نارسایی کلیه

کلیه یک جفت اندام لوبیایی شکل است که به سمت کمر قرار می گیرد. در هر طرف ستون فقرات یک کلیه قرار دارد. این اندام ها دقیقا مماس با ستون فقرات هستند و وظیفه اصلی آن ها دفع مواد زائد از بدن است. کلیه ها خون را تصفیه کرده و مواد زائد را از خون می گیرند. بعد از خارج کردن این مواد زاید، آن ها به مثانه فرستاده شده و در زمان ادرار کردن از بدن خارج می شوند. نارسایی کلیه هنگامی رخ می دهد که کلیه های شما توانایی فیلتر کردن سموم اضافی از خون را از دست می دهند. و معمولاً نارسایی کلیه، علائم کمی از خود نشان می دهد و بعضی اوقات هیچ گونه علائمی ندارد.

مطالعه بیشتر: ساختار و عملکرد کلیه

انواع نارسایی کلیه

پنج نوع مختلف از نارسایی کلیه وجود دارد:

نارسایی حاد قبل از کلیه (Acute prerenal kidney failure)

کاهش جریان خون به کلیه ها می تواند باعث نارسایی حاد prerenal قبل از کلیه شود. بنا بر این کلیه ها نمی توانند سموم از خون ( به علت کاهش جریان خون کافی) فیلتر کنند. این نوع نارسایی کلیه معمولاً می تواند پس از تشخیص پزشکتان و با شناسایی علت کاهش جریان خون درمان گردد.

نارسایی حاد داخل کلیه (Acute intrinsic kidney failure)

نارسایی حاد داخل کلیوی می تواند ناشی از ضربه مستقیم به کلیه ها، از جمله ضربه فیزیکی یا تصادف باشد. گاهی عللی همچنین، اضافه بودن سموم و ایسکمی ( کم خونی) کلیوی باشد که باعث کمبود اکسیژن به کلیه ها گردد.

موارد زیر ممکن است باعث ایسکمی شود:

• خونریزی شدید
• حالت شوک
• انسداد عروق کلیوی
• گلو مرونفریت یا التهاب رگ های خونی کوچک کلیه ها

نارسایی مزمن قبل از کلیه (Chronic prerenal kidney failure)

وقتی خون کافی برای مدت طولانی به کلیه ها نرسد، کلیه ها شروع به کوچک شدن می کنند و توانایی عملکرد خود را از دست می دهند.

مطالعه بیشتر: علت کوچک شدن کلیه

نارسایی مزمن داخل کلیوی یا chronic intrinsic kidney failure

این نارسایی زمانی اتفاق می افتد که آسیب طولانی مدت به کلیه ها به دلیل بیماری داخل کلیه وجود داشته باشد. بیماری داخل کلیه از یک ضربه مستقیم به کلیه ها، مانند خونریزی شدید یا کمبود اکسیژن ایجاد می شود.

نارسایی مزمن کلیه پس از کلیه Chronic post-renal kidney failure

انسداد طولانی مدت دستگاه ادراری از تخلیه ادرار جلوگیری می کند، باعث فشار و آسیب احتمالی کلیه می شود.

مطالعه بیشتر: درمان خانگی عفونت ادراری

علائم نارسایی کلیه

علائم احتمالی شامل موارد زیر است:

• کاهش مقدار ادرار
• تورم پاها، مچ پا و پا از احتباس مایعات ناشی از عدم کار کرد کلیه ها در از خارج نمودن مواد زاید و آب
• تنگی نفس غیر قابل توضیح
• خواب آلودگی یا خستگی بیش از حد
• حالت تهوع مداوم
• گیجی
• درد یا فشار در سینه
• تشنج
• کما

مطالعه بیشتر: نقش آلوپورینول در کاهش نارسایی کلیه

علت نارسایی کلیه

نارسایی کلیه می تواند نتیجه چندین بیماری یا علل مختلف باشد. علت به طور معمول نوع نارسایی کلیه را تعیین می کند.افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند، معمولاً یک یا چند دلیل زیر را دارند:

از دست رفتن جریان خون به کلیه ها:

