سنگ مجرای بزاقی

سنگ مجرای بزاقی یا سیالولیتیازیس، توده های تشکیل شده از مواد معدنی بلورین هستند که در لوله هایی بزاقی تشکیل می شوند. بزاق پس از ساخته شدن در غدد بزاقی از این لوله ها عبور می کند. این بیماری عمدتا در بزرگسالان رخ می دهد. سنگ مجرای بزاقی شایع ترین علت انسداد مجاری بزاقی است. از آنجا که سنگ مجرای بزاق باعث درد دهان می شود، هم پزشکان و هم دندانپزشکان می توانند این بیماری را تشخیص داده و در صورت لزوم درمان پزشکی را ارائه دهند. این سنگ ها به ندرت باعث ایجاد مشکلات جدی می شوند و اغلب در خانه قابل درمان هستند.

علت سنگ مجرای بزاقی

برخی از مواد موجود در بزاق، مانند کلسیم فسفات و کربنات کلسیم، می توانند متبلور شوند و سنگ مجرا را تشکیل دهند. سنگ های مجرای بزاقی می توانند از چند میلی متر تا بیش از دو سانتی متر رشد کنند.

دلیل تشکیل سنگ در وهله اول مشخص نیست. اما برخی عوامل ممکن است خطر بروز این بیماری را افزایش دهند، از جمله:

• مصرف داروهایی مانند داروهای فشار خون و آنتی هیستامین ها که میزان بزاق تولید شده توسط غدد را کاهش می دهد.
• کمبود آب بدن که منجر به غلیظ تر شدن بزاق می شود.
• عدم خوردن غذای کافی که کاهش تولید بزاق را در پی دارد.

شما سه جفت غدد بزاقی اصلی در دهان دارید. سنگ مجرای بزاقی اغلب در مجاری متصل به غدد submandibular رخ می دهد. این غده ها در دو طرف فک در قسمت پشت دهان قرار دارند.

سنگ ها همچنین می توانند در مجاری متصل به غدد پاروتید تشکیل شوند که در هر طرف صورت در جلوی گوش قرار دارد. سنگ های موجود در غدد ساب مندیبولار معمولاً بزرگتر از نمونه هایی هستند که در غدد پاروتید تشکیل می شوند. ممکن است یک یا چند سنگ در مجرای غده بزاقی تشکیل شود. حدود 25 درصد از مبتلایان به این بیماری معمولاً بیش از یک سنگ دارند.

علائم سنگ مجرای بزاقی

علائم اصلی سنگ مجرای بزاقی، درد در صورت، دهان و یا گردن است که درست قبل یا در طول وعده های غذایی بدتر می شود، چون غدد بزاقی مسئول تولید بزاق هستند. بزاق در تسهیل غذا خوردن نقش بسیار موثری دارد. هنگامی که بزاق نتواند از مجرا عبور کند، در غده های بزاقی جمع شده و باعث تورم و درد می شود.

سایر علائم شایع این بیماری حساسیت و تورم در صورت، دهان یا گردن است. علاوه بر آن، بیمار ممکن است در بلع یا باز کردن دهان خود دچار مشکل و خشکی دهان شود. تجمع بزاق در غده بزاقی می تواند عفونت های باکتریایی را به دنبال داشته باشد.  علائم عفونت شامل تب، طعم ناخوشایند در دهان و قرمزی در ناحیه آسیب دیده است.

تشخیص سنگ مجرای بزاقی

پزشک یا دندانپزشک برای بررسی وجود غدد بزاقی و التهاب ناشی از سنگ مجرای بزاقی سر و گردن بیمار را معاینه می کند. آزمایشات تصویربرداری برای بررسی دقیق تر، تجویز می شود، این آزمایشات پزشک را قادر به دیدن سنگ ها خواهد کرد. اسکن اشعه ایکس، سونوگرافی یا توموگرافی کامپیوتری (CT) صورت برخی از آزمایشات تصویربرداری است که پزشک ممکن است آنها را تجویز کند.

درمان سنگ مجرای بزاقی

چندین نوع روند درمانی مختلف برای سنگ مجرای بزاق وجود دارد:

درمان خانگی

درمان سنگ مجرای بزاق، شامل روندهای درمانی برای خلاص شدن از شر سنگ ها است. پزشک یا دندانپزشک ممکن است مکیدن قطره های لیمو عاری از قند و نوشیدن آب زیاد را به بیمار توصیه کند. هدف از درمان، افزایش تولید بزاق و بیرون کشیدن سنگ از مجرای بزاقی است. همچنین با اعمال گرما و ماساژ ناحیه آسیب دیده ممکن است سنگ جابجا شود.

