انقباض برونش یا سفت شدن مجاری تنفسی، به سفت شدن ماهیچه های برونش و برونشیول ها گفته می شود. همچنین انقباض برونشیول ها باعث باریک شدن راه های هوایی می شود که در نتیجه آن اکسیژن به سختی می تواند به داخل و خارج از ریه ها حرکت کند. انقباض برونش مشخصه آسم و همچنین سایر بیماری های ریوی مانند آمفیزم و عفونت های ویروسی است.
انقباض برونش جزء وضعیت های اورژانس های پزشکی است زیرا می تواند منجر به حمله آسم شود. استفاده از داروهای استنشاقی معمولا به تسکین موقت علائم کمک می کند. با مصرف دارو و اجتناب از قرار گرفتن در معرض محرک ها می‌توان تا حد زیادی از ابتلا به مشکلات تنفسی پیشگیری کرد.
انواع انقباض برونش
انقباض راه هوایی یکی از مهمترین و اصلی ترین علائم بیماری های تنفسی است. انقباض راههای تنفسی در اغلب موارد شرایطی مشابه آسم را در بیماران ایجاد می کند. انواع انقباض برونش عبارتند از:
آسم آلرژیک. آلرژی، سیستم ایمنی را فعال می کند و باعث آزاد شدن مواد شیمیایی در بدن می شود. این وضعیت معمولا علائمی مانند التهاب و انقباض راه های هوایی را در افراد ایجاد می کند. علائم انقباض برونش معمولاً در پاسخ به اولین مواجهه با یک آلرژن ایجاد نمی شود. بلکه این مشکلات معمولا پس از چندین بار مواجهه با آلرژن ها اتفاق می افتد.
انقباض برونش ناشی از ورزش (EIB). انقباض برونش ناشی از ورزش به اختصار EIBنام دارد. تغییرات تنفسی در حین فعالیت بدنی مستقیماً منجر به باریک شدن راههای هوایی می‌شود.
EIB در طول تمرینات ورزشی یا بلافاصله بعد از ورزش در برخی از افراد مبتلا به آسم یا سایر بیماری های ریوی رخ می دهد. اما با این حال این وضعیت گاهی افراد سالم را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
سایر بیماری های ریوی مرتبط با انقباض برونش عبارتند از:
- آمفیزم
- برونشیت مزمن
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
در افراد مبتلا به این بیماری های ریوی، انقباض برونش اغلب توسط محرک هایی مانند دود سیگار، گرد و غبار یا سایر آلاینده های هوا ایجاد می شود. این یک واکنش آلرژیک نیست، بلکه در واقع تحریک مستقیم بافت‌های راه هوایی است.
سفت شدن مجاری تنفسی چه علائمی دارد؟
وقتی راههای هوایی که اکسیژن را به ریه می‌برند و از آن خارج می‌کنند، منقبض می‌شوند، چندین مشکل مرتبط با تنفس رخ می دهد. در برخی موارد انقباض برونش ممکن است جزئی باشد و در نتیجه به راحتی برطرف می شود. با این حال، اگر علائم به خودی خود یا با دارو برطرف نشوند، می توانند عوارض شدیدی را در بدن ایجاد کنند.
علائم انقباض برونش به هر علتی که رخ بدهد مشابه علائم آسم معمولی بوده و شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس
- سرفه مزمن
- خس خس سینه
- احساس فشار در قفسه سینه
انقباض برونش در موارد نادر می‌تواند باعث عوارض خطرناک و کشنده شود. با این حال، در بیشتر موارد، این وضعیت را می توان با درمان مناسب مدیریت کرد. برخی از مهمترین علائم انقباض برونش عبارت است از:
تنفس سریع و سطحی
هنگامی که راه های هوایی منقبض می شوند، اکسیژن کافی به ریه ها نمی رسد و پشتیبانی از عملکردهای بدن دشوار می شود. در پاسخ به این مشکل، مغز سیگنالی را ارسال می کند که برای دریافت اکسیژن باید بیشتر سریعتر نفس بکشید.
