اصطلاح هیپرکلسمی به کلسیم زیاد در خون اشاره دارد. از نظر برخی علت هیپرکلسمی، فعالیت بیش از حد غده پاراتیروئید، داروهای خاص، ویتامین D بیش از حد یا شرایط بهداشتی خاص از جمله سرطان است. کلسیم، نقش اساسی در بدن دارد. به ساخت استخوان ها و دندان ها کمک می کند و در عین حال از عضلات، اعصاب و قلب نیز پشتیبانی می کند. با این حال، کلسیم بیش از حد می تواند منجر به ایجاد اختلال در بدن شود.
سطح کلسیم در خون بیشتر توسط غدد پاراتیروئید کنترل می شود. هنگامی که بدن به کلسیم نیاز دارد، غدد پاراتیروئید هورمون خود را ترشح می کنند که نقش بسزایی درافزایش کلسیم بدن دارند.
فعالیت غدد بیش از حد پاراتیروئید یا یک وضعیت بهداشتی اساسی خاص می تواند تعادل کلسیم را مختل کند. اگر سطح کلسیم خیلی زیاد شود، ممکن است فرد مبتلا به هیپرکلسمی تشخیص داده شود. این وضعیت می تواند عملکردهای بدن را مختل کند، و به طور خاص باعث ایجاد ضعف استخوان، سنگ کلیه، عملکرد غیر طبیعی قلب و مغز شود.
علائم هیپرکلسمی
هیپرکلسمی خفيف ممكن است علائمي نداشته باشد، در حالي كه هايپرکلسمي مزمن مي تواند علائم زیر را بروز دهد:
تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار: میزان کلسیم بیش از حد به این معنی است که کلیه ها باید سخت تر کار کنند. در نتیجه، فرد ممکن است بیشتر ادرار دفع کند و منجر به کم آبی و افزایش تشنگی شود.
درد معده و مشکلات گوارشی: میزان کلسیم بیش از حد می تواند باعث ناراحتی معده، درد شکم، حالت تهوع، استفراغ و یبوست شود.
درد استخوان و ضعف عضلات: هیپرکلسمی می تواند استخوان ها را وادار به آزادسازی کلسیم بیش از حد کند و باعث کمبود کلسیم شود. این فعالیت غیر طبیعی استخوان می تواند منجر به درد و ضعف عضلات شود.
سردرگمی، بی حالی و خستگی: مقدار بیش از حد کلسیم خون می تواند در نحوه عملکرد مغز شما اختلال ایجاد کند، در نتیجه باعث سردرگمی، بی حالی و خستگی شود. همچنین می تواند باعث افسردگی شود.
فشار خون بالا و ضربان قلب غیر طبیعی: مقادیر بالای کلسیم می تواند فشار خون را افزایش داده و منجر به ناهنجاری های الکتریکی شود که باعث تغییر ریتم قلب می شود.
در صورت بروز علائم و نشانه هایی که ممکن است نشان دهنده فشار خون بالا باشد، مانند تشنه بودن، ادرار کردن مکرر و درد شکم، به پزشک مراجعه کنید.
علت هیپرکلسمی
تعدادی از عوامل و شرایط زمینه ای می توانند باعث هیپرکلسمی شوند. این شامل:
غدد پاراتیروئید بیش فعال
غدد پاراتیروئید سطح کلسیم را کنترل می کند. فعالیت بیش از حد پاراتیروئید می تواند منجر به هیپرکلسمی شود. غدد پاراتیروئید ممکن است هنگام بزرگ شدن یا افزایش رشد سلول های غیر سرطانی، بیش فعال شوند.
به داشتن غدد پاراتیروئید پر کار، هیپرپاراتیروئیدیسم گفته می شود. این ممکن است شایع ترین علت هیپرکلسمی باشد.
هیپرپاراتیروئیدیسم معمولاً در افراد بین 50 تا 60 سال تشخیص داده می شود. همچنین در زنان تا سه برابر بیشتر از مردان شایع است.
افزایش ویتامین D
ویتامین D باعث جذب کلسیم در روده می شود. پس از جذب، کلسیم وارد جریان خون می شود.
فقط 10-20 درصد کلسیم در رژیم غذایی معمولاً جذب می شود، در حالی که مابقی از راه مدفوع دفع می شود. با این حال، میزان بیش از حد ویتامین D باعث می شود بدن کلسیم بیشتری جذب کند و منجر به هیپرکلسمی شود.
در سال 2012، برخی محققان عنوان كردند كه مكمل درمانی با ویتامین D با دوز بالا، باعث ایجاد هیپرکلسمی می شود. از این مکمل ها می توان در درمان مولتیپل اسکلروزیس و سایر شرایط مشابه استفاده کرد.