از دست رفتن ناگهانی جریان خون به کلیه های شما می تواند نارسایی کلیه را در پی داشته باشد. برخی از شرایطی که باعث از بین رفتن جریان خون به کلیه ها می شود عبارتند از:

• حمله قلبی
• بیماری قلبی
• زخم کبد یا نارسایی کبد
• کم آبی
• سوختگی شدید
• یک واکنش آلرژیک
• یک عفونت شدید مانند سپسیس یا عفونت خونی
• فشار خون بالا
• مصرف داروهای ضد التهابی

مشکلات دفع ادرار:

هنگامی که بدن شما نمی تواند ادرار را به مثانه و نهایتا به خارج بدن منقل نماید، سموم  دربدن ایجاد و ذخیره می شوند. بعضی از سرطانها می توانند معابر ادرار را مسدود کنند، مانند:

• پروستات (شایع ترین نوع سرطان در مردان)
• روده بزرگ
• مثانه

سایر شرایط می تواند در تخلیه ادرار اختلال ایجاد کند و احتمالاً منجر به نارسایی کلیه شود، از جمله:

• سنگ کلیه
• پروستات بزرگ شده
• لخته های خون در مجاری ادراری
• آسیب به اعصابی که مثانه را کنترل می کند
• عفونت
• مصرف مواد مخدر و الکل
• واسکولیت یا التهاب رگ های خونی
• لوپوس ( یک بیماری خود ایمنی است که می تواند باعث التهاب بسیاری از اعضای بدن شود.)
• گلومرولونفریت، التهاب رگ های خونی کوچک کلیه ها
• سندرم اورمیک همولیتیک ( تجزیه گلبول های قرمز به دنبال عفونت باکتریایی روده ها)
• مولتیپل میلوما، سرطان سلولهای پلاسما در مغز استخوان شما
• اسکلرودرما، یک بیماری خود ایمنی است که بر روی پوست شما تأثیر می گذارد.
• ترومبوسیتوپنیک پورپورا، اختلالی که باعث لخته شدن خون در عروق کوچک می شود.
• داروهای شیمی درمانی که سرطان و برخی از بیماریهای خود ایمنی را درمان می کند.
• رنگهای مورد استفاده در برخی از آزمایشات تصویربرداری
• آنتی بیوتیک های خاصی
• دیابت کنترل نشده

مطالعه بیشتر: برای پاکسازی کلیه چی بخوریم؟

تشخیص نارسایی کلیه

چندین آزمایش وجود دارد که پزشکتان می تواند از آن برای تشخیص نارسایی کلیه استفاده کند.

آزمایش خون. آزمایشات عملکرد کلیه سطح مواد زائد مانند کراتینین و اوره را در خون ارزیابی می کند.

تست های تصویربرداری. پزشک ممکن است از سونوگرافی برای ارزیابی ساختار و اندازه کلیه های استفاده کند.

آزمایش ادرار. تجزیه و تحلیل یک نمونه از ادرار ممکن است در تشخیص ناهنجاری هایی که منجر به نارسایی مزمن کلیه شده و علت بیماری مزمن کلیه موثر باشد.

نمونه برداری از بافت کلیه. پزشک بیوپسی کلیه را برای برداشتن نمونه ای از بافت کلیه توصیه می کند. بیوپسی کلیه اغلب با بی حسی موضعی با استفاده از یک سوزن بلند و نازک که از طریق پوست بر روی کلیه انجام می شود. نمونه بیوپسی برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می شود.

مطالعه بیشتر: تست عملکرد کلیه

مراحل نارسایی کلیه

نارسایی کلیه در پنج مرحله طبقه بندی می شود. این موارد از نارسایی خفیف کلیه (مرحله 1) تا نارسایی کامل کلیه (مرحله 5) متغیر است. علائم و عوارض با پیشرفت مراحل افزایش می یابد.

مرحله ی اول

این مرحله بسیار ملایم است. ممکن است علائمی نداشته و عوارض قابل توجهی نداشته باشید. ممکن است که برخی علایم باشد.

