انسداد ورید شبکیه
تا دیر نشده علائمتو بگو، پزشکتو بگم:
شریان ها و رگ ها، خون را در درون بدن منتقل کرده و به قسمت های مختلف بدن مثل چشم ها می رساند. یکی از رگ ها و شریان های اصلی به شبکیه چشم متصل می شود. زمانی که عروق شبکیه مسدود شود به آن انسداد ورید شبکیه (RVO) گفته می شود. زمانی که یکی از شریان ها مسدود شده باشد، خون و مایعات از داخل شبکیه بیرون خواهد ریخت. ماکولای چشم ممکن است به علت این مایعات متورم شده و بینایی مرکزی فرد را تحت تأثیر قرار خواهد داد. نهایتاً بدون انتقال جریان خون، سلول های عصبی در داخل چشم از بین رفته و می تواند باعث از دست رفتن کامل بینایی فرد شود.
انواع انسداد ورید شبکیه
انسداد ورید شبکیه (RVO) دومین بیماری شایع چشم بعد از ریتنوپاتی دیابتی است. انسداد شاخه ای ورید شبکیه به سه تقسیم می شود:
- نوع انسداد مرکزی شبکیه (CRVO)
- انسداد نیم مرکزی ورید شبکیه (HRVO)
- انسداد شاخه ای ورید شبکیه (BRVO)
نوع انسداد BRVO یک انسداد وریدی در شاخه های عروق مرکزی شبکیه است. انسداد در قسمت قدامی تنه شریان مرکزی شبکیه منجر به بروز HRVO می شود که زیر شاخه ای از CRVO و BRVO محسوب می شود. خون مورد نیاز شبکیه دو تأمین کننده مجزا دارد، یکی رگ های شبکیه که خون مورد نیاز بخش داخلی شبکیه را تأمین می کند و رگ های کوروئیدی که خون مورد نیاز بخش خارجی شبکیه را تأمین می کند.
این عارضه زمانی اتفاق میفتد که یکی از رگ های خونی مانع تخلیه خون از داخل شبکیه فرد می شود. جمع شدن خون باعث افزایش فشار چشمی، خون ریزی، تورم و نشت مایعات از آن شود. انسداد ورید شبکیه می تواند بعد از تنها چند دقیقه به چشم فرد مبتلا آسیب برساند.
معمولاً لخته خونی باعث انسداد رگ خواهد شد. البته گاهی اوقات یک شریان نزدیک نیز می تواند علت بروز این عارضه باشد. در شبکیه چشم، شریان ها و رگ ها از روی یکدیگر عبور می کنند. زمانی که یکی از شریان ها سخت شود به رگ های نزدیک خود فشار آورده و باعث تنگ شدن مسیر جریان خون داخل آن خواهد شد. همین موضوع می تواند باعث لخته شدن خون و انسداد رگ ها باشد. در نتیجه اگر فرد مبتلا به دیابت، فشار خون بالا و دیگر بیماری های تأثیر گذار بر رگ های خونی باشد احتمال بروز بیماری های مثل انسداد ورید شبکیه تا حد قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
ساختار شبکیه چشم
شبکیه چشم یک لایه نازک بافتی است که پشت حدقه چشم را تشکیل می دهد. وظیفه شبکیه چشم تبدیل نور به پیام های عصبی و ارسال آن ها به مغز است. زمانی که یکی از رگ ها در داخل شبکیه دچار انسداد می شود به آن انسداد ورید شبکیه گفته می شود. بروز این عارضه ممکن است باعث تاری دید یا حتی از دست دادن بینایی دائمی چشم های فرد شود. این بیماری شبیه انسداد عروق شبکیه است که گاهی اوقات به آن ایست چشمی نیز گفته می شود.
علت انسداد ورید شبکیه
زمانی که لخته های خونی باعث بسته شدن رگ های چشمی شوند، انسداد ورید شبکیه اتفاق خواهد افتاد. گاهی اوقات این عارضه به علت تنگ و باریک بودن بیش از حد رگ های چشمی اتفاق میفتد. البته این عارضه بیشتر در افراد مبتلا به دیابت، فشار خون بالا، سطح کلسترول بالا یا دیگر بیماری های اثر گذار بر روی جریان خون به وجود می آید.
علائم انسداد ورید شبکیه
شایع ترین علامت بروز انسداد ورید شبکیه بروز تاری دید یا از دست دادن بینایی قسمت یا تمامی قسمت های یک چشم است. این عارضه همراه با عوارض احتمالی ممکن است به یکباره اتفاق افتاده و در عرض چند روز تا چند ساعت شدت بگیرد. گاهی اوقات ممکن است به یکباره فرد مبتلا کاملاً بینایی خود را از دست بدهد. همچنین در بعضی موارد فرد مبتلا ممکن است شاهد بروز فلوترها در محدوده دید خود باشد. فلوتر ها خطوط، نقطه های تیره رنگ یا دایره های بسیار کوچک و نامرئی هستند که شروع به حرکت در محدوده دید فرد می کنند. این فلوترها در حقیقت سایه مایعات و خون های نشت کرده به داخل زجاجیه چشم هستند.