سرطان
اگر فردی مبتلا به سرطان باشد، این ممکن است باعث هیپرکلسمی شود. سرطان های که معمولاً منجر به این شرط می شود، عبارتند از:
- سرطان ریه
- سرطان پستان
- سرطان خون
اگر سرطان به استخوان انتشار یابد، خطر ابتلا به هیپرکلسمی را افزایش می دهد.
فراتر از سرطان، شرایط زیر شناخته شده است که باعث بالا رفتن کلسیم می شود:
- بیماری سل
- سارکوئیدوز
- بیماری تیرویید
- بیماری مزمن کلیوی
- بیماری غده آدرنال
- عفونت های قارچی شدید
کاهش تحرک
افرادی که تحرک کمی دارند نیز ممکن است در معرض خطر هیپرکلسمی باشند.
کم آبی شدید
افرادی که بدنشان به شدت کم آب هست، آب کمتری در خون خود دارند که این امر می تواند غلظت کلسیم در جریان خون را افزایش دهد. با این حال، این عدم تعادل معمولاً به محض برطرف شدن کمبود آب بدن اصلاح می شود.
در برخی موارد، مقادیر بالای کلسیم می تواند به بی آبی شدید بدن منجر شود. این مهم است که پزشکان تشخیص دهند که در ابتدا مشکل مقادیر بالای کلسیم بوجود آمده است یا کم آبی بدن باعث هیپرکلسمی شده است.
داروها
برخی از داروها می توانند باعث فعالیت بیش از حد غده پاراتیروئید شود و بالطبع منجر به هیپرکلسمی شود. بعنوان مثال داروی لیتیوم که بعضی اوقات برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می شود باعث هیپرکلسمی می شود.
عوامل خطر هیپرکلسمی
زنان بالای 50 سال در معرض بیشترین خطر غدد پاراتیروئید بیش فعال قرار دارند.
عوارض هیپرکلسمی
بدون درمان مناسب، هیپرکلسمی می تواند باعث عوارض زیر شود:
پوکی استخوان: هیپرکلسمی ممکن است با پوکی استخوان همراه باشد.
با گذشت زمان، استخوان ها ممکن است مقادیر زیادی کلسیم را در جریان خون آزاد کنند. این باعث می شود استخوان ها نازک تر و با تراکم کمتر شوند. با آزاد شدن کلسیم، پوکی استخوان می تواند ایجاد شود.
افراد مبتلا به پوکی استخوان خطرات بیشتری دارند از جمله:
- شکستگی استخوان
- ناتوانی و ضعف بدنی
- از دست دادن استقلال
- بی تحرکی طولانی مدت
- انحنای ستون فقرات
- کوتاه شدن قد با گذشت زمان
سنگ کلیه: افراد مبتلا به هیپرکلسمی در معرض خطر ابتلا به کریستال های کلسیم در کلیه های خود هستند. این بلورها می توانند به سنگ کلیه تبدیل شوند، که غالباً بسیار دردناک هستند. بلورها همچنین می تواند منجر به اختلال در کلیه شود.
نارسایی کلیه: با گذشت زمان، هیپرکلسمی شدید می تواند کلیه های فرد را از کار بیاندازد و منجر به نارسایی کلیه شود.
مشکلات سیستم عصبی: در صورت عدم درمان، فشار خون شدید ممکن است سیستم عصبی را مختل کند.
ضربان قلب نامنظم: قلب هنگام ضربان الکتریکی حرکت می کند و منقبض می شود. کلسیم در تنظیم فرایند پمپاژ قلب نقش دارد و کلسیم بیش از حد می تواند منجر به ضربان قلب نامنظم شود.
تشخیص هیپرکلسمی
آزمایش خون کلسیم: پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی میزان کلسیم خون و هورمون پاراتیروئید انجام دهد.
هرکسی که علائم هیپرکلسمی را تجربه می کند، باید به پزشک مراجعه کند، که آزمایش خون تجویز شود و براساس نتایج، تشخیص و درمان صورت بگیرد. فرد مبتلا به هیپرکلسمی خفیف ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد و فقط پس از انجام آزمایش خون معمولی قابل تشخیص است. آزمایش خون، سطح کلسیم خون و هورمون پاراتیروئید را بررسی می کند و می تواند نشان دهد که سیستم های بدن، مانند سیستم های خون و کلیه ها چگونه کار می کنند.