هنوز هم می توان با حفظ یک سبک زندگی سالم، پیشرفت بیماری را در این مرحله مدیریت و متوقف کرد. این سبک زندگی شامل خوردن یک رژیم متعادل و حفظ وزن، ورزش منظم و استفاده نکردن از محصولات تنباکو است. اگر مبتلا به دیابت هستید، مهم است که قند خون خود را مدیریت کنید.

مرحله ی دوم

 بیماری کلیه مرحله 2 هنوز نوعی خفیف محسوب می شود، اما موارد قابل تشخیص مانند پروتئین در ادرار یا آسیب جسمی به کلیه ها ممکن است آشکارتر شده باشد.
همان رویکردهای سبک زندگی که در مرحله 1 به بیمار کمک کرده است، هنوز هم در مرحله 2 استفاده می شود. همچنین با پزشکتان در مورد سایر عوامل خطر که می توانند باعث پیشرفت سریع تر بیماری شوند، صحبت کنید. این موارد شامل بیماری های قلبی، التهاب ها و اختلالات خونی است.

مرحله ی سوم

در این مرحله بیماری کلیوی متوسط ​​محسوب می شود. کلیه های شما همانطور که باید کار نمی کنند.

بیماری کلیه مرحله 3 گاهی به 3A و 3B تقسیم می شود. یک آزمایش خون که میزان ضایعات موجود در بدن شما را اندازه گیری می کند، که بین این دو تفاوت دارد.

علائم ممکن است در این مرحله آشکارتر شود. تورم در دست و پا، کمردرد و تغییر در دفع ادرار به طور مکرر محتمل است.

پزشکتان ممکن است داروهایی را نیز برای درمان شرایط شما و تسریع در درمان، در نظر بگیرد.

مرحله ی چهارم

مرحله 4 بیماری کلیوی متوسط ​​تا شدید در نظر گرفته می شود. کلیه ها به خوبی کار نمی کنند، اما شما هنوز در نارسایی کامل کلیه نیستید. علائم این بیماری می تواند عوارضی مانند کم خونی، فشار خون بالا و بیماری استخوان باشد.

یک سبک زندگی سالم هنوز حیاتی است. احتمالاً پزشکتان درمان هایی که برای کند کردن آسیب ها طراحی شده اند، خواهد داشت.

مرحله پنجم

در مرحله 5، کلیه های شما در معرض نارسایی کامل هستند. علائم از بین رفتن عملکرد کلیه مشهود خواهد بود. این موارد شامل استفراغ و حالت تهوع، مشکل در تنفس، خارش پوست و موارد دیگر است.

در این مرحله به دیالیز منظم یا پیوند کلیه نیاز خواهید داشت.

مطالعه بیشتر: فشار خون کلیوی چیست؟

پیشگیری از نارسایی کلیه

برای کاهش خطر ابتلا به بیماری کلیوی بهتر است راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:

سیگار نکشید. کشیدن سیگار می تواند به کلیه ها آسیب برساند و آسیب کلیه موجود را بدتر کند.

وزن سالم خود را حفظ کنید. اگر وزن سالمی دارید، برای حفظ آن بهتر است اکثر روزهای هفته فعالیت جسمی داشته باشید.

شرایط پزشکی خود را مدیریت کنید. اگر بیماری یا شرایطی دارید که احتمال ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می دهد، برای کنترل آن ها با پزشک خود همکاری کنید.

درمان علل شایع نارسایی کلیه مانند فشار خون بالا و دیابت.

داروهای بدون نسخه را طبق دستور مصرف کنید.هنگام مصرف داروهای بدون نسخه دستورالعمل های دارویی را دنبال کنید. مصرف دوزهایی که خیلی زیاد است (حتی داروهای معمول مانند آسپیرین) می توانند در مدت زمان کمی سطح سموم زیادی ایجاد کنند. این می تواند کلیه های شما را تحت فشار قرار دهد.

رنگ ادرار در نارسایی کلیه

رنگ ادرار شما یک پنجره کوچک برای سلامتی بدن است. تا زمانی که صدمه به کلیه ها پیشرفت نکند، درباره وضعیت عملکرد کلیه شما چیزهای زیادی مشخص نمی شود.

