کووان (ساپروپترین) یک داروی تجویزی خوراکی است که برای کاهش سطح اسید آمینه ای به نام فنیل آلانین در خون بزرگسالان و کودکان یک ماهه و بالاتر که دارای یک اختلال نادر و ارثی به نام فنیل کتونوری (PKU) هستند، استفاده می شود.
PKU یک اختلال ارثی است که توسط یک ژن معیوب ایجاد می شود. در افراد مبتلا به PKU، ژن معیوب باعث کمبود آنزیمی به نام فنیل آلانین هیدروکسیلاز می شود. کووان حاوی ماده فعال ساپروپترین است. ساپروپترین متعلق به یک کلاس دارویی به نام فعال کننده فنیل آلانین هیدروکسیلاز (PAH) می باشد.
اگر PKU فوراً تشخیص داده نشود، سطح فنیل آلانین (Phe) فرد با مصرف پروتئین افزایش می یابد که در عرض چند ماه، باعث بروز علائمی مانند تشنج و تاخیر در رشد آنها می شود. برای جلوگیری از این پیامدها، نوزادان به طور معمول از نظر PKU با استفاده از آزمایش خون در چند روز اول زندگی غربالگری می شوند.
کووان دارویی با نام تجاری به شکل قرص یا پودر است که در محلول خوراکی (محلول مایع) مخلوط می شود. همچنین یک نسخه ژنریک از دارو وجود دارد که تحت نام ساپروپترین به شکل خوراکی در بازار عرضه می شود.
کاربرد داروی کووان
سازمان غذا و دارو (FDA) کووان را تایید کرده است تا سطح اسید آمینه ای به نام فنیل آلانین (Phe) را در خون بزرگسالان و کودکان یک ماهه و بالاتر که به بیماری به نام فنیل کتونوری (PKU) مبتلا هستند، کاهش دهد.
PKU یک اختلال ژنتیکی است. در افراد مبتلا به این اختلال، بدن فاقد آنزیمی به نام فنیل آلانین هیدروکسیلاز (PAH) است یا فقط مقدار محدودی از آن را تولید می کند. وظیفه این آنزیم تجزیه فنیل آلانین (Phe) است. افراد مبتلا به نوع خاصی از PKU دارای مقدار محدودی از PAH هستند. ساپروپترین با فعال و سخت تر کردن PAH به جلوگیری از تجمع بیش از حد Phe در خون کمک می کند.
این دارو همراه با رژیم غذایی کم فنیل آلانین به نام “رژیم غذایی PKU” استفاده می شود. رژیم غذایی PKU شامل غذاهایی است که پروتئین و Phe کمی دارند. افراد مبتلا به PKU باید از غذاهای حاوی پروتئین و Phe بالا مانند گوشت، تخم مرغ و برخی میوه ها و سبزیجات اجتناب کنند.
Phe همچنین در یک شیرین کننده مصنوعی به نام آسپارتام (به عنوان مثال، Equal، NutraSweet) یافت می شود، که در این صورت باید از مصرف نوشیدنی های رژیمی و غذاهای حاوی آسپارتام خودداری کرد.
نحوه مصرف کووان
Kuvan را طبق دستور پزشک خود مصرف کنید. کووان باید یک بار در روز همراه با غذا در ساعت معینی مصرف شود. در حین مصرف کووان باید از یک رژیم غذایی کم PHE پیروی کنید. در حالی که این دارو را مصرف می کنید، بدون مشورت با پزشک، هیچ تغییری در رژیم غذایی خود ایجاد نکنید.
قرص ساپروپترین را می توان به طور کامل بلعید. اگر در بلع مشکل دارید، قرص را می توان له کرد و در مقدار کمی پودینگ مخلوط کرد یا در 120 تا 240 میلی لیتر آب یا آب سیب حل کرد. این مخلوط را باید ظرف 15 دقیقه پس از تهیه آن مصرف کنید.