در بعضی مواقع انسداد رگ های کوچک چشمی ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد.
به طور کلی علائم بروز این عارضه شامل موارد زیر می شود:
- تاری دید یا از دست دادن بینایی در یک بخش یا تمام قسمت های یک چشم
- دیدن نقاط مشکی یا خطوط شناور در محدوده بینایی
- بروز درد و احساس فشار در داخل چشم ها
در صورتی که شاهد بروز هر کدام از علائم بالا بودید، بهتر است سریعاً به چشم پزشک مراجعه کنید.
عوامل خطر انسداد ورید شبکیه
انسداد ورید شبکیه معمولاً در افراد 50 سال یا بالاتر تر بروز پیدا می کند. همچنین احتمال بروز انسداد ورید شبکیه در افراد مبتلا به بیماری های زیر تا حد قابل توجهی افزایش می یابد:
- افراد دارای فشار خون بالا
- افراد مبتلا به دیابت
- افراد مبتلا به گلوکوما یا آب سیاه
- سخت شدن شریان ها که به آن آرترو اسکلروز گفته می شود.
برای کاهش احتمال بروز این عارضه چشمی افراد مبتلا به چنین بیماری هایی باید به موارد زیر توجه داشته باشند:
- خوردن غذاهای کم چرب و داشتن رژیم غذایی مناسب
- انجام ورزش منظم
- حفظ وزن ایده آل
- سیگار نکشیدن
البته موارد دیگری نیز وجود دارد که ممکن است احتمال بروز این عارضه را افزایش دهد:
- مصرف سیگار
- افزایش وزن
- سن بالا
- سخت شدن شریان ها که به آن آترو اسکلروز (atherosclerosis) گفته می شود
- گلوکوما یا آب سیاه
- لیموفوما
- لوکمیا
- میلوما چندگانه
- وارد شدن ضربه به چشم
تشخیص انسداد ورید شبکیه
پزشک ابتدا به معاینه چشم ها پرداخته و در مورد سوابق پزشکی و بیماری های فرد مراجعه کننده سؤالاتی خواهد پرسید. سپس پزشک برای باز شدن و گشاد شدن مردمک ها، قطره داخل چشم های فرد خواهد ریخت. در آخرین مرحله نیز پزشک از وسیله ای به نام ophthalmoscope برای بررسی شبکیه و علائم انسداد یا خون ریزی استفاده خواهد نمود.
همچنین پزشک ممکن است برای تشخیص انسداد ورید شبکیه از آزمایشی تحت عنوان آنژوگرافی فلوئورسین استفاده کند. برای انجام این آزمایش پزشک رنگ بدون ضرری به داخل رگ دست تزریق نموده و پس از انتقال رنگ در داخل خون و رسیدن آن به شبکیه، با استفاده از دوربین مخصوصی از چشم فرد عکس برداری خواهد نمود. پس از انجام این آزمایش، پزشک قادر به دیدن نشت مایعات از داخل رگ های خونی چشم فرد خواهد بود. گاهی اوقات ممکن است علاوه بر موارد گفته شده نیاز به انجام آزمایشی با عنوان مقطع نگاری هماهنگ اپتیکی (Optical coherence tomography) خواهد بود.
برای انجام این آزمایش چندین قطره مایع گشاد کننده مردمک در داخل چشم ریخته شده و سپس با استفاده از پرتوهای نوری دستگاه اسکن اقدام به تصویر نگاری دقیق از شبکیه چشم می کنند.
عوارض جانبی انسداد ورید شبکیه (RVO)
-
ادم ماکولا
ماکولا یک بخش کوچک در مرکز شبکیه است که مسئول دید مستقیم و واضح بوده و از آن برای انجام کارهای با دقت زیاد استفاده می شود. مثلاً در هنگام خواندن یا رانندگی کردن ماکولا به کمک فرد آمده و به خواندن یا رانندگی دقیق تر فرد کمک خواهد کرد. خون و مایعات نشت پیدا کرده به ماکولا باعث بروز تورم و عارضه ای با عنوان ادم ماکولا خواهد شد.
ادم ماکولا باعث تاری دید یا از دست دادن بینایی فرد خواهد شد.
-
نئوواسکولاریزاسیون
عارضه RVO ممکن است باعث این شود تا شبکیه رگ های غیر طبیعی جدیدی به وجود آورد. حتی منجر به بیماری نئوو اسکولاریزاسیون یا ایجاد رگ های جدید شود. این رگ های جدید استحکام مناسبی نداشته و ممکن است باعث نشت مایعات و خون به داخل زجاجیه چشم یا همان ماده ژله مانند پر کننده داخل چشم شود. در نتیجه بروز این عارضه فرد ممکن است شاهد به وجود آمدن فلوترها یا اجسام ریز و نقطه مانند پرنده در محدوده دید خود باشد. همچنین در صورتی که نئوو اسکولاریزاسیون شدید باشد، شبکیه ممکن است از کاملاً از بخش پشتی چشم جدا شود.
