سکته مغزی، هنگامی رخ می دهد که خونرسانی به قسمتی از مغز قطع و یا کم و از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به بافت مغز جلوگیری می شود. دراین صورت طی چند دقیقه سلول های مغزی می میرند. سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است که برای پیشگیری از آسیب به مغز و بروز عوارض به درمان فوری نیاز دارد.
علت سکته مغزی
علل اصلی سکته مغزی می تواند شریان مسدود شده و یا نشت و پارگی رگ های خونی در مغز باشد.
بر اساس علت اصلی سکته مغزی، انواع آن عبارتند از:
سکته مغزی ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک شایع ترین نوع سکته مغزی است و زمانی اتفاق میفتد که رگ های خونی مغز تنگ یا مسدود شده و باعث کاهش شدید جریان خون (ایسکمی) می شود. رگ های خونی مسدود یا تنگ شده در اثر رسوبات چربی در رگ های خونی یا تشکیل لخته در جریان خون ایجاد می شوند.
سکته مغزی هموراژیک
این بیماری در اثر نشت و یا پارگی رگ های خونی در مغز ایجاد می شود. بیماری های که رگ های خونی را تحت تاثیر قرار می دهند می تواند منجر به خونریزی مغزی و سکته شوند.
عوامل مرتبط با سكته مغزي هموراژیک عبارتند از:
- سکته مغزی ایسکمیک
- تروما (مانند تصادف رانندگی)
- فشار خون بالا کنترل نشده
- مصرف داروهای رقیق کننده خون (ضد انعقادها)
- برآمدگی نقاط ضعف در دیواره رگ های خونی (آنوریسم)
- رسوب پروتئین در دیواره رگ های خونی و ضعیف شدن دیواره رگ (آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی)
یک علت کمتر شایع خونریزی در مغز، پارگی غیر طبیعی رگ های خونی با دیواره نازک (ناهنجاری شریانی) است.
حمله ایسکمیک گذرای مغزی (TIA)
در بعضی موارد ممکن است جریان خون به مغز به طور موقت مختل و منجر به حمله ایسکمیک گذرا (TIA) شود. حمله ایسکمیک گذرا (TIA) – یک دوره موقتی با علائم مشابه این بیماری است و در موارد خفیف آسیب دائمی ایجاد نمی کند. حمله ایسکمیک گذرا در اثر کاهش موقتی جریان خون در بخشی از مغز ایجاد می شوند که ممکن است حداقل پنج دقیقه طول بکشد. در صورت رخ دادن حمله ایسکمیک گذرا، فرد باید برای پیشگیری از بروز عوارض و ابتلا به سکته مغزی فورا به پزشک مراجعه کند. چون وقوع TIA نشان می دهد که شریان تا حدودی مسدود یا باریک شده اند و احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
عوامل خطر سکته مغزی
عوامل زیادی می توانند خطر این بیماری را افزایش دهند. عوامل خطر سکته مغزی قابل کنترل شامل موارد زیر است:
عوامل خطر سبک زندگی
- مصرف الکل
- اضافه وزن یا چاقی
- عدم تحرک جسمی
- استفاده از داروهای غیرمجاز مانند کوکائین و متامفتامین
عوامل خطر پزشکی
- دیابت
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- آپنه خواب انسدادی
- استعمال سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود دست دوم
- سابقه شخصی یا خانوادگی سکته مغزی، حمله قلبی یا حمله ایسکمیک گذرا
- بیماری قلبی عروقی از جمله نارسایی قلبی، نقص قلبی، عفونت قلبی یا ضربان قلب غیرطبیعی قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی
سایر عوامل مرتبط با خطر سکته مغزی، عبارتند از:
- سن، افراد 55 سال و بالاتر سن بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار دارند.
- جنسیت، این بیماری در مردان نسبت به زنان شایع تر است و سکته مغزی در زنان بیشتر در سنین بالا رخ می دهد.
- هورمون ها، استفاده از قرص های ضد بارداری یا هورمون درمانی که شامل استروژن است، خطر سکته مغزی را افزایش می دهد.