درمان های پزشکی

اگر سنگ با درمان های خانگی جابجا نشود، پزشک یا دندانپزشک می تواند با فشار دادن هر دو طرف مجرا، آن را حرکت دهد و خارج کند.  سنگ های بزرگتر یا آنهایی که در عمقی مجرای بزاقی قرار دارند، نیاز به جراحی دارند.

در بعضی موارد، پزشک ممکن است استفاده از امواج شوک را برای شکستن سنگ به قطعات کوچکتر پیشنهاد کند. به این روش لیتوتریپسی موج شوک برونگرایی (ESWL) گفته می شود. ESWL سنگ را به قطعات کوچکتر تبدیل کرده تا بتوانند از مجرا عبور کنند. در طی این روش، امواج صوتی با انرژی بالا به سمت سنگ هدایت می شوند.  این فرایند احتمالاً تحت بیهوشی عمومی صورت می گیرد. ESWL بیشتر برای شکسته شدن انواع دیگر سنگ های بدن مانند سنگ کلیه یا مثانه استفاده می شود. در شرایطی که غده بزاقی عفونی شده باشد، پزشک می تواند برای درمان آنتی بیوتیک را تجویز کند.

پیش آگهی سنگ مجرای بزاقی

در بیشتر موارد، سنگ مجرای بزاقی بدون هیچ گونه عارضه ای برداشته می شود. اما اگر همچنان تشکیل سنگ های بزاقی یا عفونت های غدد بزاقی ادامه داشته باشد، پزشک ممکن است جراحی را برای برداشتن غده بزاقی توصیه کند. از آنجایی که هر فرد، غدد بزاقی دیگری دارد، در صورت برداشته شدن بزاق هنوز بزاق کافی ترشح می شود. با این حال، این جراحی ها بدون خطر نیست.

عفونت غدد بزاقی

عفونت غده بزاق زمانی رخ می دهد که یک عفونت باکتریایی یا ویروسی بر غده یا مجرای بزاق شما اثر بگذارد. این عفونت می تواند ناشی از کاهش جریان بزاق، انسداد یا التهاب مجرای بزاق شما باشد. این بیماری سیالادنیت نام دارد.

بزاق با تجزیه مواد غذایی به هضم غذا کمک می کند و در ضد عفونی کردن دهان نقش بسیار مهمی دارد. همچنین، باکتری ها و ذرات غذا را از بین می برد و در کنترل میزان باکتری های خوب و بد در دهان نقش بسیار مهمی دارد. عدم تجرک مناسب بزاق در دهان منجر به تجمع باکتری و ذرات غذایی در دهان و حتی عفونت می شود.

علل عفونت غده بزاقی

عفونت غده بزاقی معمولاً در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می شود. استافیلوکوکوس اورئوس شایعترین علت عفونت غده بزاقی است. سایر علل عفونت غده بزاقی، عبارتند از:

• استرپتوکوک ویریدان ها
• Haemophilus آنفلوانزا
• استرپتوکوک پیوژنز
• اشرشیاکلی

این عفونت ها ناشی از کاهش تولید بزاق است که اغلب در اثر انسداد یا التهاب مجرای غده بزاقی ایجاد می شود. ویروس ها و سایر بیماری های که می توانند منجر به کاهش تولید بزاق شوند، عبارتند از:

• اوریون، یک عفونت ویروسی مسری که در بین کودکانی که واکسن نزده اند، شایع است.
• ایذر
• آنفلوانزا A
• تبخال
• سنگ بزاق
• مجرای بزاق مسدود شده توسط مخاط
• سرطان
• سندرم Sjogren، یک بیماری خود ایمنی است که باعث خشکی دهان می شود.
• سارکوئیدوز  که منجر به التهاب بدن می شود.
• کمبود آب بدن
• سوء تغذیه
• سابقه پرتونگاری سر و گردن
• بهداشت ناکافی دهان و دندان

عوامل خطر عفونت غدد بزاقی

عوامل زیر می توانند خطر بروز عفونت غدد بزاقی را افزایش دهد:

• سن بالای 65 سال
•  بهداشت نامناسب دهان
• عدم واکسینه در برابر اوریون

شرایط مزمن زیر همچنین می تواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد:

• ایدز
• سندرم سوژرن
• دیابت
• سوء تغذیه
• مشروبات الکلی
• بولیمیا
• زردوستومی یا سندرم خشکی دهان

