یبوست در کودکان

اگر به عنوان بزرگسال یبوست را تجربه کرده باشید می دانید تحمل آن چقدر سخت است. حال تصور کنید کودک شما دچار یبوست شود. آن ها درک نمی کنند که چه اتفاقی میفتد و بسته به سن آن ها، همیشه نمی توانند علائم خود را بیان کنند. اما خوشبختانه، در بسیاری موارد، یبوست در کودکان کوتاه مدت است و با درمان برطرف می شود. علائم یبوست در نوزادان و کودکان بسیار متفاوت تر از علائم در بزرگسالان است اما نوزادان و برخی کودکان نمی توانند با احساس خود ارتباط برقرار کنند، بنابراین برای تشخیص یبوست والدین باید به تعداد دفع مدفوع کودکان توجه کنند. یبوست در کودکان یک مشکل شایع است که در این شرایط تعداد دفع مدفوع کاهش می یابد و یا کودک مدفوع سخت و خشک دارد. ترغیب فرزند به ایجاد تغییرات ساده در رژیم غذایی از جمله خوردن میوه ها و سبزیجات غنی از فیبر و نوشیدن آب بیشتر می تواند در کاهش یبوست موثر باشد. در موارد شدیدتر پزشک می تواند یبوست کودک را با ملین درمان کند.

علت یبوست در کودکان

شناخت علل شایع یبوست در کودکان می تواند به جلوگیری از درگیری های بعدی او کمک کند. علل احتمالی این وضعیت، عبارتند از:

• سابقه یبوست
• حساسیت به شیر یا عدم تحمل لاکتوز
• رژیم غذایی کم فیبر و نوشیدن مایعات به میزان کافی
• تغییر در روال یا الگوی زندگی (مانند مسافرت، رفتن به مدرسه یا استرس)
• امتناع از رفتن به دستشویی، شاید به دلیل اینکه کودکان مایل به استفاده از توالت عمومی نیستند.

به این نکته توجه داشته باشید که یبوست گاهی اوقات علامت یک بیماری اساسی است، مانند:

• کم کاری تیروئید
• فیبروز سیستیک
• بیماری هیرشپرونگ
• سندرم روده تحریک پذیر

عوامل خطر یبوست در کودکان

یبوست در کودکانی با شرایط زیر بیشتر دیده می شود:

• بی تحرک
• ابتلا به اختلال عصبی
• ابتلا به وضعیت پزشکی که روی مقعد یا روده اثر بگذارد.
• مصرف کنندگان داروهای خاصی از جمله برخی داروهای ضد افسردگی

علائم یبوست در کودکان

برخی از شیرخواران که با شیر خشک  و شیر مادر تغذیه می کنند به محض تغذیه با غذاهای جامد، دچار یبوست می شوند.

علائم یبوست در کودک یا نوزاد شامل موارد زیر است:

• دل درد
• درد هنگام دفع
• دفع مدفوع مکرر
• دفع مدفوع مانند گلوله
• مدفوع خشک و سخت
• مشکل در عبور از مدفوع
• گریه کردن هنگام دفع مدفوع
• کمتر از سه بار دفع مدفوع در هفته

تعداد دفعات مدفوع ممکن است در کودک مختلف، متفاوت باشد. اگر کودک به طور طبیعی روزانه یک بار دفع داشته و چند روز از آخرین مدفوع او گذشته، این می تواند نشانه یبوست باشد.

علائم یبوست در کودکان نو پا

• نفخ
• التهاب شکم
•  مدفوع غیر طبیعی و بزرگ
•  احساس سفتی در هنگام لمس معده
•  اثر خون بر روی کاغذ توالت به دلیل وجود لکه های کوچک اطراف مقعد ناشی از زور کردن هنگام دفع

بچه های بزرگتر ممکن است از درد معده شکایت کرده و از رفتن به دستشویی خودداری کند.

حتی اگر یبوست برای نوزادان و کودکان ناراحت کننده باشد به ندرت نشان دهنده بیماری زمینه ای خواهد بود.

موارد ضرورت مراجعه به پزشک

اگر یبوست بیش از 2 هفته به طول انجامید یا اگر کودک علائم زیر را تجربه کرد، سریعا به پزشک مراجعه کنید:

• تب
• کاهش وزن
• التهاب شکم
• امتناع از خوردن
• درد هنگام دفع مدفوع

تشخیص یبوست در کودکان

معمولا آزمایشات پزشکی برای تشخیص این وضعیت لازم نیست. در موارد یبوست شدید یا طولانی مدت، پزشک متخصص اطفال ممکن است آزمایشاتی را برای بررسی مشکلات شکم یا روده بیمار انجام دهد.

