تشنج یک اختلال الکتریکی ناگهانی و بدون کنترل در مغز است که باعث ایجاد تغییراتی در رفتار، حرکات، احساسات و سطح هوشیاری در فرد می شود. انواع تشنج بسته به مکان وجود اختلالات الکتریکی مغز و نحوه شروع متفاوت است. بیشتر تشنج ها از 30 ثانیه تا دو دقیقه به طول می انجامند. تشنج که بیش از پنج دقیقه طول بکشد اورژانس پزشکی محسوب می شود. تشنج شایع تر از چیزی است که فکر می کنید. تشنج می تواند بعد از سكته مغزی، آسیب دیدگی سر، عفونت مانند مننژیت یا بیماری دیگر رخ دهد. با این حال بسیاری از اوقات علت تشنج ناشناخته است.
تشخیص تشنج
پس از تشنج، پزشک علائم و تاریخچه پزشکی را به طور کامل بررسی می کند. پزشک ممکن است چندین آزمایش را برای تعیین علت تشنج انجام دهد.
آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
یک معاینه عصبی
پزشک ممکن است رفتار شما، توانایی های حرکتی و عملکرد ذهنی شما را آزمایش کند تا تشخیص دهد که آیا در مغز و سیستم عصبی مشکلی دارید یا خیر.
آزمایش خون
پزشک ممکن است برای بررسی علائم عفونت، شرایط ژنتیکی، قند خون یا عدم تعادل الکترولیت از این آزمایش استفاده کند.
گرفتن مایع نخاع از ستون فقرات
اگر پزشک به عفونت به عنوان علت تشنج مشکوک باشد، ممکن است برای آزمایش نمونه ای از مایع مغزی نخاعی را گرفته و به آزمایشگاه بفرستد.
الکتروانسفالوگرام (EEG)
در این آزمایش پزشکان الکترودها را با ماده ای خمیری به پوست سر وصل می کنند. الكترودها فعاليت الكتريكي مغز را ضبط مي كنند و خطوط موج دار نشان داده می شود.گاهی EEG الگویی را نشان می دهد که به پزشکان می گوید احتمال دارد دوباره تشنج رخ دهد. آزمایش EEG به پزشک کمک می کند شرایط دیگری را که از صرع ناشی می شود به عنوان دلیل تشنج رد نمایند. بسته به جزئیات بیماری، این آزمایش ممکن است به صورت سرپایی در کلینیک، یا بیش از چند شب در بیمارستان انجام شود.
س تی اسکن (CT)
سی تی اسکن از اشعه X برای به دست آوردن تصاویر سریال از مغز استفاده می شود. سی تی اسکن می تواند ناهنجاری هایی مانند تومورها، خون ریزی و کیست را در مغز نشان دهد که باعث تشنج شود.
ام ار آی (MRI)
از MRI برای تهیه تصویر دقیق از مغز استفاده می شود. پزشک ممکن است ضایعات یا ناهنجاری هایی را در مغزتان تشخیص دهد که منجر به تشنج می شود.
توموگرافی انتشار پوزیترون (SCAN،PET)
اسکن PET برای کمک به تجسم مناطق فعال مغز و تشخیص ناهنجاری ها از مقدار کمی مواد رادیواکتیو با دوز کم که به داخل رگ تزریق می شود استفاده می کند.
انتشار توموگرافی کامپیوتری انتشار یک فوتون (SPECT)
آزمایش SPECT از مقدار کمی مواد رادیواکتیوی با دوز کم که به داخل رگ تزریق می شود، استفاده می گردد تا تصویر 3 بعدی از فعالیت جریان خون در مغز به دست آید که در هنگام تشنج اتفاق می افتد. این آزمایش معمولاً در بیمارستان با ضبط EEG (نوار مغزی) یک شبه انجام می شود.
درمان تشنج
هدف مطلوب در درمان بیماری، یافتن بهترین روش درمانی ممکن برای جلوگیری از بروز مجدد بیماری، با کمترین عوارض جانبی است.
