دمانس چند انفارکتی چیست؟

دمانس چند انفارکتی شایع ترین شکل زوال عقل عروقی است که از دست دادن عملکرد شناختی ناشی از رگ های خونی آسیب دیده در مغز را توصیف می کند. “مولتی انفارکت” به این معنی است که چندین نواحی مغز به دلیل کمبود خون در اثر یک سری سکته های کوچک آسیب دیده اند. انسداد عروق مغز معمولاً باعث سکته مغزی (انفارکتوس) می شود، اما گاهی اوقات علائم سکته وجود ندارد. این سکته های “بی صدا” خطر ابتلا به زوال عقل عروقی را در فرد افزایش می دهد. اگر تعدادی سکته کوچک در طول زمان تجربه شود، ممکن است زوال عقل چند انفارکتی ایجاد شود. دمانس چند انفارکتی (MID) زمانی اتفاق می افتد که یک سری سکته های کوچک باعث از دست دادن عملکرد مغز می شود.

سکته مغزی یا انفارکت مغزی زمانی رخ می دهد که جریان خون به هر قسمت از مغز قطع یا مسدود شود. خون اکسیژن را به مغز می رساند و بدون اکسیژن، بافت مغز به سرعت می میرد. محل آسیب سکته مغزی نوع علائم رخ داده را تعیین می کند. MID می تواند باعث از دست دادن حافظه و عملکرد شناختی مشکلات روانی شود. درمان بر کنترل علائم و کاهش خطر سکته مغزی در آینده متمرکز است.

علائم زوال عقل چند انفارکتی

علائم MID ممکن است به تدریج در طول زمان ظاهر شوند یا ممکن است به طور ناگهانی پس از سکته ایجاد شوند. به نظر می رسد برخی از افراد بهبود یافته و علائم MIDپس از سکته های کوچک تر دوباره کاهش می یابند. علائم زوال عقل چند انفارکتی بسته به بخش‌هایی از مغز که تحت تأثیر قرار می‌گیرند، می‌تواند متفاوت باشد. افراد مبتلا به این اختلال می توانند موارد زیر را تجربه کنند:

علائم اولیه

علائم اولیه زوال عقل عبارتند از:

• جا انداختن اشیا
• تجربه تغییرات شخصیتی
• گم شدن در مکان های آشنا
• مشکل در به خاطر سپردن کلمات
• در انجام کارهای معمولی مانند پرداخت قبوض مشکل دارند.
• از دست دادن علاقه به چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می بردید.

علائم بعدی

با پیشرفت زوال عقل، علائم واضح تر ظاهر می شود. این علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• توهمات
• افسردگی
• تفکر هذیانی
• مشکلات زبان
• قضاوت ضعیف
• فقدان احساس
• بی حسی یا گزگز
• از دست دادن حافظه
• کناره گیری اجتماعی
• سردرگمی و آشفتگی
• تغییر در الگوهای خواب
• تکرر ادرار یا بی اختیاری ادرار
• مشکل در برنامه ریزی پیش رو
• مشکلات در توجه، تمرکز و قضاوت
• مشکل در انجام وظایف اساسی، مانند لباس پوشیدن و آماده کردن غذا

عوامل خطر برای زوال عقل چند انفارکتی

از آنجایی که علائم زوال عقل چند انفارکتی می تواند در مراحل ایجاد شود، می توان آنها را به راحتی با بیماری آلزایمر اشتباه گرفت. اما اغلب اشکال زوال عقل عروقی با آلزایمر رخ می دهد و برخی تحقیقات نشان می دهد که زوال عقل چند انفارکتی ممکن است باعث بیماری آلزایمر یا منجر به پیشرفت آن شود. عوامل خطر زوال عقل چند انفارکتی و سایر اشکال زوال عقل عروقی عبارتند از:

• نارسایی قلبی
• زوال شناختی قبل از سکته
• آترواسکلروز یا تصلب شرایین
• فیبریلاسیون دهلیزی، که یک ضربان قلب نامنظم و سریع است که باعث ایجاد سکته و لخته شدن خون شود.
• سابقه سکته: آسیب مغزی که می تواند با سکته مغزی رخ دهد، خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می دهد.
• سخت شدن شریان ها (آترواسکلروز): آترواسکلروز باعث باریک شدن رگ های خونی به دلیل تجمع پلاک در رگ ها می شود.
• فشار خون بالا: ساییدگی و پارگی رگ های خونی ناشی از فشار خون بالا، خطر مشکلات عروقی در مغز را افزایش می دهد.
• دیابت: اگر سطوح بالای گلوکز به رگ های خونی آسیب برساند، خطر سکته مغزی و سایر مشکلات عروقی افزایش می یابد.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن می تواند باعث سخت شدن شریان ها و سایر بیماری های عروقی از جمله زوال عقل عروقی شود.
• کلسترول بالا: سطوح بالای کلسترول LDL با افزایش خطر زوال عقل عروقی و احتمالاً با خطر بالاتر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط است.
• سن: سن یک عامل خطر اصلی است زیرا دمانس عروقی بیشتر در دهه 80 یا 90 رخ می دهد. آنها در دهه 60 و 70 کمتر شایع هستند و به ندرت قبل از 65 سالگی رخ می دهند. MID به طور کلی در افراد 55 تا 75 ساله رخ می دهد و در مردان شایع تر از زنان است.