علائم سکته مغزی
شناخت علائم این بیماری در هنگام بروز آن ها، بسیار مهم است. زیرا برخی از گزینه های درمانی بلافاصله پس از شروع این بیماری موثرتر هستند.
علائم و نشانه های آن، عبارتند از:
- اختلال در تکلم و درک محیط اطراف
- تاری دید ناگهانی در یک یا هر دو چشم
- فلج ناگهانی یا بی حسی صورت، بازو یا پا در یک طرف بدن
- سردرد ناگهانی و شدید همراه با استفراغ، سرگیجه یا تغییر هوشیاری
- سرگیجه ناگهانی یا از بین رفتن هماهنگی دست و پا و اختلال در راه رفتن
علائم سکته مغزی در زنان
خطر این بیماری در زنان در مقایسه با آقایان بیشتر است و بروز برخی از علائم آن در زنان شایع تر است.
علائم این بیماری که بیشتر در خانم ها رخ می دهند، عبارتند از:
- درد
- توهم
- تشنج
- ضعف عمومی
- حالت تهوع یا استفراغ
- غش یا از دست دادن آگاهی
- تنگی نفس یا مشکل در تنفس
- سردرگمی، بی نظمی یا عدم پاسخگویی
- تغییرات رفتاری ناگهانی، به ویژه افزایش اضطراب
علائم سکته مغزی در مردان
طبق آمار، مردان در سال های جوانی خود بیشتر از زنان دچار این بیماری می شوند، اما طبق این آمار احتمال مرگ آن ها نیز كمتر است. زنان و مردان می توانند برخی از علائم این بیماری یکسان داشته باشند.
برخی از علائم سکته مغزی در مردان بیشتر رخ می دهد. این علائم عبارتند از:
- اختلال در تکلم و صحبت کردن
- کج شدن یک طرف صورت یا لبخند ناهموار
- ضعف بازو یا ضعف عضلات در یک طرف بدن
عوارض سکته مغزی
بسته به مدت زمان قطع جریان خون به مغز و ناحیه مغز که تحت تاثیر سکته قرار می گیرد، این بیماری ممکن است باعث ناتوانی و آسیب های موقت یا دائمی شود.
عوارض این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اختلال در صحبت کردن یا بلعیدن
- فلج یا از دست دادن حرکت عضلات
- تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود
- از دست دادن حافظه یا مشکلات تفکر و درک مفاهیم
- درد ناخوشایند، بی حسی یا سایر احساسات غیرطبیعی
- مشکلات عاطفی، اختلال در بروز احساسات و یا افسردگی
تشخیص سکته مغزی
در صورت بروز این بیماری به محض ورود بیمار به بیمارستان تیم پزشکی سعی می کند نوع بیماری را بر اساس روش های زیر تشخیص دهند:
- معاینه بدنی
- آزمایش خون
- اسکن توموگرافی کامپیوتری CT
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
برخی از آزمایشات جانبی دیگر که پزشک برای تشخیص و یا رد علل احتمالی این بیماری ممکن است توصیه کند، عبارتند از:
- سونوگرافی کاروتید. سونوگرافی کاروتید از امواج صوتی برای تهیه تصاویر داخل شریان های کاروتید در گردن استفاده می کند. این آزمایش در تشخیص ذخایر چربی و لخته ها در جریان خون شریان های کاروتید کاربرد دارد.
- آنژیوگرام مغزی. در این آزمایش پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) را از طریق برش کوچک، معمولاً در کشاله ران وارد بدن بیمار کرده و از طریق شریان های اصلی به درون شریان کاروتید یا مهره هدایت می کند. سپس یک مقدار ماده رنگی به رگهای خونی بیمار تزریق و تصویربرداری با اشعه ایکس انجام می شود. این روش تصاویر دقیق از شریان های مغز و گردن تهیه می کند.
- اکوکاردیوگرام. اکوکاردیوگرام از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر دقیق از قلب استفاده می کند. اکوکاردیوگرام می تواند منبع لخته شدن در را شناسایی کند.
درمان سکته مغزی
درمان اورژانسی برای این بیماری بستگی به نوع سکته مغزی دارد.
