مصرف لیتیوم در دوران بارداری

پزشکانی که مصرف لیتیوم را، برای زنان در سنین باروری تجویز می کنند، باید در مورد نیاز به پیشگیری موثر در طول درمان و خطرات احتمالی مصرف لیتیوم در دوران بارداری، اطلاعات کافی داشه باشند. مطالعات نشان داده اند که با مصرف لیتیوم در سه ماهه اول بارداری، خطر بروز ناهنجاری های مادرزادی عمده، افزایش می یابد.

بروز ناهنجاری قلبی، که به عنوان یک خطر جدی شناخته می شود، در صورت استفاده از لیتیوم در سه ماهه اول، در حدود 2 تا 2.5٪ در مقایسه با نرخ افرادی که لیتیوم مصرف نمی کنند، و حدود 1٪ است، بیشتر خواهد بود. لیتیوم، یک تثبیت کننده خلق و خو است که در درمان اختلال دوقطبی استفاده می شود. استفاده از لیتیوم در دوران بارداری، اخیراً توسط کمیته عوارض جانبی داروها (MARC) پس از انتشار اطلاعات جدید، مورد بررسی قرار گرفت.

به طور کلی، نتایج متناقض به دست آمده از مطالعات بالینی، و فقدان مطالعات با قدرت کافی برای توصیف مطمئن سطح خطر، منجر به عدم اطمینان در مورد اینکه آیا زنان مبتلا به اختلال دوقطبی باید لیتیوم را در دوران بارداری مصرف کنند یا خیر، شده است.

متخصصان کشور نیوزلند، اکیداً توصیه می کنند که مصرف لیتیوم قبل از بارداری برنامه ریزی شده، به دلیل خطر تراتوژنیسیته، به ویژه در سه ماهه اول بارداری، باید قطع شود. زنان مبتلا به اختلال دوقطبی، در دوران بارداری و پس از زایمان، در معرض خطر قابل توجه عود علائم خود، هستند. بنابراین، خطرات مصرف لیتیوم در دوران بارداری، باید با اثربخشی آن در کاهش عود علائم، سنجیده شود.

مطالعات اخیر در مورد مصرف لیتیوم در دوران بارداری

دو مطالعه اخیراً منتشر شده، خطر بروز ناهنجاری های مادرزادی قلبی را بررسی کردند. قرار گرفتن جنین در معرض لیتیوم در سه ماهه اول بارداری، قبلاً به عنوان یک خطر قابل توجه برای بروز ناهنجاری های مادرزادی قلبی در نظر گرفته شده بود.

هر دو مطالعه، با هدف توضیح بیشتر این خطر، انجام شده بودند. خطر ناهنجاری های قلبی، بر اساس داده های ثبت تولد، از دهه 1970، کمتر از آنچه قبلاً تصور می شد، بود. این خطر، در هر دو مطالعه، حدود 2 تا 2.5 درصد برآورد شد. میزان پس زمینه ناهنجاری های مادرزادی قلبی حدود 1 درصد است(اما بسته به منبع داده می تواند متفاوت باشد).

خطر ناهنجاری های مادرزادی مرتبط با مصرف لیتیوم در این مطالعات، هنوز بیشتر از آنچه برای داروهای ضد روان پریشی گزارش شده بود، می باشد.

نحوه مصرف لیتیوم در دوران بارداری

در آوریل 2018، موسسه ملی بهداشت و مراقبت عالی (NICE) دستورالعمل های به روز شده ای را در مورد نیازهای مدیریت بالینی و خدمات مرتبط با سلامت روان، قبل و بعد از زایمان، در بریتانیا منتشر کرد. این دستورالعمل ها، شامل توصیه هایی در مورد استفاده از لیتیوم در طول سال های باروری و در دوران بارداری بود.