علل زوال عقل چند انفارکتی چیست؟

MID  در اثر یک سری سکته های کوچک ایجاد می شود. سکته مغزی، قطع یا انسداد جریان خون به هر قسمت از مغز است. اصطلاح “مولتی انفارکت” به معنای بسیاری از سکته ها و بسیاری از مناطق آسیب دیده است. اگر جریان خون برای بیش از چند ثانیه متوقف شود، سلول های مغز می توانند به دلیل کمبود اکسیژن بمیرند. این آسیب معمولا دائمی است. سکته مغزی می تواند بی صدا باشد، به این معنی که آنقدر ناحیه کوچکی از مغز را تحت تاثیر قرار می دهد که متوجه آن نمی شوید. با گذشت زمان، بسیاری از سکته های بی صدا می توانند منجر به MID شوند. سکته های بزرگ که باعث علائم فیزیکی و عصبی قابل توجهی می شوند نیز می توانند منجر به MID شوند.

چگونه MID تشخیص داده می شود؟

تست خاصی وجود ندارد که بتواند MID را تعیین کند. هر مورد از MID متفاوت است. حافظه ممکن است در یک فرد به طور جدی مختل شود و در فرد دیگر فقط به طور خفیف مختل شود. تشخیص اغلب بر اساس موارد زیر انجام می شود:

• یک معاینه عصبی
• سابقه زوال ذهنی گام به گام
• رد سایر علل ارگانیک زوال عقل مانند کلسترول بالا، دیابت، فشار خون بالا، یا تنگی کاروتید
• توموگرافی کامپیوتری (CT) – سی تی اسکن یک اشعه ایکس ویژه است که می تواند تصویر مقطعی از مغز را نشان دهد. گاهی اوقات ماده حاجب برای کمک به یافتن هرگونه ناهنجاری در رگ های خونی مغز تزریق می شود.

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی -(MRI) اسکن MRI از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز استفاده می کند. در برخی موارد، ماده حاجب برای کمک به شناسایی ناهنجاری ها تزریق می شود.
• توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) – اسکن PET از یک ماده رادیواکتیو سطح پایین استفاده می کند که با موادی که به مغز می روند متصل می شود. این اسکن مواد را ردیابی می کند زیرا نشان می دهد کدام قسمت های مغز به درستی کار نمی کنند. این آزمایش می تواند به ویژه در تعیین نوع زوال عقل مفید باشد.
• سونوگرافی داپلر – سونوگرافی داپلر را می توان برای تعیین انسداد یا مکان های باریکی که از طریق شریان های کاروتید مانع جریان خون به مغز می شود استفاده کرد. داپلر ترانس کرانیال، که به پزشک اجازه می دهد تا سرعت جریان خون را در رگ های خونی مغز شما اندازه گیری کند.
• تست‌های عصب‌روان‌شناختی – همانند تشخیص سایر اشکال زوال عقل، تست‌های عصبی روان‌شناختی حافظه، ادراک، زبان و سایر مهارت‌ها را برای ارزیابی نقص‌های شناختی ارزیابی می‌کنند.

رد سایر علل زوال عقل

پزشک شما همچنین ممکن است آزمایشاتی را برای رد سایر شرایطی که ممکن است باعث زوال عقل شود یا به آن کمک کند، تجویز کند.

• افسردگی
• کم خونی
• تومور مغزی
• عفونت مزمن
• کمبود ویتامین
• بیماری تیرویید
• مسمومیت دارویی

MID چگونه درمان می شود؟

درمان متناسب با نیازهای فردی شما انجام خواهد شد. اکثر برنامه های درمانی شامل دارو و تغییر سبک زندگی است.