درمان سکته مغزی ایسکمیک
برای درمان این بیماری، پزشکان باید سریعاً جریان خون را به مغز بازگردانند. این ممکن است با روش های زیر انجام گیرند:
- داروهای اورژانسی تزریقی. دارو درمانی برای این بیماری باید 4 الی 5 ساعت بعد از شروع علائم انجام شود. درمان سریع نه تنها احتمال زنده ماندن را بهبود می بخشد بلکه عوارض آن را کاهش می دهد. درمان استاندارد برای سکته مغزی ایسکمیک، تجویز داروهای تزریقی فعال کننده پلاسمینوژن بافت نوترکیب (TPA) یا آلتپلاز می باشد. تزریق TPA معمولاً از طریق ورید در بازو به مدت زمان سه ساعت انجام می گیرد. گاهی اوقات، TPA تا 4 ساعت پس از شروع علائم این بیماری قابل استفاده می باشد.
- روش های فوری غدد درون ریز. پزشکان گاهی سکته های ایسکمیک را مستقیماً درون رگ خونی مسدود شده درمان می کنند. نشان داده شده است که درمان اندوواسکولار روند درمانی را بهبود می بخشد و ناتوانی درازمدت پس از بیماری را کاهش می دهد.
این مراحل باید در اسرع وقت انجام شود:
- تزریق دارو مستقیماً به مغز از طریق کاتتری که از شریان کشاله ران وارد مغز می شود.
- از بین بردن لخته با گیرنده استنت که اغلب همزمان با TPA تزریقی انجام می گیرد.
روش های دیگر
برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری احتمالی بعدی یا حمله ایسکمیک زودگذر، پزشک ممکن است روشی را برای باز کردن شریانی که با پلاک مسدود شده است را توصیه کند. گزینه های درمانی بسته به وضعیت بیمار می تواند متفاوت باشند، که عبارتند از:
- آندرترکتومی کاروتید. شریان های کاروتید رگ های خونی هستند که در هر طرف گردن جریان دارند و خون مغز را تأمین می کنند. این جراحی لخته مسدود کننده شریان کاروتید را از بین می برد و ممکن است خطر سکته مغزی ایسکمیک را کاهش دهد.
- آنژیوپلاستی و استنت. در جراحی آنژیوپلاستی، جراح از طریق شریان موجود در کشاله ران بیمار سوند را به شریان های کاروتید متصل و در پی آن برای بازکردن شریان مسدود شده از استنت استفاده می کند.
درمان سکته هموراژیک
درمان فوری این بیماری به منظور كنترل خونریزی و كاهش فشار در مغز ناشی از مایعات اضافی انجام می گیرد.
گزینه های درمانی برای سکته هموراژیک شامل موارد زیر است:
اقدامات اضطراری
اگر بیمار سابقه استفاده از داروهای رقیق کننده خون داشته باشد، برای خنثی سازی اثرات رقیق کننده خون، دارو یا تزریق فرآورده های خون تجویز می شود. همچنین ممکن است داروهایی برای کاهش فشار در مغز (فشار داخل جمجمه)، کاهش فشار خون، جلوگیری از اسپاسم رگ های خونی و جلوگیری از تشنج به بیمار داده شود.
عمل جراحی
اگر ناحیه خونریزی در پی سکته مغزی بزرگ باشد، پزشک ممکن است عمل جراحی را برای از بین بردن خون و تسکین فشار بر روی مغز بیمار انجام دهد. همچنین از جراحی برای ترمیم مشکلات رگهای خونی مرتبط با سکته های بواسیر استفاده می شود.
علاوه بر آن، روش های زیر بعد از سکته مغزی یا آنوریسم، ناهنجاری شریانی (AVM) یا انواع مشکلات رگ های خونی کاربرد دارند:
جراحی
جراح برای قطع جریان خون و جلوگیری از پارگی آنوریسم یک گیره کوچک را در پایه آنوریسم قرار می دهد.
