اسیدوز متابولیک چیست؟

اسیدوز متابولیک زمانی اتفاق می‌افتد که تعادل شیمیایی اسیدها و بازها در خون شما از بین برود. تجمع اسید در بدن به دلیل بیماری کلیوی یا نارسایی کلیه، اسیدوز متابولیک نامیده می شود. هنگامی که مایعات بدن شما حاوی اسید بیش از حد است، به این معنی است که بدن شما یا اسید کافی را از بین نمی برد، یا اسید زیادی تولید می کند یا نمی تواند اسید را در بدن شما متعادل کند.

این وضعیت یک عارضه جانبی رایج برخی از مشکلات سلامتی مزمن و فوری است. اسیدوز ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد. می تواند نوزادان، کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد.

به طور معمول، بدن شما تعادل اسیدی و باز دارد که با سطح pH اندازه گیری می شود. سطح شیمیایی بدن به دلایل زیادی می تواند اسیدی تر شود.

اسیدوز متابولیک می تواند خفیف و موقت تا جدی و خطرناک باشد. ممکن است نیاز به درمان پزشکی داشته باشید. این وضعیت می تواند بر عملکرد بدن شما تأثیر بگذارد. اسیدهای بیش از حد در بدن همچنین می تواند منجر به بروز سایر بیماری های زمینه ای شود.

درمان اسیدوز متابولیک به علت آن بستگی دارد. برخی از علل موقتی هستند و اسیدوز بدون درمان از بین می رود. این وضعیت همچنین می تواند عارضه سایر بیماری های زمینه ای باشد. درمان آنها ممکن است به پیشگیری یا درمان اسیدوز متابولیک کمک کند.

چه چیزی منجر به اسیدوز متابولیک می شود؟

اسیدوز متابولیک، اسیدوز ناشی از تغییراتی است که بر گردش خون، کلیه ها یا هضم اثر می گذارد. این ممکن است ناشی از موارد زیر است:

• کتواسیدوز دیابتی. بدن به جای قند، چربی ها را می سوزاند و باعث ایجاد کتون ها یا اسیدها می شود.
• رژیم غذایی. خوردن بیش از حد محصولات حیوانی ممکن است اسیدهای بیشتری را در بدن تولید کند.
• ورزش. اگر برای مدت طولانی در طول ورزش شدید اکسیژن کافی دریافت نکنید، بدن اسید لاکتیک بیشتری تولید می کند.
• اسهال. اسهال یا استفراغ شدید می تواند منجر به اسیدوز هیپرکلرمیک شود. این باعث کاهش سطح پایه ای به نام بی کربنات می شود که به تعادل اسیدها در خون کمک می کند.
• عملکرد ضعیف کلیه. بیماری کلیوی و نارسایی کلیه می تواند منجر به اسیدوز توبولار کلیه شود. این زمانی اتفاق می افتد که کلیه های شما نتوانند اسیدها را از طریق ادرار به درستی فیلتر کنند.
• اسیدوز لاکتیک. این زمانی اتفاق می افتد که بدن اسید لاکتیک را بیش از حد تولید کند یا کمتر از آن استفاده کند. علل عبارتند از نارسایی قلبی، ایست قلبی، و سپسیس شدید.

سایر علل اسیدوز، عبارتند از:

• سوء مصرف الکل یا مواد مخدر
• داروهایی که سرعت تنفس را کاهش می دهد، مانند بنزودیازپین ها، داروهای خواب آور، داروهای مسکن و برخی مواد مخدر
• شرایطی مانند آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، ذات الریه و آپنه خواب می توانند باعث نوع دیگری از اسیدوز به نام اسیدوز تنفسی شوند. اگر ریه ها نتوانند دی اکسید کربن را به درستی تنفس کنند، این اتفاق می افتد. دی اکسید کربن بیش از حد باعث افزایش سطح اسید خون می شود.

در صورت ابتلا به نارسایی کلیه، اسیدوز متابولیک چه عوارضی دارد؟

افزایش تحلیل استخوان (پوکی استخوان): اسیدوز متابولیک می تواند منجر به از دست دادن استخوان در بدن شما شود. این می تواند منجر به احتمال بیشتر شکستگی در استخوان های مهم مانند باسن یا ستون فقرات شود.

پیشرفت بیماری کلیوی: اسیدوز متابولیک می تواند بیماری کلیوی شما را بدتر کند. دقیقاً مشخص نیست که چگونه این اتفاق می افتد. با افزایش اسید، عملکرد کلیه کاهش می یابد. با کاهش عملکرد کلیه، اسید ایجاد می شود. این می تواند منجر به پیشرفت بیماری کلیوی شود.

