اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی زمانی اتفاق می افتد که فرد در حفظ توجه یا کنترل انرژی بدنی و حرکتی خودش دچار مشکل می شود. اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی (ADHD) نوعی اختلال مغزی است که با الگوی مداوم عدم توجه و یا بیش فعالی و تکانشگری همراه است و باعث اختلال در عملکرد یا پیشرفت فرد می شود. براساس اعلام انستیتوی ملی بهداشت روان، در برخی از کودکان علائم ADHD از اوایل 3 سالگی شروع می شود. ADHD قابل کنترل است و درمان آن می تواند بسیار مؤثر باشد.
انواع اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی
بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری رفتارهای اساسی ADHD هستند. برخی از مبتلایان به ADHD فقط با یکی از رفتارها مشکل دارند، در حالی که برخی دیگر بی توجهی و بیش فعالی و تکانشگری دارند. بیشتر کودکان نوع ترکیبی از ADHD را دارند. در پیش دبستانی شایع ترین علامت ADHD، بیش فعالی است.
بی توجهی: یعنی شخص پشتکار ندارد و در حفظ تمرکز مشکل دارد.
بیش فعالی: شخص به طور مداوم حتی در شرایط نامناسب در حال حرکت و جنب و جوش است.
ترکیبی: شخصی که دارای ADHD ترکیبی است، ویژگی های هر دو نمونه را نشان می دهد که این خصوصیات با زندگی روزمره، روابط با دیگران و موفقیت در مدرسه یا کار تداخل دارد.
تکانشگری: فرد در هنگام لحظه انجام اقدامات باعجله و شتاب زده اقدام می کند. فرد ممکن است از نظر اجتماعی یک مزاحم باشد و دیگران را بیش از حد اذیت کند یا بدون در نظر گرفتن عواقب طولانی مدت، تصمیمات مهمی را بگیرد.
علائم اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی
افراد مبتلا به بی توجهی اغلب ممکن است علائم زیر را داشته باشند:
- در توجه کردن به وظایف یا بازی مشکلات زیادی دارند.
- در انجام وظایف و فعالیت ها، مدیریت زمانی ضعیفی دارند.
- وقتی مستقیم با آن ها صحبت می شود ظاهرا گوش نمی کنند.
- به راحتی توسط افکار یا محرک های بی ارتباط تمرکز خود را از دست می دهند.
- دستورالعمل ها را رعایت نمی کنند و خیلی سریع تمرکز خود را از دست می دهند و به راحتی کناره گیری می کنند.
- از انجام کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی مداوم دارد و طولانی هستند، خودداری می کنند یا از انجام آن ها بیزار هستند.
- از جزئیات غافل شوند یا جزییات را از دست بدهند، در کارهای مدرسه، محل کار یا فعالیت های دیگر اشتباهات زیادی دارند.
- وسایل ضروری و ابزار مورد نیاز برای انجام کارها از جمله وسایل کتاب ها، کیف پول، کلیدها و تلفن های همراه خود را گم می کنند.
علائم بیش فعالی-تحریک پذیری
افراد مبتلا به علائم بیش فعالی و تکانشگری اغلب:
- دائماً در حال حرکت هستند.
- بدون توقف صحبت می کنند.
- به صندلی های خود لگد می زنند.
- صحبت افراد دیگر را قطع می کنند.
- نمی توانند بی سر و صدا بازی کنند.
- قبل از اینکه سوال تمام شود، جواب می دهند.
- برای در انتظار بودن و انتظار کشیدن مشکل دارند.
- در مکالمات، بازی ها یا فعالیت ها، مانع دیگران می شوند یا آن ها را سرزنش می کنند.
تشخیص اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی
تشخيص ADHD نياز به معاینه كامل توسط پزشك متخصص، مانند پزشك متخصص اطفال، روان شناس و روان پزشك دارد.
برای این که فرد بتواند بیماری ADHD را تشخیص دهد، علائم بی توجهی و یا بیش فعالی-تکانشگری باید مزمن یا طولانی مدت باشد، عملکرد فرد را مختل کند. پزشک همچنین باید مطمن شود که هرگونه علائم ADHD ناشی از وضعیت پزشکی یا روانپزشکی دیگری نباشد. بیشتر کودکان مبتلا به ADHD در طی سال های ابتدایی شناسایی می شوند. برای اینکه یک فرد بزرگسال یا بالغ بعنوان ADHD شناسایی شود، باید علائم قبل از 12 سالگی وجود داشته باشد.
علائم ADHD در سنین 3 تا 6 سالگی ظاهر می شود و می تواند در بزرگسالی ادامه یابد.