قرص ممکن است به طور کامل در آب یا آب میوه حل نشود، ممکن است فقط به قطعات کوچک تقسیم شود. اگر پس از نوشیدن محلول هنوز تکه‌هایی در فنجان باقی مانده است، فنجان را با کمی آب یا آب میوه دوباره پر کنید و آن را بنوشید تا جایی که تکه‌های قابل رویتی از قرص در فنجان باقی نماند. پودر کووان برای محلول خوراکی باید در 120 تا 240 میلی لیتر آب یا آب سیب حل و ظرف 30 دقیقه پس از تهیه میل شود. کووان را در یک ظرف در بسته در دمای اتاق و دور از مناطقی که رطوبت بالایی دارند (مانند حمام) نگهداری کنید.
مدت زمان اثر گذاری کووان چقدر است؟
کووان در عرض 24 ساعت پس از مصرف اولین دوز شروع به کاهش سطح Phe در خون می کند. ممکن است یک ماه طول بکشد تا اثرات کامل دارو مشاهده شود. پس از شروع کووان، پزشک سطح Phe شما را پس از یک هفته و سپس به صورت دوره‌ای در ماه اول درمان بررسی می‌کند.
عوارض ناشی از مصرف کووان
مانند سایر دارو های دیگر مصرف کووان نیز با برخی عوارض احتمالی همراه است که در صورت بروز باید با پزشک خود مشورت کنید. برخی از شایع ترین عوارض مصرف کووان، عبارتند از:
- سرفه
- اسهال
- سردرد
- گلو درد
- استفراغ
- آبریزش بینی
- گرفتگی بینی
به ندرت، ساپروپترین ممکن است عوارض جدی ایجاد کند. اما با این وجود لازم است در حین مصرف کووان، مراقب عوارض زیر و علائم آنها باشید:
- بیش فعالی که با علائمی مانند بی قراری، حرکت در اطراف، یا صحبت بیش از حد معمول همراه است.
- واکنش آلرژیک یا آنافیلاکسی که با علائمی مانند بثورات پوستی، برافروختگی، احساس سبکی سر، یا مشکل در تنفس همراه است.
- التهاب پوشش داخلی دستگاه گوارش فوقانی، مانند ازوفاژیت یا ورم معده که می تواند باعث ناراحتی یا درد در قسمت بالای شکم، حالت تهوع، استفراغ، خون در مدفوع، مدفوع سیاه و قیری، مشکل در بلع، از دست دادن اشتها، یا درد گلو شود.
- هایپر فنیل آلانینمی (شکل خفیف UKT که در آن مقدار فنیل آلانین در خون کاهش یافته است) ممکن است در صورت کاهش بیش از حد سطح خون (که در آزمایشات خون نشان داده می شود) رخ دهد. کودکان زیر 7 سال در معرض خطر بیشتری از این عارضه قرار دارند، بنابراین سطح Phe آنها باید به دقت کنترل شود.
هیپوفنیل آلانینمی یکی از عوارض احتمالی ساپروپترین است. احتمال بروز این عارضه در کودکان کمتر از 7 سال بیشتر از کودکان بزرگتر است. اگر این عارضه رخ دهد و درمان نشود، می تواند بر رشد کودک تأثیر منفی بگذارد. برای کمک به جلوگیری از این عارضه باید سطوح Phe خون مدام توسط پزشک بررسی شود.
مقدار دوز مصرفی کووان
دوز این دارو برای بیماران مختلف متفاوت خواهد بود. دستورات پزشک یا دستورالعمل های روی برچسب را دنبال کنید. اطلاعات زیر فقط شامل دوزهای متوسط این دارو است. اگر دوز شما متفاوت است، آن را تغییر ندهید، مگر اینکه پزشک به شما بگوید که این کار را انجام دهید.
مقدار دارویی که مصرف می کنید به قدرت دارو بستگی دارد. همچنین، تعداد دوزهایی که هر روز مصرف می‌کنید، زمان مجاز بین دوزها، و مدت زمانی که دارو مصرف می‌کنید به بیماری زمینه ای که برای آن از دارو استفاده می‌کنید بستگی دارد.
مقدار دوز مصرفی برای اشکال خوراکی (محلول یا قرص) کووان، عبارت است از:
- کودکان کمتر از 1 ماه. مصرف و مقدار دوز باید توسط پزشک تعیین شود.
