود می یابد. نتایج پس از پیوند قرنیه به علت جراحی و سلامت بدن بستگی دارد. خطر عوارض و رد قرنیه، سالها پس از پیوند همچنان ادامه دارد. به همین دلیل سالانه به چشم پزشک خود مراجعه کنید. رد قرنیه، را اغلب می توان با داروها کنترل کرد.

برای تنظیم چشم به قرنیه جدید، احتمال دارد در ابتدا بینایی نسبت به قبل از جراحی بدتر شود. بهبود بینایی شاید چندین ماه طول بکشد.

بهبود لایه خارجی قرنیه، ممکن است چندین هفته تا چند ماه طول بکشد که پس از آن چشم پزشک برای ایجاد تنظیماتی که می تواند بینایی بیمار را بهبود بخشد، مواردی را انجام می دهد، از جمله:

• اصلاح ناهمواری در قرنیه (آستیگماتیسم). بخیه هایی که قرنیه پیوندی، را روی چشم، نگه می دارند احتمال دارد باعث افتادگی و برجستگی قرنیه و در نتیجه لکه ها بینایی تار شود. پزشک می تواند با آزاد و سفت کردن برخی از بخیه ها، این موارد را اصلاح کند.
• اصلاح مشکلات بینایی. عیوب انکساری مانند نزدیک بینی و دور بینی را می توان با عینک، لنزهای تماسی یا در بعضی موارد با لیزر یا جراحی چشم برطرف کرد.

منابع: 

https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/cornea-transplant/about/pac-20385285

https://www.aao.org/eye-health/treatments/about-corneal-transplantation

[advisers limit=3 online =true skill=”17″]