این تنفس های کوتاه و سریع اصلی ترین مشخصه تنگی نفس است. بدن تلاش می کند تا هوای بیشتری را به داخل ریه ها بکشد. تا زمانی که راه هوایی باریک است، تنگی نفس و همچنین تنفس های سریع و سطحی ادامه پیدا می کنند. این وضعیت، منجر به کمبود اکسیژن و در نتیجه سرگیجه و از دست دادن هوشیاری می شود.
احساس فشار در قفسه سینه
احساس فشار در قفسه سینه مانند این است که یک جسم سنگین روی قفسه شما قرار دارد و مانع نفس کشیدن شما می شود. اما احساس سنگینی در قفسه سینه گاهی همزمان با سایر علائم شروع می شود و در برخی موارد دیرتر از بقیه مراحل رخ می دهد.
این احساس که نمی توانید تنفس خود را کنترل کنید، باعث اضطراب شدید و در نتیجه شدیدتر شدن علائم شما می شود.
سرفه مزمن
سرفه مزمن سرفه ای است که نمی توان آن را تسکین داد. انقباض برونش و باریک شدن راه هوایی باعث تحریک گیرنده‌های سرفه می شود. اگرچه دلیل این وضعیت هنوز از نظر علمی به طور دقیق مشخص نیست.
انقباض برونش باعث ایجاد سرفه های خشک می شود، به این معنی که هیچ خلطی در مخاط گلو یا ریه وجود ندارد. سرفه های خشک معمولا با خس خس سینه همراه هستند.
خس خس سینه
خس خس سینه، صدای بلندی است که هنگام دم یا بازدم ایجاد می شود. ابتلا به خس خس سینه پس از فعالیت بدنی ممکن است اولین علامت آسم یا EIB بخصوص در کودکان باشد.
اگرچه خس خس سینه خطرناک نیست، اما می تواند به شما هشدار دهد که در معرض خطر حملات آسم هستید. در صورت نگرانی در مورد احتمال ابتلا به EIB، آسم یا سایر مشکلات ریوی باید با پزشک خود صحبت کنید.
چرا ماهیچه های تنفسی سفت می شوند؟
انقباض برونش زمانی رخ می دهد که چیزی باعث سفت شدن عضلات در امتداد راه های هوایی می شود. این اسپاسم عضلانی راه هوایی شما را باریک می کند. در افراد مستعد به بیماری های ریوی، ورود انواع محرک ها به راههای هوایی می توانند باعث سفتی و انقباض برونش شوند.
علت اسپاسم برونش هنوز از نظر علمی مشخص نیست. اما بررسی ها نشان می دهد که برخی محرک‌ها واکنش‌های پیچیده متعددی را در بدن شما ایجاد می‌کنند که مربوط به سلول‌های تخصصی سیستم ایمنی، گردش خون و اعصاب است. محرک های مختلف می توانند به روش های مختلف باعث انقباض برونش شوند. آلرژن ها، محرک ها و هوای سرد شایع ترین محرک ها هستند.
همچنین ژنتیک نیز ممکن است در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشد.
آلرژن ها و محرک ها
سیستم ایمنی برخی از افراد، عناصر طبیعی به ظاهر بی ضرر را خطرناک تلقی می کند و به آنها واکنش نشان می دهد. بدن افراد مبتلا به آلرژی، هنگامی که در معرض این محرک ها قرار می گیرد آنتی بادی هایی به نام ایمونوگلوبولین IgE ترشح می کند. این آنتی بادی ها باعث آزاد شدن ترکیبات شیمیایی مانند هیستامین در خون می شوند. هیستامین یکی از مهمترین علل التهاب و انقباض برونش است که جریان هوای طبیعی به داخل ریه ها را مسدود می کند.