در این مواقع تغییر در رنگ ادرار ممکن است به شما در مورد برخی مشکلات هشدار دهد.

ادرار با رنگ زرد روشن یا کم رنگ، این رنگ نشانگر خوب هیدراته بودن شما است. این رنگ در بیشتر موارد ایده آل است.علایم

ادرار با رنگ زرد تیره یا کهربا، ممکن است شما کم آب بنوشید. سعی کنید آب بیشتری بنوشید و مصرف نوشابه های تیره، چای یا قهوه را کم کنید.

ادرار با رنگ نارنجی، این می تواند نشانه ای از کمبود آب باشد، یا ممکن است نشانه صفرا در جریان خون شما باشد. بیماری کلیه به طور معمول باعث این امر نمی شود.

ادرار با رنگ صورتی یا قرمز، ادرار با رنگ صورتی یا کمی قرمز می تواند در آن خون داشته باشد. همچنین ممکن است در اثر برخی غذاها مانند چغندر یا توت فرنگی ایجاد شود. آزمایش سریع ادرار می تواند تفاوت را بیان کند.

فوم ادرار با حباب های زیاد نشانه این است که احتمالاً پروتئین زیادی در آن وجود دارد. پروتئین موجود در ادرار نشانه بیماری کلیه است.

نارسایی کلیه و الکل

اگر نارسایی کلیه داشته باشید و الکل بنوشید، کلیه های شما مجبور به کار سخت تر از گذشته خواهند شد.

آبجو و شراب حاوی مقادیر زیادی فسفر هستند. اگر کلیه های شما نتوانند آن را فیلتر کنند،  گاهی می تواند باعث مشکلات شدید قلبی بیماری کبدی و حتی مرگ شود.

مطالعه بیشتر: درد کلیه پس از نوشیدن الکل

درمان نارسایی کلیه

در طی روند درمانی بیماری پزشک برای کند کردن یا کنترل علت بیماری کلیه تلاش خواهد کرد. گزینه های درمانی بسته به علت بیماری می تواند متفاوت باشد. اما آسیب کلیه ممکن است حتی در شرایط کنترل بیماری زمینه ای مانند فشار خون بالا کنترل بدتر شود.

دیالیز

دیالیز با استفاده از دستگاه خون را فیلتر و تصفیه می کند.

دستگاه عملکرد کلیه ها را انجام می دهد. بسته به نوع دیالیز، ممکن است یک دستگاه بزرگ یا یک کیسه سوند قابل حمل به شما وصل شود.

ممکن است لازم باشد رژیم غذایی کم پتاسیم و کم نمک را به همراه دیالیز دنبال کنید.

دیالیز نارسایی کلیه را درمان نمی کند، اما اگر به درمان هایی که به طور منظم برنامه ریزی می شوند، اضافه شود، می تواند عمر شما را طولانی کند.

پیوند کلیه

یکی دیگر از گزینه های درمانی پیوند کلیه است. یک کلیه پیوند شده می تواند به طور عادی کار کند و دیالیز دیگر لازم نیست.

معمولاً شما باید مدت طولانی منتظر دریافت یک کلیه اهدا کننده که با بدن شما سازگار باشد، صبر کنید.

شما باید از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی پس از عمل جراحی پیوند کلیه استفاده کنید تا بدن از رد کلیه جدید جلوگیری کند. این داروها عوارض جانبی خود را دارند که برخی از آن ها جدی است.

جراحی پیوند کلیه ممکن است گزینه درمانی مناسبی برای همه نباشد. همچنین ممکن است عمل جراحی ناموفق باشد.

پیوند کلیه احتمالاً حدود 5 تا 10 سال ادامه خواهد داشت. بعد از عدم موفقیت اولین پیوند، پیوند دوم امکان پذیر است.

درمان عوارض جانبی نارسایی کلیه:

درمان های مورد نیاز برای پیشگیری از بروز عوارض جانبی نارسایی کلیه عبارتند از:

داروها برای تسکین تورم. داروهایی به نام دیورتیک می توانند به حفظ تعادل مایعات در بدن کمک کنند.