به زنانی که قصد بارداری دارند، یا باردار هستند، لیتیوم ندهید، مگر اینکه مصرف داروهای ضد روان پریشی دیگر، موثر نبوده باشد. اگر داروهای ضد روان پریشی موثر نبوده و مصرف لیتیوم، به زنی که قصد بارداری یا باردار شدن دارد، پیشنهاد می شود، باید از موارد زیر، مطمئن شوید:

زن باید بداند که با مصرف لیتیوم در سه ماهه اول، خطر بروز ناهنجاری های قلب جنین وجود دارد، اما میزان خطر نامشخص است. زن باید بداند که سطح لیتیوم ممکن است در شیر مادر بالا بوده و خطر مسمومیت برای نوزاد را به همراه داشته باشد. همچنین، باید به این نکته توجه داشت که سطح لیتیوم بیشتر در طول بارداری و دوره پس از زایمان کنترل می شود.

نحوه قطع مصرف لیتیوم در بارداری

اگر خانمی که لیتیوم مصرف می ‌کند، باردار شود، اگر حالش خوب بود، می تواند مصرف دارو را به تدریج در طی 4 هفته قطع کند. به او توضیح دهید که:

قطع دارو ممکن است خطر ناهنجاری های قلب جنین را برطرف نکند. در صورت ابتلا به اختلال دوقطبی، خطر عود، به ویژه در دوره پس از زایمان، وجود دارد. اگر زنی که لیتیوم مصرف می کند، باردار شود و حالش خوب نبوده و یا در خطر عود علائم بیماری قرار بگیرد، موارد زیر را در نظر بگیرید:

تغییر تدریجی برنامه دارویی به مصرف یک آنتی سایکوتیک یا قطع کردن مصرف لیتیوم و شروع مجدد آن در سه ماهه دوم (اگر زن قصد شیردهی ندارد و علائم او نسبت به داروهای دیگر در گذشته بهتر به لیتیوم پاسخ داده است) یا ادامه مصرف لیتیوم در صورتی که در معرض خطر بالای عود علائم بوده و مصرف داروی دیگر، موثر نباشد، از جمله روش های مدیریت شرایط زن باردار، است.

اگر خانمی در دوران بارداری به مصرف لیتیوم ادامه دهد، باید موارد زیر مد نظر قرار گیرند:

• مطمئن شوید که زن مایعات کافی را مصرف خواهد کرد.
• طوری برنامه ریزی کنید که زن باردار، در بیمارستان زایمان کند.
• سطح لیتیوم پلاسما را هر 4 هفته یکبار و سپس از هفته 36، هر هفته چک کنید.
• دوز دارو تنظیم شود تا سطح لیتیوم پلاسما را در محدوده درمانی مناسب برای زنان، حفظ کنید.
• مصرف لیتیوم را در حین زایمان قطع کرده و سطح لیتیوم پلاسما را 12 ساعت پس از آخرین دوز آن بررسی کنید.
• هنگام شروع زایمان از نظارت تیم مامایی، از جمله بررسی سطح لیتیوم پلاسما و تعادل مایعات به دلیل خطر کم آبی و سمیت لیتیوم، مطمئن شوید.

سوالات مهم درباره بارداری و مصرف لیتیوم

لیتیوم، دارویی است که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می شود. به اختلال دوقطبی، افسردگی شیدایی نیز می گویند. لیتیوم همچنین ممکن است برای درمان سایر شرایط روانی و پزشکی استفاده شود. لیتیوم با نام های تجاری زیادی فروخته می شود. برخی از نام های تجاری عبارت اند از: Cibalith-S®، Eskalith®، Lithane®، Lithobid® و Lithonate®.

در ادامه، به تعدادی از سوالات مهم در زمینه مصرف داروی لیتیوم در دوران بارداری، پرداخته شده است.

من لیتیوم مصرف میکنم، آیا مصرف این دارو، می تواند باردار شدن را برای من سخت تر کند؟ مطالعات نشان نداده اند که مصرف لیتیوم باردار شدن را برای زنان دشوارتر می کند.