محرک های رایج آسم، عبارتند از:
- گرد و غبار
- گرده گل و گیاهان
- موی حیوانات خانگی
- حشراتی مانند سوسک ها
محرک ها از طریق یک فرآیند بیولوژیکی باعث انقباض برونش می شوند. سایر محرک ها عبارتند از:
- گازها
- بوی سیگار
- دوده های صنعتی
- مواد شیمیایی زیست محیطی
حتی اگر به این محرک ها حساسیت ندارید، گرد و غبار موجود در هوا می تواند مجاری تنفسی شما را تحریک کند.
استنشاق هوای سرد
انقباض برونش در افرادی رخ می دهد که به هوای خنکی که از راه های هوایی آنها عبور می کند حساس هستند. این نگرانی به خصوص در افراد مبتلا به EIB بیشتر است.
هنگامی که ورزش می کنید، از طریق دهان نفس می کشید و سعی می کنید اکسیژن بیشتری را برای ادامه فعالیت بدنی به داخل ریه ها بکشید. هوایی که از طریق دهان تنفس می کنید خنک تر از هوایی است که از طریق بینی وارد می شود.
اگر در یک محیط سرد مثلاً در فضای باز و در فصل زمستان ورزش می کنید، هوای سرد باعث انقباض عضلات اطراف راه های هوایی شما می شود.
علائم انقباض برونش ممکن است مدت کوتاهی پس از شروع تمرین ظاهر شود. این علائم در اغلب موارد 10 تا 15 دقیقه پس از توقف ورزش شدیدتر می شوند و در عرض 20 تا 30 دقیقه پس از توقف فعالیت از بین می روند.
بررسی ها نشان می‌دهد افراد مبتلا به بیماری ریوی در هوای سرد بیشتر از دیگران مستعد انقباض برونش هستند. البته گاهی این وضعیت حتی در ورزشکاران سطح بالا و بدون بیماری ریوی نیز مشاهده می شود.
سایر محرک ها
محرک های متعدد دیگر نیز وجود دارند که زیاد شایع نیستند؛ اما با این حال می توانند باعث انقباض برونش در افراد مستعد شوند، از جمله:
عفونت ویروسی. به نظر می رسد برخی از عفونت های ویروسی فعالیت حسی-عصبی را افزایش می دهند. این وضعیت منجر به بروز تغییراتی در سیستم عصبی راههای هوایی و در نتیجه انقباض برونش می‌شود.
تغییرات دمای ناگهانی. تغییرات شدید دما باعث تحریک اعصاب حسی برای ارسال سیگنال‌هایی به سیستم عصبی خودمختار می‌شود. این وضعیت در اغلب موارد با انقباض برونش همراه است.
بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD). در برخی موارد بازگشت محتویات اسیدی معده به مری باعث تحریک اعصاب می شود. گاهی نیز ممکن است محتویات معده وارد ریه ها شوند. هر دو وضعیت با تنگ شدن راه های هوایی همراه هستند.
استرس. استرس ممکن است منجر به تغییراتی در عصب واگ و سیستم عصبی مرکزی شود. این وضعیت معمولا با انقباض برونش در ارتباط است.
همچنین احساسات مختلفی مانند خشم، ترس، فریاد زدن، گریه، خنده و هیجان همگی می توانند از طریق تغییر در تنفس و تنش عضلانی منجر به انقباض برونش شوند.
سفتی ماهیچه ها چگونه تشخیص داده می شود؟
انقباض برونش بر اساس علائم تشخیص داده می شود. ارزیابی وضعیت بیمار، شامل شرح حال کامل، معاینه فیزیکی و آزمایش عملکرد ریوی خواهد بود.
تشخیص EIB معمولا به تست ورزش نیاز دارد. پزشک برای بررسی عملکرد ریه قبل و بعد از ورزش از وسیله ای به نام اسپیرومتری استفاده می کند.
برای تعیین اینکه آیا انقباض برونش توسط یک آلرژن ایجاد می شود یا خیر، به آزمایش آلرژی نیاز دارید. در این آزمایش ها آلرژن‌های رایج روی لایه بالایی پوست شما قرار داده می شوند و سپس پاسخ بدن به این آلرژن ها بررسی می شود.