از دست دادن عضلات: آلبومین پروتئین مهمی در بدن شما است که به ساخت و سالم نگه داشتن ماهیچه ها کمک می کند. اسیدوز متابولیک میزان آلبومین ایجاد شده در بدن شما را کاهش می دهد و منجر به از دست دادن عضله یا آنچه “تضعیف ماهیچه” نامیده می شود، می شود.

اختلالات غدد درون ریز: اسیدوز متابولیک با توانایی بدن شما برای حفظ عملکرد طبیعی سیستم غدد درون ریز (مجموعه غددی که هورمون تولید می کنند) تداخل می کند. این می تواند باعث شود بدن شما در برابر انسولین (هورمونی که در بدن شما کمک می کند تا سطح قند خون شما خیلی بالا یا خیلی پایین نشود) مقاومت ایجاد کند. اگر برای مدت طولانی درمان نشود یا به موقع اصلاح نشود، می تواند منجر به دیابت شود.

علائم اسیدوز متابولیک

اگرچه علائم ممکن است متفاوت باشد، اما فرد مبتلا به اسیدوز متابولیک اغلب موارد زیر را انجام می دهد:

• سردرد
• سرگیجه
• استفراغ
• تنفس سریع
• کاهش اشتها
• ناراحتی معده
• احساس ضعف
• احساس خستگی
• تند شدن ضربان قلب

تنفس با بوی میوه یکی از علائم کلاسیک کتواسیدوز دیابتی (DKA) است. اگر این علائم را دارید، با پزشکت تماس بگیرید. در صورت شدید بودن، احتمالاً باید به بیمارستان بروید.

آزمایش تشخیصی

آزمایش ها می توانند به پزشک شما کمک کنند تا بفهمد در بدن شما چه می گذرد تا درمان مناسب را متناسب با وضعیت شما تجویز کنند. برخی از آنها، عبارتند از:

فاصله آنیون. این آزمایش تعادل شیمیایی خون شما را اندازه گیری می کند. تعداد ذرات باردار مثبت و منفی از جمله سدیم، کلرید و بی کربنات را مقایسه می کند. انواع خاصی از اسیدوز متابولیک تفاوت بیشتری نسبت به سایرین دارند.

گازهای خون شریانی. این آزمایش pH خون شما و سطح اکسیژن و دی اکسید کربن موجود در آن را اندازه گیری می کند.

آزمایش ادرار. این آزمایش می تواند کتواسیدوز، مشکلات کلیوی و مسمومیت ناشی از الکل، آسپرین و ضد یخ را نشان دهد. اگر دیابت دارید، می‌توانید ادرار خود را از نظر کتون در خانه با نوارهای آزمایشی که می‌توانید بدون نسخه بخرید آزمایش کنید.

برخی از قند سنج ها می توانند کتون های خون شما را اندازه گیری کنند.

درمان های رایج برای اسیدوز متابولیک

درمان اسیدوز متابولیک به سه روش اصلی عمل می کند:

• جلوگیری از تولید اسیدهای زیاد در بدن
• دفع یا خلاص شدن از شر اسیدهای اضافی
• اسیدهای بافر با باز برای متعادل کردن اسیدیته خون

انواع دیگر درمان اسیدوز متابولیک، عبارتند از:

جبران تنفسی

اگر اسیدوز تنفسی دارید، آزمایش گاز خون سطوح بالای دی اکسید کربن را نشان می دهد. آزمایش‌های دیگر برای تشخیص این نوع اسیدوز متابولیک شامل آزمایش‌های تنفسی برای نشان دادن میزان عملکرد ریه‌ ها و عکس‌برداری با اشعه ایکس قفسه سینه یا سی تی اسکن برای بررسی عفونت یا انسداد ریه است.

درمان های تنفسی برای اسیدوز متابولیک، عبارتند از:

• اکسیژن
• داروهای استروئیدی
• درمان برای ترک سیگار
• دستگاه تهویه (CPAP یاBiPaP)
• دستگاه تنفس (برای موارد شدید)
• داروهای گشادکننده برونش

درمان دیابت

رفع اسیدوز متابولیک ناشی از دیابت درمان نشده یا کنترل نشده شامل درمان دیابت است. اگر مبتلا به کتواسیدوز دیابتی هستید، آزمایش خون شما سطوح بالای قند خون (هیپرگلیسمی) را نشان می دهد. درمان شامل متعادل کردن سطح قند خون برای کمک به بدن برای حذف و توقف ساخت اسیدها است:

• مایعات
• انسولین
• داروهای دیابت
• الکترولیت ها (سدیم، کلرید، پتاسیم)

درمان با انسولین تنها در صورتی مؤثر خواهد بود که دیابت باعث اسیدوز متابولیک شود.