تازه فهمیده ام که باردار هستم. آیا باید مصرف لیتیوم را قطع کنم؟ قبل از ایجاد هرگونه تغییر در نحوه مصرف این دارو، با پزشک خود صحبت کنید. قطع لیتیوم ممکن است باعث عود (بازگشت علائم) شود، به خصوص اگر به سرعت متوقف شود. مهم است که اختلال شما در دوران بارداری به خوبی کنترل شود. برای برخی از افراد، مزایای مصرف داروهایی که در دوران بارداری برای آن ها موثر است، ممکن است از خطرات احتمالی آن، بیشتر باشد.

با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای مصرف لیتیوم در دوران بارداری مشورت کنید. اگر مصرف لیتیوم را ادامه دهید، باید سطح لیتیوم خون خود را در طول بارداری، مرتبا بررسی کنید. برای پیشگیری از عود علائم بیماری، ممکن است لازم باشد دوز مصرفی خود را در دوران بارداری، افزایش دهید. در صورت نیاز می توان دوز را قبل یا بعد از زایمان کاهش داد. برای نظارت و تنظیم دوز ها، با پزشک خود، مشورت کنید.

آیا مصرف لیتیوم احتمال سقط جنین را افزایش می دهد؟

سقط جنین در هر بارداری ممکن است رخ دهد. دو مطالعه، افزایش احتمال سقط جنین با مصرف لیتیوم را نشان داده اند. یکی از مطالعات، مربوط به سن مادر و سابقه سقط جنین قبلی بود (عواملی که با سقط جنین نیز مرتبط هستند)، اما هیچ یک از مطالعات نتوانستند عوامل مهم دیگری مانند سایر شرایط پزشکی، شاخص توده بدنی، سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر را توضیح دهند. مطالعه سوم، افزایش احتمال سقط جنین با استفاده از لیتیوم را اثبات نکرد. بر اساس داده های موجود، مشخص نیست که آیا لیتیوم احتمال سقط جنین را افزایش می دهد یا خیر.

من لیتیوم مصرف می کنم، اما می خواهم قبل از باردار شدن، مصرف آن را قطع کنم. دارو چقدر در بدن من باقی می ماند؟ بدن افراد مختلف، داروها را با سرعت های مختلفی حذف می کنند. در بزرگسالان سالم، به طور متوسط ​​تا چهار روز طول می کشد تا بیشتر لیتیوم مصرف شده، از بدن خارج شود.

آیا مصرف لیتیوم احتمال بروز نقایص مادرزادی جنین را افزایش می دهد؟

هر بارداری با احتمال 3 تا 5 درصد ابتلا به نقص مادرزادی، شروع می شود. این ریسک، ریسک پس زمینه نامیده می شود. برخی از مطالعات نشان داده اند که مصرف لیتیوم در سه ماهه اول با افزایش اندک احتمال نقص قلبی، به ویژه نقص قلبی نادر به نام ناهنجاری ابشتاین، همراه است.

ناهنجاری ابشتاین، قرارگیری غیر طبیعی یکی از دریچه هایی است که جریان خون را در قلب کنترل می کند. این نقص نادر قلبی ممکن است باعث بروز مشکلات پزشکی خفیف یا یک وضعیت جدی، خطرناک و کشنده شود. مطالعات دیگر، ارتباطی بین مصرف لیتیوم و نقص قلبی را نشان نداده اند.

بر اساس داده های موجود، نمی توان نتیجه گرفت که لیتیوم باعث بروز نقص مادرزادی می شود. در صورت مصرف لیتیوم در بارداری، پزشک شما می تواند گزینه های غربالگری اولتراسوند را مورد بررسی قرار دهد.

آیا مصرف لیتیوم می تواند باعث بروز عوارض دیگری در بارداری شود؟

گزارش های موردی از افراد مبتلا به گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید در گردن) در حین استفاده از لیتیوم در دوران بارداری وجود دارد. گواتر در اثر کم کاری غده تیروئید (که کم کاری تیروئید نامیده می شود) ایجاد می شود. اگر کم کاری تیروئید در فرد باردار درمان نشود، می تواند منجر به بروز گواتر در جنین در حال رشد شود.