علائم ADHD می تواند با دلیل مشکلات عاطفی یا انضباطی اشتباه گرفته شود و منجر به تاخیر در تشخیص شود. بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است دارای سابقه عملکرد ضعیف دانشگاهی، مشکلات در محل کار یا روابط اجتماعی مشکل دار و یا شکست خورده باشند. ممکن است که علائم ADHD با افزایش سن و گذشت زمان تغییر کند. در كودكان خردسال مبتلا به ADHD، بیش فعالی و تکانشگری بیشترین علامت است. با رسیدن کودک به دبستان، ممکن است علائم بی توجهی برجسته تر شود.
در بزرگسالی، بیش فعالی کم می شود و ممکن است بیشتر به عنوان احساس بیقراری یا کج خلقی نشان داده شود، اما بی توجهی و نبود انگیزه ممکن است باقی بماند. بسیاری از نوجوانان مبتلا به ADHD نیز با روابط و رفتارهای اجتماعی مبارزه می کنند. بی توجهی، بی قراری و نداشتن انگیزه همچنان تا بزرگسالی ادامه می یابند.
عوامل خطر اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی
دانشمندان مطمئن نیستند که چه عواملی باعث بروز ADHD می شود.
تعدادی از عوامل نیز می توانند در بروز بیماری نقش داشته باشند، از جمله:
- زایمان زودرس
- صدمات مغزی
- وزن کم هنگام تولد
- ژن ها وسابقه خانوادگی
- قرار گرفتن در معرض سموم محیطی در دوران بارداری
- استعمال سیگار، مصرف الکل یا مصرف مواد مخدر در دوران بارداری
- قرار گرفتن در معرض سموم زیست محیطی مانند سطح بالای سرب در سنین جوانی
عوامل زیر منجر به ADHD نمی شوند:
-
-
- خوردن مقادیر زیاد قند یا رنگهای مصنوعی
- ضعیف بودن پدر و مادر یا نامناسب بودن محیط خانه
- تماشای بیش از حد تلویزیون، و صرف وقت زیاد با رایانه یا تلفن و گوشی همراه
-
تحقیقات ارتباطی بین این موارد و پیشرفت ADHD در جوانان ثابت نکرده اند.
شیوع اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی
ADHD در مردان نسبت به زنان شایع تر است و زنان مبتلا به ADHD به احتمال زیاد در درجه اول به علت بی توجهی دچار مشکل می شوند. شرایط دیگر، از جمله ناتوانی در یادگیری، اختلال اضطراب، اختلال در رفتار، افسردگی و سوء مصرف مواد در افراد مبتلا شایع است.
پیش آگهی اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی
ADHD می تواند زمینه های مهم عملکرد اجتماعی و دانشگاهی یا شغلی را مختل کند و می تواند در عملکرد مدرسه و روابط شخصی مشکل ایجاد کند. با این حال، انواع مختلفی از درمان ها برای به حداقل رساندن علائم ADHD وجود دارد.
اگر شخصی فکر کند ممکن است یکی از اعضای خانواده مبتلا به ADHD باشد، باید در مورد ارزیابی با پزشک خود مشورت کند.
درمان اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی
در حالی که درمان خاصی برای ADHD وجود ندارد، ولی در حال حاضر درمان های موجود می توانند به کاهش علائم و بهبود عملکرد کمک کنند. درمان ها شامل دارو، روان درمانی، آموزش یا ترکیبی از درمان ها است.
دارو
برای بسیاری از افراد، داروهای ADHD، بیش فعالی و تکانشگری را کاهش می دهد و توانایی تمرکز، کار و یادگیری را بهبود می بخشد.
ممکن است داروها هماهنگی بدنی را بهبود ببخشند. بعضی اوقات باید چندین داروی مختلف یا دوزهای مختلف را امتحان شود. داروها باید توسط پزشک تجویز شود. با این حال، داروها خطرات و عوارض جانبی دارند، به خصوص در هنگام سوء استفاده یا مصرف بیش از حد از مقدار تجویز شده می توانند خطر جدی داشته باشند. برای مثال، دارو ها می توانند فشار خون و ضربان قلب را افزایش داده و اضطراب را بیشتر کنند.
بنابراین فرد با مشکلات سلامتی دیگر از جمله فشار خون بالا، تشنج، بیماری قلبی، گلوکوم، بیماری کبد یا کلیه یا اختلال اضطرابی باید قبل از مصرف یک دارو در مورد شرایط پزشکی خود به پزشک بگوید.
اگر در هنگام مصرف دارو هر یک از عوارض جانبی را مشاهده کردید با پزشک مشورت کنید:
- دل درد
- سردرد
- کاهش اشتها
- مشکلات خواب
- تغییر شخصیت
- حرکات ناگهانی وتکراری
- افزایش اضطراب و تحریک پذیری
رفتار درمانی
نوعی روان درمانی است که هدف آن کمک به یک فرد در تغییر رفتار خود است که ممکن است شامل راهکار های عملی باشد. رفتار درمانی همچنین به فرد می آموزد که چگونه رفتار خودش را کنترل کند و برای انجام عمل مطلوب و درست به خودش پاداش بدهد. والدین، معلمان و اعضای خانواده همچنین می توانند برای برخی از رفتارهای خاص بازخورد مثبت یا منفی نشان دهند. درمانگران همچنین ممکن است مهارت های اجتماعی را به کودکان آموزش دهند. نحوه صبر کردن تا زمان رسیدن به نوبتش، اجازه استفاده از اسباب بازی های خود به دیگران، درخواست کمک کردن و یادگیری نحوه پاسخ مناسب به شرایط محیطی نیز می تواند بخشی از آموزش مهارت های اجتماعی باشد.