پزشک می تواند برای تشخیص بهتر روش های زیر را تجویز کند:

• بررسی سابقه پزشکی. پزشک در مورد بیماری های گذشته و به احتمال زیاد در مورد رژیم غذایی و الگوهای فعالیت بدنی فرزندتان سوالاتی را می پرسد.
• انجام معاینه بدنی. معاینه جسمی احتمالاً شامل قرار دادن انگشت در مقعد برای بررسی ناهنجاری ها یا وجود مدفوع سفت است. ممکن است از مدفوع موجود در روده برای آزمایش نمونه گیری شود.

سایر آزمایشات

آزمایش گسترده تر معمولاً فقط در موارد یبوست شدید انجام می شود. در صورت لزوم، این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• اشعه ایکس شکمی. آزمایش استاندارد اشعه ایکس در تشخیص انسداد احتمالی شکم موثر است.
• بیوپسی رکتال. در این آزمایش، برای تشخیص طبیعی و غیرطبیعی بودن سلول های عصبی، از بافت داخلی رکتال نمونه برداری می شود.
• تست فشارسنجی یا تحرک آنورکتال. در این آزمایش، یک لوله نازک به نام سوند در رکتوم قرار می گیرد تا میزان هماهنگی ماهیچه هایی که کودک برای عبور مدفوع از آن استفاده می کند، اندازه گیری شود.
• اشعه ایکس باریم آنما. در این آزمایش، بافت پوششی روده با یک رنگ کنتراست (باریم) پوشانده می شود تا روده، روده بزرگ و بعضاً قسمتی از روده کوچک بر روی اشعه X به وضوح دیده شود.
• مطالعه ترانزیت یا مطالعه نشانگر. در این آزمایش، کودک کپسول حاوی نشانگرهایی را که در پرتوهای ایکس مشخص می شوند را قورت می دهد. پزشک نحوه حرکت نشانگرها از طریق دستگاه گوارش را تجزیه و تحلیل خواهد کرد.

عوارض یبوست در کودکان

اگرچه یبوست در کودکان می تواند ناراحت کننده باشد، اما معمولاً جدی نیست.

در یبوست مزمن عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خودداری از دفع مدفوع
• پارگی دردناک در پوست اطراف مقعد (شکاف مقعد)
• پرولاپس رکتال، هنگامی است که روده از مقعد خارج می شود.
• جلوگیری از دفع مدفوع به دلیل درد، که باعث می شود مدفوع در روده بزرگ و روده جمع شود و نشت کند (encopresis).

درمان یبوست در کودکان

بسته به شرایط کودک، پزشک می تواند روندهای درمانی زیر را توصیه کند:

مکمل های بدون فیبر یا نرم کننده های مدفوع

اگر کودک شما در رژیم غذایی خود فیبر زیادی دریافت نکرده باشد، اضافه کردن یک مکمل فیبر بدون نسخه، مانند Metamucil یا Citrucel، می تواند در رفع و تسکین علائم موثر باشد. با این وجود، کودک باید روزانه حداقل حدود 1 لیتر  آب بنوشاند تا این دارو ها به درستی بتوانند عمل کنند. برای اطلاع از دوز مناسب سن و وزن فرزندتان، با پزشک مشورت کنید. از شیاف های گلیسیرین می توان برای نرم شدن مدفوع در کودکانی که نمی توانند قرص را ببلعند، استفاده کرد. با پزشک فرزند خود در مورد راه صحیح استفاده از این محصولات مشورت کنید.

مسکن های بدون نسخه برای نوزادان بالای 6 ماه ممکن است در صورت عدم کارکرد سایر تکنیک ها مفید باشند. ملین های ساخته شده از عصاره مالت جو (Maltsupex) یا پودر psyllium) Metamucil) می توانند مدفوع کودک را نرم کنند اما برای نوزادان توصیه نمی شود. قبل از دادن هرگونه ملین به نوزاد زیر 1 سال با پزشک خود مشورت کنید.

