مخملک

تب اسکارلت و مخملک بیماری باکتریایی است که از طریق عفونی شدن گلوی فرد به وجود می آید. این بیماری را با نام تب اسکارلت یا مخملک نیز می شناسند و باعث بروز ضایعات پوستی روشنی می شود که بیشتر قسمت های بدن را در بر می گیرد. تقریباً در بیشتر موارد ابتلا به تب اسکارلت با گلو درد و تب شدید همراه خواهد بود. تب اسکارلت نوعی عفونت باکتریایی است که به وسیله گروه A باکتری استرپتوکوکوس (streptococcus) به وجود می آید. این بیماری معمولاً تنها 10% از افرادی که دچار گلو درد یا عفونت پوستی به وسیله باکتری استرپتوکوکوس شده اند را در بر می گیرد.

در قدیم این بیماری را با نام مخملک و حالت آفتاب سوخته پیدا کردن پوست فرد می شناختند. البته گاهی اوقات تعداد افراد مبتلا به یکباره افزایش پیدا می کند. به عنوان مثال در سال 2016 رکورد مبتلایان به تب اسکارلت در 50 سال اخیر شکسته شد و افراد بسیاری (بیش از 19,206 نفر) به این بیماری دچار شدند.

شیوع مخملک

ابتلا به بیماری تب اسکارلت بیشتر در کودکان سن 5 تا 15 سال رایج است.

زمانی مخملک بیماری بسیار جدی و خطرناکی برای کودکان به حساب می آمد ولی امروزه با وجود درمان های آنتی بیوتیکی از خطرات کاسته شده و می توان با تشخیص به موقع آن را با حداقل عوارض جانبی درمان نمود. اما در صورت عدم درمان این بیماری می تواند باعث بیماری های خطرناک دیگر شده و قلب، کلیه و دیگر قسمت های بدن را درگیر کند.

علت مخملک

باکتری گروه A بتا همولتیک استرپتوکوکی (GABHS) علت اصلی بروز تب اسکارلت است. این ارگانیسم بیضی شکل گرم مثبت بعد از درگیر کردن یک قسمت از بدن سمی از خود ترشح می کند که باعث قرمز شدن رنگ پوست خواهد شد. تحقیقات نشان می دهد، تقریبا 80% از کودکانی که به سن 10 سال می رسند، داخل خون آنها آنتی بادی های حفاظتی در برابر  استرپتوکوکوس تولید شده است. البته این باکتری فقط باعث تب اسکارلت نشده و می تواند باعث بروز علائم و بیماری های دیگری مثل زرد زخم، میوزیت و تب روماتیسمی حاد شود.

این عفونت به راحتی می تواند از طریق عطسه ها و سرفه های فرد مبتلا به فرد دیگری انتقال پیدا کند. از آن جایی که این بیماری ابتدا نهان بوده و سپس علائم خود را بروز می دهد، فرد از زمان ابتلا به مدت 2 تا 4 روز ناقل بیماری بوده و می تواند دیگران را نیز به آن دچار کند.

عوامل خطر مخملک

کودکان بین سنین 5 تا 15 سال بیشتر از دیگران در احتمال ابتلا به تب اسکارلت قرار دارند. باکتری به وجود آورنده بیماری تب اسکارلت به راحتی قابل پخش بوده و از طریق تماس بین هم کلاسی ها و اعضای خانواده به دیگران انتقال خواهد یافت.

علائم مخملک

همانطور که از اسم این بیماری هم مشخص است این بیماری با علائم و نشانه های زیر همراه خواهد بود:

• ضایعات پوستی قرمز. ظاهر پوست شبیه آفتاب سوختگی بوده و معمولاً روی صورت، گردن، تنه، دست ها و پاها ظاهر می شود. اگر به سطح قرمز شده پوست فشار وارد شود، رنگ پوست تغییر کرده و کاملاً بی رنگ خواهد شد.
• خطوط قرمز. چین های پوستی در نزدیک ناحیه تناسلی، زیر بغل، آرنج، زانو و گردن معمولاً از دیگر قسمت های پوست قرمز تر خواهد شد.
• آفتاب سوختگی صورت. پوست صورت نیز تغییر کرده و صورت حالت آفتاب سوختگی پیدا خواهد کرد. گاهی اوقات ممکن است اطراف دهان فرد مبتلا دایره ای بی رنگ نمایان شود.
• تغییر رنگ زبان. به طور کلی زبان قرمز رنگ و بر روی آن دانه های سفید برجسته به وجود خواهد آمد. این علائم معمولاً در ابتدای بروز بیماری ظاهر خواهد شد.