داروها
درمان بیماری معمولاً شامل استفاده از داروهای ضد تشنج است.
گزینه های مختلفی برای داروهای ضد تشنج وجود دارد.
هدف این است، داروهایی را پیدا کنید که برای شما مفید باشد و کمترین عوارض جانبی برای شما ایجاد کند. در بعضی موارد، پزشک ممکن است بیش از یک دارو را توصیه کند.
پیدا کردن دارو با دوز مناسب می تواند پیچیده باشد. پزشکتان در هنگام انتخاب دارو برای تجویز، وضعیت شما، تعداد دفعات تشنج، سن و سایر عوامل را در نظر می گیرد. پزشکتان همچنین سایر داروهای مورد استفاده فرد را بررسی خواهد کرد تا اطمینان حاصل شود که داروهای ضد صرع با آن ها تداخلی ندارند.
جراحی و سایر روش های درمانی
اگر داروهای ضد تشنج مؤثر نباشند، سایر روش های درمانی ممکن است توصیه شود:
عمل جراحی
هدف از عمل جراحی جلوگیری از بروز تشنج است. جراحان قسمتی از مغز را که باعث تشنج می شود را پیدا کرده و تخلیه می کند.
تحریک عصب واگوس
با وسیله ای که زیر پوست سینه کاشته می شود، عصب واگ در گردن تحریک شده سیگنال هایی به مغز ارسال می گردد که باعث کاهش بیماری می شود. با این روش ممکن است هنوز نیاز به مصرف دارو داشته باشید، اما می توان دوز را کاهش داد.
تحریک عصبی پاسخگو
دستگاهی که روی سطح مغز یا در بافت مغز گذاشته شده، می تواند فعالیت تشنج را تشخیص دهد و تحریک الکتریکی را به منطقه شناسایی شده منتقل نماید تا تشنج را متوقف کند.
تحریک عمیق مغز
توسط پزشکان الکترودهایی در مناطقی از مغز که تکانه های الکتریکی را تنظیم می کنند قرار داده می شود تا فعالیت غیر طبیعی مغز را ثبت کند. الکترودها به وسیله ای مانند تپش قلب که در زیر پوست سینه قرار دارد وصل می شود، تا میزان تحریک تولید شده را کنترل می کند.
رژیم درمانی
پیروی از رژیم غذایی پرچربی و کربوهیدرات های کم، معروف به رژیم کتوژنیک، می تواند کنترل تشنج را بهبود بخشد.
حاملگی و تشنج
زنانی که قبلا دچار تشنج شده اند به طور معمول قادر به بارداری سالم هستند.
نقایص هنگام تولد مربوط به برخی از داروها می باشد از جمله:
اسید والپروئیک
این داروی تشنج عمومی با نقایص شناختی و نقص لوله عصبی همراه است.
توصیه می شود خانم های باردار به دلیل خطراتی که مصرف اسید والپروئیک برای جنین دارد از مصرف این دارو خودداری کنند. در مورد خطرات آن با پزشک صحبت کنید. به دلیل خطر نقص ایمنی هنگام تولد و اینکه بارداری می تواند سطح داروها را تغییر دهد، برنامه ریزی برای خانم هایی که تشنج داشته اند از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در بعضی موارد، ممکن است دوز دارو در قبل از حاملگی یا حین حاملگی تغییر کند. حتی در موارد نادری دارو نیز تغییر می کند.
داروهای ضد بارداری و ضدتشنج
برخی از داروهای ضدتشنج می توانند تأثیر داروهای خوراکی ضد بارداری را تغییر دهند.
اگر پیشگیری از بارداری دارای اولویت می باشد، بررسی کنید که آیا داروی شما با داروی ضد بارداری تداخل ایجاد می کند یا خیر، در این صورت روش های دیگر پیشگیری از بارداری در نظر گرفته شود.
سبک زندگی و داروهای خانگی در تشنج
مواردی برای کنترل تشنج:
مصرف صحیح دارو
- دوز دارو را خودسرانه تنظیم نکنید. اگر احساس می کنید داروی شما تغییر یافته است، در این مورد با پزشکتان صحبت کنید.