بستری در بیمارستان

بعضی اوقات ممکن است کودک آنقدر دچار یبوست شود که برای مدت کوتاهی نیاز به بستری در بیمارستان و داروهای قوی تری نیاز داشته باشد.

سبک زندگی و دارو خانگی یبوست در کودکان

چندین داروی خانگی می تواند به نرم شدن مدفوع و رفع یبوست در کودکان کمک کند، از جمله:

آب فراوان 

یبوست در مواقع مدفوع خشک و سخت بیشتر می شود. نوشیدن آب زیاد می تواند مدفوع را نرم و عبور آن ها را راحت تر کند. اما به خاطر داشته باشید که آب جایگزین تغذیه معمولی نمی شود.

افزایش فعالیت بدنی 

حرکت، هضم را سرعت می بخشد و به تحرک بیشتر مدفوع در بدن کمک می کند. برای برطرف یبوست در کودکان بزرگتر بهتر است فعالیت بدنی آن ها را افزایش دهید. یک سبک زندگی بی تحرک نیز ممکن است در یبوست نقش داشته باشد. فعالیت بدنی را برای کمک به تحریک انقباضات روده و دفع مدفوع تشویق کنید.

افزایش غذاهای پر فیبر

برای اینکه بفهمید فرزند شما در هر روز به چه مقدار فیبر نیاز دارد، سن آن ها را به اضافه 5 کنید. بنابراین، اگر فرزند شما 8 ساله باشد، به 13 گرم فیبر در روز نیاز دارد.

غذاهای پر فیبر بیشتری را در رژیم غذایی کودک بگنجانید، از جمله:

• موز
• آلو ها
• سیب
• گلابی
• نخود فرنگی

علاوه بر آن، مقدار مصرف غلات برنج را کاهش دهید. غلات برنج می تواند باعث یبوست شود زیرا حاوی فیبر کمتری است. برای رفع یبوست، مقدار غلات برنجی که به کودک خود می دهید، کم کنید.

مصرف شیاف به کودک 

گزینه دیگر قرار دادن شیاف گلیسیرین در مقعد کودک است. شیاف برای نوزادان بی خطر می باشد. اگر کودک پس از گذشت مدفوع سخت، علائم پارگی مقعد (خون قرمز روشن در مدفوع) را تجربه کرده، ممکن است یک شیاف گلیسیرین برای تسکین حرکت دفع در خارج از بدن مفید باشد. این شیاف ها را می توان از داروخانه خریداری و در خانه از آن ها استفاده کرد. اگر فرزند شما بیش از 2 سال دارد، دستورالعمل های مصرف آن را رعایت کنید و یا برای مصرف کودکان زیر 2 قبل از استفاده با پزشک خود مشورت کنید.

مصرف آب میوه

هیدراتاسیون مناسب برای دفع مدفوع ضروری است. آب و شیر برای هیدراته کردن کودک بسیار عالی هستند. مصرف آب میوه برای رفع یبوست نیز موثر می باشد زیرا برخی از آن ها حاوی شیرین کننده سوربیتول هستند که می تواند به عنوان ملین عمل کند.آّب میوه می تواند شامل آب سیب، آب آلو یا آب گلابی علاوه بر غذاهای معمولی باشد. به فرزند خود آب هلو بدهید. اگر فرزند شما طعم آن را دوست ندارد، می توانید با هر نوع آب میوه (مانند آب سیب) مخلوط کنید.

برای کودکانی که بیش از 6 ماه دارند، آب گلابی ممکن است به سرعت بخشیدن به انقباضات روده بزرگ کودک کمک کند، تا سریعتر دفع مدفوع انجام بگیرد. اگر آب میوه خیلی شیرین برای کودک ضرر دارد، سعی کنید آن را در یک فنجان آب رقیق کنید. نوزادان زیر 6 ماه فقط به فرمول و شیر مادر احتیاج دارند و نباید به آن ها مایعات دیگری داده شود. پس بهتر است از دادن غذای جامد یا غلات برنج به کودک زیر 6 ماه خودداری کنید.

اگر درمان های خانگی، یبوست را در کودک برطرف نکرد بهتر است به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. تقریباً در همه موارد، یبوست به تنهایی یا با یک و یا دو مورد درمان طبیعی برطرف خواهد شد.