- بزرگسالان و کودکان 7 سال و بالاتر. مقدار دوز مصرفی بر اساس وزن بدن و توسط پزشک تعیین می شود. شروع دوز معمولاً با 10 تا 20 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز است. اما در صورت نیاز پزشک ممکن است دوز مصرفی را تنظیم کند.
- کودکان 1 ماهه تا 6 ساله. دوز بر اساس وزن بدن است و باید توسط پزشک تعیین شود. شروع دوز معمولاً 10 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز است که در صورت نیاز پزشک ممکن است دوز مصرفی را تنظیم کند.
پس از شروع مصرف کووان، سطح Phe خون خود را در عرض یک هفته بررسی خواهید کرد. اگرسطح Phe شما همچنان خیلی بالا باشد، ممکن است دوز مصرفی افزایش یابد. پزشک مجددا به بررسی دوره ای سطوح Phe خون شما ادامه می دهد. اگر در عرض یک ماه مصرف کووان بدون تاثیر باقی بماند، پزشک از شما می خواهد که دارو را قطع کنید.
دوز فراموش شده دارو
اگر مصرف یک دوز کووان را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. بیش از یک دوز از کووان را در روز مصرف نکنید. در صورت مصرف بیش از حد این دارو ممکن است دچار علائم زیر شود. علائمی از جمله:
- سردرد
- سرگیجه
- بیش فعالی
- درد بالای شکم
- تغییرات در فعالیت الکتریکی قلب
توصیه های دارویی کووان
بسیار مهم است که پزشک پیشرفت شما یا فرزندتان را در ویزیت های منظم بررسی کند تا مطمئن شود این دارو به درستی عمل می کند یا خیر. همچنین مصرف این دارو با برخی موارد احتیاطی همراه است که باید به آن ها توجه کنید. برخی از این موارد، عبارتند از:
- تب و عفونت. تب و عفونت می تواند باعث افزایش سطح Phe شود. افراد مبتلا به تب یا عفونت ممکن است نیاز به تنظیم دوز کووان یا مدیریت رژیم غذایی خود داشته باشند تا سطح Phe را در محدوده قابل قبولی نگه دارند.
- بیماری کبدی. Kuvn به طور خاص در افراد مبتلا به بیماری کبد مورد مطالعه قرار نگرفته است. افراد مبتلا به بیماری کبد باید هنگام دریافت کووان تحت نظر باشند، زیرا آسیب کبدی با اختلال در متابولیسم Phe همراه است.
- نارسایی کلیه. افراد مبتلا به نارسایی کلیه به طور خاص در آزمایشات بالینی مورد مطالعه قرار نگرفته اند. بنابراین، افرادی که دارای علائم یا بیماری هستند که بر سلامت کلیه آنها تأثیر می گذارد باید هنگام دریافت کووان تحت نظر باشند.
- شیر دهی. اطلاعات محدودی در مورد استفاده از کووان در دوران شیردهی وجود دارد. فواید تغذیه با شیر مادر برای سلامتی باید همراه با نیاز والدین به کووان و هر گونه اثرات منفی احتمالی بر روی نوزاد شیرخوار ناشی از دارو یا بیماری قبلی والدین در نظر گرفته شود.
- بیماری گوارشی ( GI ). در طول آزمایشات بالینی، گاستریت شدید با استفاده از ساپروپترین همراه بوده است. اگر علائمی از جمله سوزش در قفسه سینه یا معده، سوزش سر دل، سوء هاضمه، درد یا سوزش در گلو، ناراحتی معده، حساسیت در ناحیه معده، مشکل در بلع دارید، فوراً با پزشک مشورت کنید، قبل از شروع کووان به پزشک اطلاع دهید.
- بی اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی. سطح Phe باید در افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی به دقت کنترل شود. پیروی از رژیم غذایی Phe برای جلوگیری از کاهش بیش از حد سطح Phee خون مورد نیاز است. زیرا سطح Phe خیلی پایین منجر به کاتابولیسم و تجزیه پروتئین می‌شود. بنابراین در افراد مبتلا به اختلالات خوردن کووان باید با احتیاط مصرف شود.