اگر علت ابتلا به انقباض برونش ها با انجام این آزمایش ها مشخص نشد پزشک برای تشخیص قطعی از آزمایش‌های تکمیلی و ارزیابی‌های بیشتر استفاده می کند.
تشخیص افتراقی انقباض برونش ها
برخی از بیماری ها مانند اختلال عملکرد تارهای صوتی و آسم قلبی علائمی بسیار شبیه به آسم و انقباض برونش دارند. اما در واقع این بیماری ها به هم مربوط نیستند.
در اختلال تارهای صوتی، تنگی تنفس فقط به دلیل بسته شدن تارهای صوتی رخ می دهد.
آسم قلبی در واقع نوعی آسم نیست، بلکه نارسایی سمت چپ قلب است. این بیماری باعث تجمع مایع در ریه ها و در نتیجه ابتلا به مشکلات تنفسی می شود.
بنابراین این بیماری ها با یکدیگر تفاوت های بسیار زیادی دارند و تشخیص آنها از یکدیگر بسیار مهم است. زیرا اختلال عملکرد تارهای صوتی و آسم قلبی به درمان های مشابه انقباض برونش و آسم پاسخ نمی دهند.
سفتی ماهیچه های تنفسی چگونه درمان می شود؟
اولین قدم در درمان انقباض برونش، تعیین محرک ها و اجتناب از آنها است. اگرچه این کار در نگاه اول آسان به نظر می رسد، اما می تواند چالش برانگیز باشد.
اگر محرک تنگی نفس شما ابتلا به بیماری هایی مانند GERD یا عفونت ویروسی باشد، درمان این بیماری ها انقباض برونش را تا حد زیادی بهبود می بخشد.
اگر دوره های تنگی نفس مکرر ناشی از استرس یا احساسات شدید دارید، پزشک در مورد نحوه مدیریت استرس شما را راهنمایی می کند.
داروها
برای درمان انقباض برونش و کاهش علائم معمولا از داروهای مختلفی استفاده می شود، از جمله:
آگونیست های بتا کوتاه اثر. این داروها مانند آلبوترول کاربردی ترین دارو در درمان حملات آسم هستند. مصرف این دارو می تواند علائم انقباض برونش را کاهش دهد و در حملات بعدی برای حدود چهار تا شش ساعت از شما محافظت می کند. در صورت ابتلا به EIB، پزشک به شما توصیه می کند که 15 دقیقه قبل از ورزش از این داروی استنشاقی استفاده کنید.
آگونیست های بتا طولانی اثر. این دارو ها مانند سالمترول داروهای کنترل روزانه هستند. این داروها در صورت استفاده منظم، می توانند تا 12 ساعت از انقباض برونش پیشگیری کنند.
علاوه بر این سایر درمان های رایج عبارتند از:
- ایپراتروپیوم
- تثبیت کننده های ماست سل
- آنتاگونیست های گیرنده لوکوترین
اگر در معرض خطر انقباض برونش هستید، همیشه باید داروهای خود را در دسترس داشته باشید. این کار به خصوص در افراد مبتلا به EIB بسیار مهم است. زیرا با استفاده از دستگاه تنفسی قبل از ورزش می توان از انقباض برونش پیشگیری کرد.
اگر ورزشکار هستید و نمی‌خواهید از فعالیت های ورزشی خود فاصله بگیرید، توصیه می شود که ورزش‌های استقامتی را با تمریناتی که نیاز به دوره‌های کوتاه‌تری دارند، جایگزین کنید. این کار می تواند تا حد زیادی در پیشگیری از انقباض برونش به شما کمک کند.
برخی از اقدامات ساده، مانند پوشاندن دهان با ماسک در هنگام سرماخوردگی یا در فصل آلرژی، می تواند تا حد زیادی باعث کاهش علائم شما شود.