خواب کافی
- کمبود خواب می تواند باعث تشنج شود. حتما هر شب استراحت کافی داشته باشید.
یک نوشته با ذکر بیماری و دارو همراه خود داشته باشید
- در مواقع لزوم این امر به پرسنل اورژانس کمک خواهد کرد، تا درمان مناسبی را به کار بگیرند.
فعال بودن
- ورزش کردن و فعال بودن به شما در حفظ سلامتی جسمی و کاهش افسردگی کمک می کند. اگر در حین ورزش خسته شدید، به اندازه کافی آب بنوشید و استراحت کنید.
زندگی سالم را انتخاب کنید.
- مدیریت استرس، محدود کردن مشروبات الکلی و اجتناب از مصرف سیگار، می تواند در کاهش علائم موثر باشد.
امنیت شخصی
تشنج معمولاً منجر به صدمات جدی نمی شود، اما اگر دچار تشنج های مکرر باشید، آسیب دیدگی حتمی است.
این مراحل می تواند به شما در جلوگیری از آسیب دیدگی در هنگام تشنج کمک کند:
- به تنهایی شنا نکنید، در حین فعالیت هایی مانند دوچرخه سواری کلاه ایمنی استفاده کند.
- به جای استفاده از وان، دوش بگیرید، مگر اینکه کسی در نزدیکی شما باشد.
- مبلمان خود را اصلاح کنید، گوشه های تیز را رفع کنید، مبلمان با لبه های گرد را بخرید و صندلی های دارای دسته انتخاب کنید تا مانع از افتادن شما شود.
کمک های اولیه تشنج
مواردی که برای کمک به شخص تشنج کرده مفید می باشد:
- با دقت شخص را به یک طرف بچرخانید.
- چیزی نرم زیر سر او قرار دهید.
- دگمه لباس را باز کنید.
- از قرار دادن انگشتان یا اشیاء دیگر در دهان شخص خودداری کنید.
- سعی نکنید کسی که تشنج دارد را مهار کنید.
- اگر شخص در حال تشنج است اشیاء خطرناک را از او دور کنید.
- تا زمان رسیدن پرسنل پزشکی در کنار او باشید.
- زمان تشنج آرام باشید.
مقابله و پشتیبانی
اگر با این بیماری زندگی می کنید، ممکن است نسبت به آینده احساس اضطراب یا استرس داشته باشید.
استرس می تواند بر سلامت روان تأثیر بگذارد، بنابراین مهم است که در مورد احساسات خود با متخصص مراقبت های بهداشتی صحبت کنید و به دنبال راه هایی برای کاهش استرس باشید.
در خانه
خانواده شما می توانند پشتیبانی بسیار قوی برای شما باشند.
در مورد بیماری خود به خانواده اطلاع کافی بدهید تا درک درستی از شرایط شما داشته باشند.
در محل کار
در مورد بیماری خود و آنچه نیاز دارید با سرپرست و همکارانتان صحبت کنید تا در صورت بروز تشنج به شما کمک نمایند.
از درخواست کمک نترسید. داشتن سیستم پشتیبانی قوی برای زندگی با هر شرایط پزشکی بسیار مهم است.
در بعضی موارد، تشنج نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد و همیشه زمان لازم برای آماده شدن برای قرار ملاقات وجود ندارد در نتیجه رعایت مواردی لازم و مهم است از جمله:
- اطلاعات مربوطه را یاد داشت نمایید. زمان،مکان و علائمی راکه تجربه کرده اید و مدت زمان ماندگاری آن را درج کنید.
- از هر کسی که ممکن است این تشنج را مشاهده کرده باشد، بخواهید اطلاعاتی از مشاهداتش برایتان بگوید.
- اطلاعات اصلی شخصی، از جمله فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی را بنویسید.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل های مصرفی از جمله دوزها را تهیه کنید.