دارو

هیچ درمانی برای زوال عقل چند انفارکتوس وجود ندارد و هیچ دارویی برای درمان آن توسط سازمان غذا و دارو تایید نشده است. با این حال داروهایی که مشکلات رفتاری را درمان می کنند ممکن است برای کنترل علائمی مانند از دست دادن قدرت قضاوت، بی قراری و سردرگمی مفید باشند. داروهای احتمالی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ممانتین
• هیدرژین
• نیمودیپین
• اسید فولیک
• CDP-کولینین
• مسدود کننده های بتا
• محرک ها (متیل فنیدات)
• داروهای مؤثر بر سطح سروتونین (ترازودون، بوسپیرون)
• داروهای ضد روان پریشی (هالوپریدول، ریسپردال، اولانزاپین)
• مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین برای کاهش فشار خون
• مسدود کننده های کانال کلسیم برای عملکرد شناختی کوتاه مدت
• مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، که داروهای ضد افسردگی هستند و ممکن است به رشد نورون‌ها و برقراری مجدد ارتباطات در مغز کمک کنند.

هشدار قطع دارو

قطع یا تغییر داروهایی که بدتر یا باعث سردرگمی می شوند ممکن است عملکرد ذهنی را بهبود بخشد. مهم است که قبل از قطع یا تغییر هر دارویی ابتدا با پزشک معالج مشورت کنید. داروهایی که ممکن است باعث ایجاد یا افزایش گیجی در برخی بیماران شوند عبارتند از:

• مسکن ها
• لیدوکائین
• سایمتیدین
• آنتی کولینرژیک ها (از جمله داروهای ضد افسردگی مانند آمی تریپتیلین یا ایمی پرامین)

علاوه بر این، اگر عوامل خطری که به زوال عقل چند انفارکتی کمک می کنند درمان شوند، ممکن است پیشرفت بیماری کند شود. چنین درمانی شامل کنترل فشار خون، سطح کلسترول و دیابت و همچنین ترک سیگار است. پزشکان همچنین ممکن است دارویی را برای کمک به پاک نگه داشتن رگ ها مانند تیکلوپیدین (Ticlid) و کلوپیدوگرل (Plavix)تجویز کنند. به طور کلی، افراد مبتلا به زوال عقل باید تشویق شوند تا زمانی که ایمن هستند و باعث ناامیدی یا سردرگمی نمی شوند، به فعالیت های عادی خود بپردازند. یک محیط خانه باثبات با روال‌های معمول یک عنصر ضروری برای حفظ سلامتی بیمار است. مانند سایر شرایط مشابه، ارائه دهندگان گفتار و زبان، کاردرمانی و فیزیوتراپی می توانند در راه اندازی سیستم های جبرانی و برنامه های فعال سازی فیزیکی و شناختی برای کمک به حفظ عملکرد و به حداکثر رساندن توانایی ها کمک کنند.

درمان های جایگزین

محبوبیت مکمل های گیاهی به عنوان درمان بیماری MID افزایش یافته است. با این حال، مطالعات کافی برای اثبات موفقیت آمیز بودن استفاده از آنها انجام نشده است. نمونه هایی از مکمل های گیاهی که در حال حاضر برای استفاده در درمان MID در حال مطالعه هستند عبارتند از:

• Melissa officinalis یا بادرنجبویه که برای بازیابی حافظه استفاده می شود.
• درمنه آبسینتیوم یا افسنطین که برای بهبود عملکرد شناختی استفاده می شود.
• Bacopa monnieri یا زوفا آبی که برای بهبود حافظه و عملکرد فکری استفاده می شود.

حتما قبل از مصرف این مکمل ها با پزشک خود مشورت کنید، زیرا می توانند با سایر داروها تداخل داشته باشند. گزینه های دیگر برای درمان عبارتند از ورزش منظم برای ایجاد قدرت عضلانی، تمرین شناختی برای بازیابی عملکرد ذهنی، و توانبخشی برای مشکلات حرکتی.

پیش آگهی برای MID چیست؟

MID  هیچ درمانی ندارد. داروها و آموزش شناختی ممکن است به حفظ عملکرد ذهنی کمک کند. سرعت و پیشرفت زوال عقل متفاوت است. برخی از افراد بلافاصله پس از تشخیص MID می میرند و برخی دیگر سال ها زنده می مانند.

چگونه می توان از MID جلوگیری کرد؟

هیچ مدرکی دال بر اقدام موثر برای جلوگیری از MID وجود ندارد. مانند بسیاری از شرایط، بهترین روش پیشگیری، مراقبت از بدن است. بیمار باید:

• کنترل دیابت را حفظ کنید.
• یک رژیم غذایی متعادل بخورید.
• به طور منظم به پزشک مراجعه کنید.
• از کنترل خوب فشار خون اطمینان حاصل کنید.
• یک برنامه ورزشی منظم را شروع کنید یا حفظ کنید.

 منابع:

https://www.virginiamason.org/multi-infarct-dementia

https://www.healthline.com/health/alzheimers-dementia/multi-infarct-dementia#outlook