علائم عفونت غده بزاقی

 یک عفونت غده بزاقی می تواند منجر به بروز علائم زیادی می شود. برای تشخیص دقیق این بیماری باید با پزشک خود مشورت کنید. علائم عفونت غده بزاقی می تواند شبیه به علائم سایر بیماری ها باشد، از جمله:

• طعم مداوم غیر طبیعی یا تلخ در دهان
• ناتوانی در باز کردن کامل دهان
• ناراحتی یا درد هنگام باز کردن دهان یا غذا خوردن
• چرک در دهان
• خشکی دهان
• درد در دهان
• درد صورت
• قرمزی یا التهاب بالای فک در جلوی گوش، زیر فک یا پایین دهان
• التهاب صورت یا گردن
• علائم عفونت مانند تب یا لرز

اگر عفونت غده بزاقی دارید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید و در صورت بروز تب، اختلال در تنفس یا بلع یا بدتر شدن علائم سریعا از پزشک مشورت بگیرید. علائم ممکن است نیاز به درمان فوری داشته باشد.

عوارض عفونت غده بزاقی

عوارض عفونت غده بزاقی زیاد شایع نیست. اما عدم درمان به موقع آن، می تواند منجر به تجمع چرک در غده بزاقی و آبسه شود. عفونت غده بزاقی ناشی از تومور خوش خیم ممکن است باعث بزرگ شدن غدد شود. تومورهای بدخیم و یا سرطانی  می توانند به سرعت رشد کرده و باعث از دست رفتن عملکرد قسمت آسیب دیده صورت شوند.  عود یا بازگشت بیماری می تواند منجر به ورم شدید گردن شود. انتشار عفونت اولیه باکتریایی از غده بزاقی می تواند به سایر قسمت های بدن انتشار یابد و منجر به بروز عوارض و عفونت باکتریایی پوست در قسمت پایین دهان شود.

تشخیص عفونت غده بزاقی

پزشک می تواند عفونت غده بزاقی را با معاینه تشخیص دهد. چرک یا درد در غده بزاقی می تواند نشان دهنده یک عفونت باکتریایی باشد. در شرایطی که پزشک ب عفونت غده بزاقی مشکوک شود، ممکن است آزمایش بالینی را برای تایید و تعیین علت آن تجویز کند. از آزمایشات تصویربرداری زیر می توان برای تحلیل بیشتر عفونت غده بزاقی ناشی از آبسه، سنگ بزاق یا تومور استفاده می شود:

• سونوگرافی
• اسکن MRI
• سی تی اسکن

پزشک همچنین ممکن است بیوپسی از غدد بزاقی و مجاری آسیب دیده را بررسی بافت یا مایعات عفونت باکتری یا ویروس ها تجویز کند.

پیشگیری عفونت مجرای بزاقی

هیچ راهی برای پیشگیری از اکثر عفونت های غدد بزاقی وجود ندارد. بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به عفونت، نوشیدن مایعات فراوان و انجام بهداشت دهان و دندان خوب است . این روش شامل مسواک زدن و استفاده از نخ دندان است.

درمان عفونت غده بزاقی

درمان عفونت غده بزاقی به شدت عفونت، علت اصلی و هرگونه علائم اضافی مانند تورم یا درد بستگی دارد.

 از آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت باکتریایی، چرک یا تب استفاده می شود. حتی پزشک ممکن است از یک آسپیراسیون سوزن خوب برای تخلیه آبسه استفاده کند. علاوه بر روندهای درمانی پزشکی، درمان های خانگی برای درمان عفونت غده بزاقی وجود دارد. برخی از این راهکار ها، عبارتند از:

• نوشیدن روزانه 8 تا 10 لیوان آب با لیمو برای تحریک بزاق و شفاف نگه داشتن غدد
• ماساژ غده مبتلا شده
• استفاده از کمپرس گرم بر روی غده بزاقی
• شستن دهان با آب نمک گرم
• مکیدن لیمو ترش یا آب نبات لیمو عاری از قند برای تحرک جریان بزاق و کاهش التهاب

بیشتر عفونت های غدد بزاقی نیازی به جراحی ندارند. اما جراحی می تواند برای موارد عفونت مزمن یا عودکننده ضروری باشد.  درمان جراحی ممکن است مستلزم از بین بردن بخشی یا تمام غده بزاقی پاروتید یا برداشتن غده بزاقی باشد.

منابع:

https://www.healthline.com/health/salivary-gland-infections#prevention

https://www.medicalnewstoday.com/articles/324421#when-to-see-a-doctor

[advisers limit=3 online =true skill=”15 34″]