داروهایی برای محافظت از استخوان. پزشک مکمل های کلسیم و ویتامین D را برای جلوگیری از ضعف استخوان ها تجویز کرده و خطر شکستگی استخوان ها را کاهش دهد.

رژیم کم پروتئین برای به حداقل رساندن مواد زاید در خون.برای کاهش میزان کاری که کلیه ها باید انجام دهند، پزشک ممکن است به شما توصیه کند پروتئین کمتری مصرف کنید.

داروهایی برای درمان کم خونی. درشرایط خاص، پزشک مکمل اریتروپویتین را تجویزمی کند. اریتروپویتین در تولید گلبول های قرمز بیشتر کمک می کند که ممکن است خستگی و ضعف مرتبط با کم خونی را تسکین دهد.

داروهایی برای کاهش سطح کلسترول. پزشک برای کاهش کلسترول خون ممکن است داروهای موسوم به استاتین را توصیه کند. افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه غالباً میزان کلسترول بد زیادی را تجربه می کنند که می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش دهد.

داروهای فشار خون بالا. ابتلا به بیماری کلیوی ممکن است فشار خون بالا را بدتر کنند. در این شرایط پزشک داروهایی را برای کاهش فشار خون تجویز می کند. داروهای فشار خون بالا در ابتدا می توانند عملکرد کلیه را کاهش داده و سطح الکترولیت را تغییر دهند، بنابراین بیمار به آزمایش خون مکرر برای نظارت بر وضعیت خود نیاز دارد. پزشک به احتمال زیاد یک قرص آب مدر و رژیم غذایی کم نمک را نیز توصیه می کند.

داروهای کنترل پتاسیم خون. اگر کلیه ها در فیلتر پتاسیم از خون دچار مشکل شده باشند، پزشک ممکن است برای جلوگیری از تجمع مقادیر زیاد پتاسیم در خون، کلسیم، گلوکز یا سدیم پلی استایرن سولفونات را تجویز کند. وجود پتاسیم زیاد در خون می تواند باعث بروز ضربان قلب نامنظم (آریتمی) و ضعف عضلات شود.

مطالعه بیشتر: رژیم غذایی کم پتاسیم چیست؟

رژیم غذایی نارسایی کلیه

رژیم خاصی برای مبتلایان به نارسایی کلیه وجود ندارد.

رهنمودهای مربوط به آنچه می خورید اغلب به مرحله بیماری کلیوی شما و سلامت فردی بستگی دارد.

برخی از توصیه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

غذاهای کم پتاسیم مصرف کنید. متخصصص تغذیه ممکن است از شما بخواهد تا غذاهای پر پتاسیم مثل موز، پرتقبال، سیب زمینی، اسفناج و گوجه فرنگی را محدود کرده و غذاهای کم پتاسیم مثل سیب، گل کلم، فلفل، انگور و توت فرنگی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.

نمک کمتری مصرف کنید. میزان سدیم مصرفی خود در طول روز را کاهش داده و از مصرف غذاهای پرنمک و شور مثل غذاهای کنسروی، فست فودها و غذاهای یخ زده خودداری کنید.

مصرف فسفر را محدود کنید. فسفر ماده معدنی است که در غذاهایی مثل نان سبوب دار، جو دوسر، غلات سبوس دار، آجیل و کره بادام زمینی یافت می شود. فسفر بیش از حد در خون ممکن است باعث ضعیف شدن استخوان ها و خارش پوست در فرد شود. به همین خاطر بهتر است مصرف این مواد را در طول زمان بهبودی خود کاهش دهید.

دستورالعمل پزشک در مورد مصرف پروتئین دنبال کنید. در بیماری زودرس و متوسط نارسایی کلیه، ممکن است بخواهید مصرف پروتئین را کاهش دهید. با این وجود، در نارسایی کلیه مرحله نهایی، بسته به توصیه پزشکتان ممکن است پروتئین بیشتر بخورید.

فراتر از این دستورالعمل های عمومی، ممکن است به شما گفته شود که در صورت ابتلا به بیماری کلیوی، از مصرف غذاهای خاص خودداری کنید.