بی کربنات سدیم IV

افزودن پایه برای مقابله با سطوح بالای اسید، برخی از انواع اسیدوز متابولیک را درمان می کند. درمان داخل وریدی (IV) با پایه ای به نام بی کربنات سدیم یکی از راه های تعادل اسیدها در خون است. برای درمان شرایطی که از طریق از دست دادن بی کربنات (پایه) باعث اسیدوز می شوند استفاده می شود. این می تواند به دلیل برخی از بیماری های کلیوی، اسهال و استفراغ رخ دهد.

همه ما به بی کربنات (شکلی از دی اکسید کربن) در خون خود نیاز داریم. سطوح پایین بی کربنات در خون نشانه اسیدوز متابولیک است. این یک قلیایی است (همچنین به عنوان باز شناخته می شود)، مخالف اسید، و می تواند اسید را متعادل کند. از اسیدی شدن خون ما جلوگیری می کند. کلیه های سالم به حفظ تعادل سطح بی کربنات شما کمک می کنند. سطوح کم بی کربنات (کمتر از 22 میلی مول در لیتر) نیز می تواند باعث بدتر شدن بیماری کلیوی شما شود. گروه کوچکی از مطالعات نشان داده اند که درمان با بی کربنات سدیم یا قرص سیترات سدیم می تواند به جلوگیری از بدتر شدن بیماری کلیوی کمک کند. با این حال، شما نباید قرص بی کربنات سدیم یا سیترات سدیم مصرف کنید، مگر اینکه ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما آن را توصیه کند.

همودیالیز

دیالیز درمانی برای بیماری جدی کلیوی یا نارسایی کلیه است. آزمایش خون برای مشکلات مزمن کلیه سطوح بالای اوره و سایر انواع اسید را نشان می دهد. آزمایش ادرار همچنین می تواند نشان دهد که کلیه ها چقدر خوب کار می کنند.

دیالیز به حذف اسیدهای اضافی و سایر مواد زائد از خون کمک می کند. در همودیالیز، دستگاهی خون را فیلتر می کند و مواد زائد و مایعات اضافی را خارج می کند. دیالیز صفاقی درمانی است که از محلولی در داخل بدن برای جذب مواد زائد استفاده می کند.

رژیم غذایی

افزایش مصرف میوه و سبزیجات ممکن است بار اسیدی را در بدن کاهش دهد. این به این دلیل است که میوه ها و سبزیجات قلیایی تولید می کنند، در حالی که غذاهایی مانند گوشت، تخم مرغ، پنیر و غلات باعث تولید اسید در بدن می شوند. متخصص تغذیه کلیه شما می تواند به شما نشان دهد که چگونه با خیال راحت نوع و مقدار مناسب میوه ها و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بر اساس مرحله بیماری کلیوی خود افزایش دهید.

سایر درمان های اسیدوز متابولیک

• اینوتروپ ها و سایر داروها به بهبود عملکرد قلب در شرایطی مانند فشار خون پایین و نارسایی قلبی کمک می کنند. این باعث بهبود جریان اکسیژن به بدن و کاهش سطح اسید خون می شود. اندازه گیری فشار خون، آزمایش خون، و نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) نشان می دهد که آیا مشکل قلبی باعث اسیدوز متابولیک شده است یا خیر.
• اسیدوز متابولیک ناشی از مسمومیت با الکل یا دارو با سم زدایی درمان می شود. برخی از افراد نیز ممکن است برای پاکسازی سموم به همودیالیز نیاز داشته باشند. آزمایش‌های خون از جمله آزمایش‌های عملکرد کبد، عدم تعادل اسید و باز را نشان می‌دهد. آزمایش ادرار و آزمایش گاز خون نیز می تواند نشان دهد که مسمومیت چقدر جدی است.

سخن آخر

اسیدوز متابولیک نوعی اسیدوز است که معمولاً ناشی از شرایط سلامتی است که بر کلیه ها، قلب، گوارش یا متابولیسم تأثیر می گذارد. اسیدها در خون انباشته می شوند و در صورت عدم درمان می توانند منجر به عوارض جدی برای سلامتی شوند.

درمان اسیدوز متابولیک به شرایط زمینه ای بستگی دارد. برخی از انواع خفیف یا موقتی هستند و نیازی به درمان ندارند. اسیدوز متابولیک ممکن است نشانه این باشد که چیزی در بدن شما اشتباه است. ممکن است برای یک وضعیت سلامتی دیگر نیاز به درمان داشته باشید تا اسیدها و بازها را در خون خود متعادل کنید.

اگر اسیدوز متابولیک دارید یا بیماری مزمنی دارید که می تواند باعث اسیدوز شود، به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید. تمام داروها را طبق دستور مصرف کنید و توصیه های غذایی را رعایت کنید. آزمایش‌های معمول خون و سایر چک‌آپ‌ها می‌تواند به متعادل نگه داشتن سطح اسید-باز شما کمک کند.