طب جایگزین

علاوه بر تغییر رژیم و روال غذایی، ماساژ درمانی می تواند به رفع یبوست در کودکان کمک کند. شکم کودک خود را به آرامی ماساژ دهید. در این شرایط ماهیچه های کنترل کننده روده و مثانه شل شده و به تقویت فعالیت روده کمک می کند. ماساژ را چندین بار در طول روز انجام دهید، تا کودک دفع مدفوع داشته باشد.

پیشگیری یبوست در کودکان

برای کمک به جلوگیری از یبوست در نوزادان و کودکان بهتر است راهکار های زیر را در نظر بگیرید:

• حداقل تا 6 ماهگی به کودک غذای جامد ندهید.
• به فرزند خود بیاموزید که فشار دفع مدفوع را نادیده نگیرد.
• میزان مصرف آب فرزندتان را تا حداقل 1 لیتر در روز افزایش دهید.
• فعالیت های بدنی مانند دوچرخه سواری، توپ بازی یا پیاده روی را در کودک خود تشویق کنید.
• به کودک خود کمک کنید بعد از غذا خوردن الگوی استفاده از دستشویی را امتحان کند. به آن ها اجازه دهید بعد از غذا حدود 10 دقیقه در توالت بنشینند تا دفع مدفوع به بخشی منظم از روال آن ها تبدیل شود.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

اگر یبوست فرزند شما بیش از دو هفته طول بکشد، بهتر است به متخصص اختلالات گوارشی (گوارش) مراجعه کنید. برای آمادگی بیشتر هنگام مراجعه موارد زیر را یادداشت کنید:

• لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که کودک شما مصرف می کند، را بنویسید. به پزشک فرزندتان بگویید که چه اقداماتی را برای یبوست او انجام داده اید.
• لیستی از علائمی که فرزند شما تجربه می کند، بهتر است تاریخ شروع یبوست فرزندتان و هرگونه اتفاق همزمان دیگر را یادداشت کنید. یادداشت هایی راجع به ظاهر مدفوع، و هرگونه تغییراتی که در الگوهای مدفوع (فرکانس ، حجم و محتوا) مشاهده کرده اید، و اینکه کودک شما چه چیزی و چه مقدار غذا می خورد و می نوشد را یادداشت کنید.

برای یبوست در کودکان، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:

• این شرایط چه مدت ادامه می یابد؟
• چه روند درمانی را پیشنهاد می کنید؟
• محتمل ترین علت علائم فرزند من چیست؟
• آیا این مشکل بدون دارو قابل درمان است؟
• فرزند من به چه نوع تست هایی نیاز دارد؟
• آیا باید تغییراتی در رژیم غذایی فرزندم ایجاد کنم؟
• آیا جایگزینی عمومی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟

سوالات پزشک از بیمار

پزشک احتمالاً تعدادی سؤال از شما خواهد پرسید، از جمله:

• علائم فرزند شما چقدر شدید است؟
• آیا خون در دفع مدفوع فرزندتان می بینید؟
• آیا کودک شما در دفع مدفوع خود زور می کند؟
• آیا سابقه خانوادگی در مورد مشکلات گوارشی دارید؟
• آیا کودک شما لباس زیر خود را کثیف یا خونی می کند؟
• چه زمانی کودک شما علائم یبوست را تجربه کرده است؟
• آیا علائم فرزند شما مداوم بوده و یا گاه به گاه رخ می دهد؟
• فکر می کنید چه چیزی باعث بهتر و یا بدتر شدن علائم شما می شود؟
• آیا فرزند شما مصرف داروهای جدیدی را شروع کرده یا دوز داروهای فعلی او را تغییر داده اید؟

سخن آخر

یبوست در نوزادان و کودکان غالباً کوتاه مدت است و مربوط به یک وضعیت بهداشتی و اساسی نیست اما در شرایطی که یبوست بیش از دو هفته طول کشید و با داروهای خانگی برطرف نمی شود، به پزشک اطفال مراجعه کنید. در برخی شرایط به علت درد در هنگام دفع شاید کودک از دفع و دستشویی رفتن خودداری کند. در مواردی که کودک خود را در هنگام دفع در حال چنگ زدن به باسن خود، پیچ دادن بدن و یا تلاش برای مدفوع دید بهتر است به یبوست کودک خود شک کنید.

منابع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/constipation-in-children/symptoms-causes/syc-20354242

https://www.healthline.com/health/constipation-in-kids#summary

https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/abdominal/Pages/Constipation.aspx