کویل (آمبولیزاسیون درون عروقی)
با استفاده از کاتتری که در ناحیه کشاله ران وارد شریان و به مغز هدایت می شود، جراح برای قطع جریان خون کویل های جداشده ریز را در داخل آنوریسم قرار می دهد.
جراحی حذف AVM
این جراحی خطر پارگی رگ ها را از بین می برد و خطر سکته مغزی را کاهش می دهد.
جراحی پرتونگاری
رادیوتراپی استریوتاکتیک با استفاده از پرتوهای پرترافیک متعدد، یک روش پیشرفته است که برای ترمیم ناهنجاری رگ های خونی مورد استفاده قرار می گیرد.
بهبودی و توانبخشی سکته مغزی
پس از درمان های فوری و اورژانسی، مراقبت از بیماران سکته مغزی به منظور بهبود عملکرد بیمار و کمک برای بازگشت به زندگی مستقل انجام می گیرد. شدت آسیب سکته مغزی به ناحیه درگیر شده و میزان بافت آسیب دیده بستگی دارد. اگر سکته مغزی سمت راست مغز را درگیر کند، ممکن است حرکت و احساس بیمار در سمت چپ بدن تحت تأثیر قرار گیرد. اگر سكته مغزی به بافت در سمت چپ مغز آسیب وارد كند، ممكن است بر حركت و احساس در سمت راست بدن بیمار تأثیر بگذارد. آسیب دیدگی مغز به سمت چپ مغز می تواند باعث اختلالات گفتاری و زبانی شود.
بیشتر بازماندگان سكته مغزی به برنامه توانبخشی نیاز پیدامی کنند. پزشک دقیق ترین برنامه توانبخشی را بر اساس سن، سلامت عمومی و میزان آسیب سکته مغزی بیمار، توصیه می کند. پزشک سبک زندگی، علایق و اولویت های و در دسترس بودن اعضای خانواده یا سایر شرایط را در نظر می گیرد. توانبخشی بیماران سکته مغزی ممکن است قبل از ترخیص از بیمارستان شروع شود.
بهبود سکته مغزی در بیماران مختلف، متفاوت است.
بسته به شرایط، تیم درمانی بیمار می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کاردرمانگر
- فیزیوتراپیست
- متخصص تغذیه
- مددکار اجتماعی
- پرستار توانبخشی
- آسیب شناس گفتار
- متخصص مغز و اعصاب
- روان شناس یا روان پزشک
- گفتاردرمانی اغلب بخشی از توانبخشی سکته مغزی است.
سبک زندگی و درمان خانگی سکته مغزی
سکته مغزی می تواند بر سلامتی عاطفی بیمار هم تأثیر بگذارد. بعضی اوقات بیمار دچار درماندگی، ناامیدی، افسردگی و بی اشتهایی وحتی تغییر در خلق و خو و تحریک جنسی می شود. حفظ اعتماد به نفس و ارتباط با دیگران بخش های اساسی بهبودی بعد از سکته مغزی می باشد.
بیمار بهتر است برای بهبودی بهتر و سریع تر خود راهکارهای زیر را در نظر بگیرد:
- سخت گیر نباشید. بپذیرید که بهبود جسمی و عاطفی کار سختی را به دنبال خواهد داشت و به زمان نیاز دارد. به دنبال یک “نرمال جدید” باشید و پیشرفت خود را جشن بگیرید. به استراحت زمان بگذارید.
- به دوستان و خانواده خود بگویید که به چه چیزهایی نیاز دارید. ممکن است افراد بخواهند کمک کنند، اما ممکن است آن ها نمی دانند چه کاری انجام دهند. به آن ها بگویید که چگونه می توانند به شما کمک کنند.
چالش های ارتباطی
مشکلات گفتار و زبان می تواند به خصوص ناامید کننده باشد.
چند نکته برای کمک به و مراقبانتان در مقابله با چالش های ارتباطی وجود دارد:
- سعی کنید حداقل یک بار در روز مکالمه کنید. این به کمک می کند یاد بگیرید چه چیزی برای بهتر است. همچنین به کمک می کند احساس ارتباط کنید و به در بازسازی اعتماد به نفس کمک می کند.