رفتار درمانی شناختی همچنین می تواند تکنیک های ذهن آگاهی یا مراقبه را به فرد آموزش دهد.
فرد یاد می گیرد که چگونه می تواند از افکار و احساسات شخصی خود آگاه باشد و آن ها را برای تمرکز کردن بهتر بهبود بخشد. درمانگر همچنین فرد مبتلا به ADHD را ترغیب می کند تا تغییراتی را در زندگی مانند فکر کردن قبل از عمل یا مقاومت در برابر اصرار برای انجام خطرات غیرضروری ایجاد کند. خانواده و درمان زناشویی می تواند به اعضای خانواده و همسر کمک کند تا روش های بهتری برای مقابله با رفتارهای مخرب، ترغیب تغییرات رفتاری و بهبود تعامل با یکدیگر را پیدا کنند. كودكان و بزرگسالان مبتلا به ADHD برای رسیدن به پتانسیل و موفقیت نیاز به راهنمایی وتفاهم ازطرف والدین، خانواده ها و معلمان خود دارند.
برای کودکان در سن مدرسه، ممکن است سرخوردگی، سرزنش و عصبانیت در خانواده ایجاد شود. برای غلبه بر احساسات منفی ممکن است والدین و فرزندان به کمک یکدیگر نیاز داشته باشند. روانشناسان می توانند والدین را در مورد ADHD و چگونگی تأثیر آن در خانواده آموزش دهند. آن ها همچنین به کودک و والدین کمک می کنند مهارت های جدید، نگرش و راه های ارتباط با یکدیگر را یادبگیرند. آموزش مهارت های والدین مهارت های لازم را به والدین آموزش می دهند تا راهکارهای تشویق و پاداش رفتارهای مثبت در فرزندان را یادبگیرند و آموزش ببینند که چگونه از یک سیستم پاداش و تنبیه برای تغییر رفتار کودک استفاده کنند.
به والدین آموزش داده می شود که بخاطر رفتارهایی که می خواهند کودک انجام دهد آن ها را تشویق می کنند تا بازخورد فوری و مثبتی نشان دهند و رفتارهای نا مناسبی را که می خواهند از کودک بگیرند، نادیده بگیرند. تکنیک های مدیریت استرس می توانند والدین کودکان دارای ADHD توانایی مقابله با ناامیدی را یادبگیرند تا بتوانند با آرامش به رفتار فرزندشان پاسخ دهند.
نکاتی برای کمک به کودکان ADHD
والدین و معلمان می توانند به کودکان دارای اختلال کم توجهی بیش فعالی کمک کنند تا به اوضاع خود سازمان دهند.
راهکارهایی مانند:
نگه داشتن یک روال و برنامه روزانه
- هر روز، از زمان بیدار شدن تا خواب، روال مشابه را حفظ کنید.
- زمان هایی را برای مشق شب، بازی در فضای باز و فعالیت های داخل خانه در نظر بگیرید.
- تغییرات در برنامه را تا جایی که ممکن است بنویسید.
سازماندهی موارد روزمره
- برای همه وسیله ها، مکانی داشته باشید و همه چیز را شامل لباس، کوله پشتی و اسباب بازی در جای خود نگه دارید.
سازگار باشید.
- كودكان مبتلا به ADHD به قوانینی سازگار نیاز دارند كه بتوانند آن ها را بفهمند و از آن ها پیروی كنند.
تقدیر یا پاداش هنگام رعایت قوانین. کودکان مبتلا به ADHD اغلب انتقاد پذیرند و انتظار دارند به دنبال رفتار خوب آن ها را ستایش کنید.
نکاتی برای کمک به بزرگسالان با ADHD
یک مشاور یا درمانگر حرفه ای می تواند به یک فرد بزرگسال مبتلا به ADHD کمک کند که چگونه زندگی خود را سازمان بخشد.
راهکارها عبارتند از:
- حفظ روال منظم
- استفاده از یادداشت های یادآوری کننده
- تهیه لیست برای کارها و فعالیت های مختلف
- استفاده از یک تقویم برای برنامه ریزی رویدادها
- اختصاص مکان ویژه ای برای کلیدها،وسایل و کاغذ
- تقسیم بندی وظایف بزرگ به مراحل قابل کنترل و کوچکتر، به گونه ای که تکمیل هر قسمت از کار حس موفقیت را برای فرد ایجاد کند.
آخرین دیدگاه‌ها