-
گلوکومای عروقی
رگ های خونی جدید در قسمت های مشخصی از چشم ممکن است باعث بروز درد و افزایش فشار داخل چشم شده و خطرات جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.
-
نابینایی
عوارض جانبی بیماری انسداد ورید شبکیه خصوصاً اگر بلافاصله تحت درمان مناسب قرار نگیرد، ممکن است باعث از دست دادن قدرت بینایی برای همیشه شده و دیگر امکان بازگرداندن بینایی فرد وجود نداشته باشد.
پیشگیری انسداد ورید شبکیه
معمولاً یک بیماری زمینه ای باعث بروز انسداد ورید شبکیه ای خواهد شد. در نتیجه کنترل و نظارت بر روی فشار خون، کلسترول و قند خون اهمیت بسیار زیادی در پیشگیری از بروز این عارضه چشمی خواهد داشت. در صورتی که به بیماری های مثل دیابت یا کلسترول بالا دچار هستید، حتماً سالی یک بار برای چکاب کامل و معاینه چشم ها به پزشک متخصص مراجعه کنید. در صورتی که از قرص های جلوگیری از بارداری استفاده می کنید، با پزشک خود در این مورد صحبت کنید.
در بعضی موارد نادر استفاده از این قرص ها ممکن است باعث انسداد ورید شبکیه چشم شوند.
درمان انسداد ورید شبکیه
هیچ درمان مشخصی برای بیماری انسداد ورید شبکیه وجود ندارد. پزشک قادر به رفع انسداد این رگ های چشمی نبوده و تنها کاری که از دست پزشک بر می آید، درمان هر گونه عارضه جانبی مربوط به این بیماری و حفاظت از بینایی فرد است.
برای اینکار پزشک ممکن است از شیوه های زیر استفاده کند:
-
تزریق
دارویی به نام فاکتور رشد اندوتلیال ضد عروقی (anti vascular endothelial growth factor) مواد مسدود کننده بخشی از شبکیه که به آن ماکولا گفته می شود را هدف قرار داده و در نتیجه از بینایی فرد محافظت خواهند کرد. البته پزشک ممکن است به جای این شیوه درمانی از تزریق استروئید استفاده کند. پزشک برای انجام تزریق احتمالاً ابتلا از داروی بی حسی استفاده می کند. سپس با استفاده از سوزن بسیار نازکی برای این کار استفاده خواهد کرد. در نتیجه در حین انجام تزریق احساس ناراحتی نخواهید کرد.
-
درمان لیزر فوکال
در این شیوه درمانی با استفاده از لیزر برگ های خونی نزدیک ماکولا سوزانده خواهد شد. این کار مانع نشت خون به داخل شبکیه خواهد شد. شبکیه چشم عصب درد نداشته و در نتیجه احساس ناراحتی خاصی در حین انجام این شیوه درمانی نخواهید داشت.
-
درمان با لیزر
در صورتی که چشم رگ های جدید خونی ایجاد کند، نیاز به استفاده از این شیوه درمانی خواهید داشت.
پزشک از لیزر برای سوزاندن نقاط کوچکی بر روی شبکیه استفاده خواهد کرد. این کار مانع نشت و رشد رگ ها در داخل شبکیه خواهند شد. حتی انجام این شیوه درمانی ممکن است به بازگشت بینایی فرد کمک کند. قدرت دید افراد بعد از انجام لیزر با گذشت چند ماه بهبود خواهد یافت اما این موضوع همیشگی نبوده و در بعضی موارد فرد ممکن است شاهد هیچ گونه بهبودی بعد از درمان با لیزر نباشد.
نتیجه گیری
انسداد ورید شبکیه زمانی اتفاق میفتد که یکی از رگ های خونی مانع تخلیه خون از داخل شبکیه می شود. جمع شدن خون باعث افزایش فشار چشمی، خون ریزی، تورم و نشت مایعات از آن می شود. انسداد ورید شبکیه می تواند بعد از تنها چند دقیقه به چشم فرد مبتلا آسیب برساند. افراد مبتلا به فشار خون بالا، دیابت، گلوکوما یا آب سیاه یا آرتریو اسکلروزیس در معرض ابتلا به این بیماری قرار داشته و می توانند با بهبود رژیم غذایی و کنترل قند خون تا حد زیادی از بروز این عارضه چشمی جلوگیری کنند.
هیچ درمان مشخصی برای بیماری انسداد ورید شبکیه وجود ندارد. پزشک قادر به رفع انسداد این رگ های چشمی نبوده و تنها کاری که از دست پزشک بر می آید، این است که درمان هر گونه عارضه جانبی مربوط به این بیماری و حفاظت از بینایی فرد است. پزشک ممکن است برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی این بیماری از شیوه های مثل درمان با لیزر فوکال، تزریق یا لیزر استفاده کند.
منابع:
https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-is-branch-retinal-vein-occlusion
آخرین دیدگاه‌ها