- استراحت کنید و وقت خود را بگذرانید. ممکن است صحبت کردن در شرایط آرامش بخش و راحت تر و لذت بخش باشد. برخی از بازماندگان سكته مغزی می دانند كه بعد از صرف شام زمان خوبی است.
- هنگام بهبودی از سکته مغزی، ممکن است نیاز به استفاده از کلمات کمتری داشته باشید، به حرکات تکیه کنید یا از صدای خود برای برقراری ارتباط استفاده کنید.
اولویت اصلی تیم اورژانس تثبیت علائم و وضعیت کلی بیماری خواهد بود پزشکان سعی خواهند کرد علت سکته مغزی را برای تعیین مناسب ترین روش درمانی پیدا کنند. برای همین منظور پزشک فاکتورهای خطر ابتلا به این بیماری و بیماری های قلبی را ارزیابی می کند و در مورد اجتناب از عوامل خطر مانند سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر و راهکارهای تغییر سبک زندگی و یا تجویز دارو برای کنترل فشار خون بالا، کلسترول و سایر عوامل خطر این بیماری با شما صحبت خواهد کرد.
پیشگیری سکته مغزی
شناخت عوامل خطربیماری ، پیروی از توصیه های پزشک و رعایت شیوه زندگی سالم بهترین اقداماتی که می توانید برای جلوگیری از بیماری انجام دهید. اگراین بیماری یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) شده اید، رعایت این راهکارها باز می توانند در پیشگیری وقوع دوباره این بیماری موثر باشند.
راه های پیشگیری کننده از سکته مغزی
بسیاری از راهکارهای پیشگیری از این بیماری همان راهکارهای جلوگیری از بیماری های قلبی است و به طور کلی این راهکارها عبارتند از:
- کنترل فشار خون بالا. کاهش فشار خون می تواند در پیشگیری از TIA یا این بیماری موثر باشد.
- کاهش کلسترول و چربی اشباع در رژیم غذایی. اگر نمی توانید کلسترول خود را از طریق تغییر رژیم غذایی به تنهایی کنترل کنید، پزشک می تواند داروی کاهش کلسترول را تجویز کند.
- ترک مصرف دخانیات. استعمال دخانیات خطر ابتلا به این بیماری را برای افراد سیگاری و غیرسیگاری که در معرض دود دست دوم قرار دارند، افزایش می دهد. ترک دخانیات خطر سکته مغزی را کاهش می دهد.
- مدیریت دیابت. رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن می تواند در حفظ قند خون موثر باشد.
- حفظ وزن سالم. اضافه وزن در کنترل فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی و دیابت تاثیر به سزایی دارد.
- خوردن یک رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات. رژیم غذایی حاوی پنج یا بیشتر وعده های روزانه میوه یا سبزیجات و یا رعایت رژیم غذایی مدیترانه ای، که بر روغن زیتون، میوه، آجیل، سبزیجات و غلات کامل تأکید دارد می تواند خطر سکته مغزی را کاهش دهد.
- ورزش منظم. ورزش هوازی با کاهش فشار خون، افزایش سطح کلسترول خوب، سلامت کلی رگ های خونی و قلب، کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس می تواند خطر سکته مغزی را کاهش می دهد.
- ترک الکل. مصرف الکل خطر ابتلا به فشار خون بالا، سکته مغزی ایسکمیک و سکته مغزی را افزایش می دهد. الکل همچنین می تواند با داروهای دیگر تداخل ایجاد کند.
- درمان آپنه خواب انسدادی (OSA). برخی اختلالات خواب مانند آپنه خواب انسدادی می توانند باعث قطع تنفس در طول خواب شود.
- اجتناب از مصرف مواد مخدر. برخی از داروهای غیرمجاز، مانند کوکائین و متامفتامین، عوامل خطر برای TIA یا این بیماری هستند.
تجویز داروهای پیشگیرانه
در صورت بروز سکته مغزی ایسکمیک یا TIA، پزشک ممکن است داروهایی مانند ضدپلاکت ها و انعقاد ها را برای کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی احتمال بعدی را تجویز کند.
آخرین دیدگاه‌ها