افرادی که باردار بوده و لیتیوم مصرف می کنند، باید عملکرد تیروئید خود را در طول دوران بارداری، کنترل کنند تا در صورت نیاز، درمان شوند.

من باید در تمام دوران بارداری لیتیوم مصرف کنم. آیا بعد از تولد باعث علائم ترک در کودک من ظاهر‌ می شود؟ گزارش ‌هایی مبنی بر کاهش تون عضلانی، آرام ‌بخشی (خواب ‌آلودگی) و مشکل در تنفس و تغذیه در نوزاد، هنگام استفاده از لیتیوم در نزدیکی زمان زایمان، گزارش شده است، به ‌ویژه، اگر سطح لیتیوم خون مادر بالا باشد، چنین شرایطی بروز پیدا می کند.

در مورد اینکه آیا قبل از زایمان، مادر باید دوز لیتیوم خود را کاهش دهد یا خیر، باید با یک پزشک با تجربه مشورت شود. اگر نوزاد این علائم را داشته باشد، باید با اتخاذ روش درمانی مناسب، در حدود دو تا ده روز، به طور کامل بهبود یابد. مطمئن شوید که پزشک تان، از مصرف لیتیوم توسط شما آگاه هستند، به طوری که شما و نوزاد تان، بعد از زایمان تحت نظر باشید.

مطالعات روی کودکان تا پانزده سال که در دوران بارداری در معرض لیتیوم قرار داشتند، در مقایسه با کودکانی که در دوران بارداری در معرض لیتیوم نبودند، مشکلات جسمی، ذهنی یا رفتاری قابل توجهی پیدا نکردند.

آیا می توانم در حین مصرف لیتیوم به نوزاد خود شیر دهم؟

ادامه مصرف لیتیوم پس از زایمان، احتمال عود اختلال دوقطبی را کاهش می دهد. عود های پس از زایمان، بسیار جدی هستند و می توانند منجر به بروز روان پریشی پس از زایمان شوند.

لیتیوم وارد شیر مادر شده و توسط بدن نوزاد، جذب می شود. اگر شخصی در حین شیردهی، لیتیوم مصرف کند، او و پزشکش باید کودک را از نظر علائمی مانند بی قراری، تونوس عضلانی پایین یا مشکل در تغذیه، تحت نظر داشته باشند. چند گزارش از تغییرات برگشت پذیر در عملکرد تیروئید و کلیه نوزادان وجود دارد، بنابراین نظارت بر سطح لیتیوم نوزاد و عملکرد تیروئید و کلیه، توصیه شده است.

نظارت بر نوزاد، به ویژه در نوزادان چند روزه یا نارس بسیار مهم است. حتماً در مورد تمام سؤالات مربوط به شیردهی، با پزشک خود مشورت کنید.

اگر یک مرد لیتیوم مصرف کند، آیا می تواند بر باروری (توانایی باردار شدن شریک زندگی) تأثیر بگذارد یا احتمال نقص مادرزادی را افزایش دهد؟ برخی گزارش ‌ها در مورد تاثیر مصرف لیتیوم بر کاهش کیفیت و حرکت اسپرم، وجود دارند. در حالی که برخی دیگر چنین نبوده‌ اند. یکی از این گزارش ها هیچ کاهشی در باروری افراد مصرف کننده را نشان نداد. کاهش میل جنسی در مطالعه دیگری گزارش شده است، اما این یک عارضه جانبی شایع افسردگی است و ممکن است به دلیل مصرف دارو نباشد.

هیچ گزارشی وجود ندارد که نشان دهد مصرف لیتیوم در مردان با افزایش احتمال نقایص مادرزادی در بارداری شریک زندگی، مرتبط است.

منبع:

https://mothertobaby.org/fact-sheets/lithium-pregnancy/

https://medsafe.govt.nz/profs/PUArticles/March2019/Lithium%20and%20pregnancy.htm