- آلرژی. اگر به ساپروپترین یا هر ماده دیگری از آن حساسیت دارید، نباید کووان مصرف کنید. این دارو همچنین ممکن است باعث واکنش های آلرژیک جدی، از جمله آنافیلاکسی شود. آنافیلاکسی می تواند خطرناک باشد و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. اگر در حین استفاده از این دارو علائمی از جمله بثورات، خارش، سبکی سر یا غش، مشکل تنفسی، مشکل در بلع، تورم دست، صورت یا دهان را تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
چه داروهایی با کووان تداخل دارند؟
کووان ممکن است با برخی از داروهای دیگر تداخل داشته باشد. اگر یکی از داروهای تجویزی زیر را مصرف کنید، ممکن است پزشک شما را با دقت بیشتری تحت نظر داشته باشد:
- اینبریجا ( لوودوپا ) دارویی است که برای بیماری پارکینسون استفاده می شود. گزارش هایی وجود دارد که نشان می دهد مصرف کووان یا سینمت (کاربیدوپا/لوودوپا) با اینبریجا ممکن است خطر مشکلات عصبی مانند تشنج را افزایش دهد.
- مهارکننده های فسفودی استراز نوع 5 (PDE5) داروهایی هستند که برای درمان اختلال نعوظ (ED) استفاده می شوند و شامل ویاگرا (سیلدنافیل) و سیالیس (تادالافیل) می شوند. استفاده از این داروها با هم ممکن است باعث افت فشار خون (فشار خون پایین) شود.
- داروهایی که تولید طبیعی فولات (شکل طبیعی ویتامین B9)را در بدن متوقف یا کند می کنند، مانند ترکسال (متوترکسات)، دوناتال (بلادونا/فنوباربیتال)، باکتریم (تری متوپریم) و والپروئیک اسید، ممکن است سطح Phe را افزایش دهند. مصرف همزمان این داروها احتمال دارد اثر کووان را کاهش دهد. مصرف یکی از این داروها با کووان مستلزم بررسی مکرر سطح Phe شما است.
داروهای مشابه با ساپروپترین
کووان یک داروی منحصر به فرد است. در حال حاضر، هیچ داروی مورد تایید FDA وجود ندارد که دقیقاً به همان روش کووان عمل کند. با این حال، در سال 2018، FDA دارویی به نام Palynziq (pegvaliase) را برای کاهش سطوح بسیار بالای Phe در بزرگسالان مبتلا به PKU تأیید کرد.
Palynziq متفاوت از Kuvan عمل می کند. این دارو به صورت تزریق زیر پوستی (زیر جلدی) یک بار در روز یا یک بار در هفته تجویز می شود. افرادی که کووان را در گذشته امتحان کرده اند می توانند از آن استفاده کنند.
سوالات متداول
آیا باید رژیم PKU را در حین مصرف کووان ادامه داد؟
بله. کووان باید همراه با رژیم غذایی کم Phe استفاده شود. با این حال، بدون مشورت با پزشک، هیچ تغییری در رژیم غذایی خود ایجاد نکنید.
آیا ساپروپترین برای همه افراد مبتلا به PKU اثر می کند؟
همه افراد مبتلا به PKU به درمان با Kuvan پاسخ نمی دهند. نمی توان پیش بینی کرد که هر فرد چگونه به این دارو پاسخ می دهد. بنابراین ماه اول درمان با این دارو آزمایشی خواهد بود. در واقع در ماه اول، سطح Phe خود را مرتباً بررسی خواهید کرد تا میزان عملکرد کووان را بررسی کنید. اگر سطح Phe شما ظرف یک ماه پس از شروع کووان کاهش نیابد، پزشک احتمالاً درمان را متوقف خواهد کرد.
چگونه می توان هنگام مصرف کووان سالم ماند؟
درمان با کووان می تواند به کاهش سطح Phe در افراد مبتلا به PKU کمک کند. زیرا سطوح بالای Phee می تواند بر مغز تأثیر منفی بگذارد. مصرف کووان طبق دستور پزشک و بررسی مرتب سطح Phe برای داشتن یک زندگی سالم با PKU ضروری است. با این حال، فقط مصرف کووان کافی نیست بلکه این دارو باید همراه با یک رژیم غذایی کم پروتئین و کم Phe استفاده شود.