بعد از تشخیص هیپرکلسمی، پزشک ممکن است آزمایش های دیگری را انجام دهد، مانند:
- نوار قلب برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب
- اشعه X قفسه سینه برای بررسی سرطان ریه یا عفونت
- یک ماموگرافی برای بررسی سرطان پستان
- اسکن CT یا MRI برای بررسی ساختار و اندام بدن
- جذب تابش پرتونگاری با انرژی دوگانه، معمولاً به عنوان اسکن DEXA شناخته می شود برای سنجش تراکم استخوان
پیشگیری هیپرکلسمی
برخی از تغییرات سبک زندگی می توانند به حفظ تعادل و سالم بودن سطح کلسیم کمک کنند. این شامل:
نوشیدن آب زیاد: نوشیدن آب زیاد ممکن است سطح کلسیم خون را کاهش دهد و به جلوگیری از سنگ کلیه کمک کند.
ترک سیگار: استعمال سیگار باعث از بین رفتن استخوان می شود. علاوه بر بهبود سلامت استخوان ها، ترک سیگار خطر ابتلا به سرطان و سایر مشکلات سلامتی را کاهش می دهد.
ورزش: تمرین و ورزش باعث تقویت قدرت و سلامتی استخوان می شود.
دستورالعمل های مربوط به داروها و مکمل ها انجام این کار ممکن است خطر مصرف زیاد ویتامین D و ایجاد هیپرکلسمی را کاهش دهد.
پیش آگهی هیپرکلسمی
پیش آگهی یک فرد به علت و شدت هیپرکلسمی بستگی دارد.
هیپرکلسمی خفيف ممكن است نياز به درمان نداشته باشد، اگر بیماری جدی تر باشد، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که سطح کلسیم را کاهش دهد و علت اصلی را درمان کند.
هرکسی که علائم هیپرکلسمی را تجربه می کند، باید با پزشک مشورت کند.
درمان هیپرکلسمی
ممکن است افراد مبتلا به هیپرکلسمی خفیف نیازی به درمان نداشته باشند و ممکن است با گذشت زمان سطح کلسیم به حالت عادی بازگردد. پزشک میزان کلسیم و سلامت کلیه ها را کنترل می کند.
اگر سطح کلسیم همچنان بالا برود یا به خودی خود بهبود نیابد، احتمالاً آزمایش بیشتر توصیه خواهد شد.
برای افراد مبتلا به هیپرکلسمی شدید، کشف علت مهم است. پزشک ممکن است برای کمک به کاهش سطح کلسیم و جلوگیری از عوارض، درمانی ارائه دهد. درمان های احتمالی شامل مایعات داخل وریدی و دارو باشد.
اگر غدد پاراتیروئید بیش فعال، میزان بیش از حد ویتامین D یا وضعیت سلامتی دیگری باعث هیپرکلسمی شود، پزشک نیز شرایط زمینه ای را درمان می کند.
جراحی
مشکلات مرتبط با غدد پاراتیروئید بیش فعال: با استفاده از عمل جراحی، می توان بافتی را که باعث ایجاد مشکل می شود، را برداشت. در بسیاری از موارد، تنها یکی از چهار غده پاراتیروئید یک فرد مبتلا است. از آزمایش اسکن ویژه با تزریق دوز کم مواد رادیواکتیو برای مشخص کردن غده یا غده هایی که به درستی کار نمی کنند استفاده می شود.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
قبل از قرار ملاقات، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم شما، از جمله مواردی که نامربوط بنظر می رسد و از زمان شروع آنها
- اطلاعات شخصی اصلی از جمله: استرس های اساسی یا تغییرات اخیر زندگی، تاریخچه پزشکی و سابقه پزشکی خانواده
- تمام داروها، ویتامین ها و سایر مکمل های مصرفی از جمله دوز
در مورد هیپرکلسمی، سوالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- احتمال بروز کدام علائم در من بیشتر است؟
- به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
- چه درمانی وجود دارد و کدام یک را توصیه می کنید؟
- درمان چه عوارضی خواهد داشت؟
- آیا گزینه دیگری برای رویکرد اولیه که پیشنهاد می کنید وجود دارد؟
- شرایط سلامتی دیگری دارم؟ چگونه می توانم به بهترین وجه آن ها را مدیریت کنم؟
احتمالاً پزشک از شما سؤالاتی می کند، از جمله:
- آیا عاملی باعث بهبودی یا بدتر شدن علائم شما می شود؟
- آیا دچار سنگ کلیه، شکستگی استخوان یا پوکی استخوان شده اید؟
- درد استخوانی دارید؟
- آیا کاهش وزن غیر قابل توضیح دارید؟
- آیا اعضای خانواده قند خون یا سنگ کلیه داشته اند؟
آخرین دیدگاه‌ها