ضایعات پوستی و قرمز شدن صورت و زبان معمولاً به مدت 1 هفته ماندگار بوده و بعد از محو شدن علائم، پوست بدن شروع به پوست ریزی خواهد کرد.

علائم دیگر همراه با بیماری تب اسکارلت عبارتند از:

• تب 101 درجه فارنهایت (38.3 درجه سانتیگراد) همراه با گر گرفتگی
• درد و قرمز شدن شدید گلو گاهی اوقات ممکن است روی گلو لکه های زرد یا سفید رنگ نیز به وجود بیاید
• مشکل در بلعیدن غذا
• تورم و بزرگ شدن غدد گردنی (گره های لنفاوی) و حساسیت نسبت به لمس
• حالت تهوع و استفراغ
• سردرد

زمان مراجعه به پزشک در مخملک

اگر کودک دچار گلو درد همراه با یکی از علائم زیر شد بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

• تب با دمای 102 درجه فارنهایت (38.9 درجه سانتیگراد) یا بیشتر
• تورم یا حساس شدن غدد لنفاوی گلو
• بروز ضایعات پوستی قرمز رنگ

عوارض مخلمک

اگر بیماری تب اسکارلت درمان نشده به حال خود رها شود، باکتری ممکن است قسمت های زیر را نیز درگیر کند:

• لوزه ها
• ریه
• پوست
• کلیه ها
• خون
• گوش میانی

در موارد بسیار نادر تب اسکارلت می تواند منجر به بروز تب روماتیک (rheumatic fever) شده و ارگان های زیر را درگیر کند:

• قلب
• مفاصل
• سیستم عصبی
• پوست

پیشگیری مخملک

هنوز هیچ واکسنی برای پیشگیری از بروز تب اسکارلت وجود ندارد. در نتیجه بهترین راه حل پیشگیری استفاده از استراتژی های مناسب و اقدامات مراقبتی در برابر این عفونت است:

• شستن دست ها. به کودک بیاموزید که چگونه با استفاده از آب گرم و صابون دست های خود را بشوید.
• عدم اشتراک ظروف یا غذا. به کودک بیاموزید که هیچ گاه لیوان آب یا ظرف غذای و غذای خود را با دیگران به اشتراک نگذارد.
• پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه. به کودک بگویید که در هنگام سرفه یا عطسه دهان و بینی را بپوشاند.

اگر کودکی به بیماری تب اسکارلت دچار شد، لیوان مخصوص، ظرف غذا و اسباب بازی های او را با آب گرم و صابون شسته یا در داخل ظرف شویی قرار دهید.

تشخیص مخملک

در حین معاینه برای تشخیص بیماری تب اسکارلت پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:

• بررسی وضعیت گلو، لوزه ها و زبان کودک
• لمس گلوی کودک برای تشخیص برجسته شدن گره های لنفاوی قرار گرفته در گلو
• بررسی ظاهر و بافت ضایعات پوستی به وجود آمده بر روی پوست کودک

کشت ترشحات گلو

در صورتی که پزشک به وجود باکتری strep در داخل گلوی کودک مشکوک شود، ممکن است با استفاده از گوش پاک کن از لوزه ها و قسمت انتهایی گلوی کودک نمونه برداری کرده و از آن برای کشت ترشحات گلو استفاده کند.

این آزمایش اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا بیماری های مختلفی می تواند علائمی مشابه تب اسکارلت ایجاد کند و هر بیماری ای درمان خاص خود را می طلبد. در صورتی که وجود باکتری strep در نتیجه انجام این آزمایش تأیید نشد، عوامل دیگر احتمالی برای بروز علائم مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

پیش آگهی مخملک

• پیش آگهی تب اسکارلت این است که اگر این بیماری به سرعت تشخیص داده شده و تحت درمان قرار بگیرد عوارض جانبی به خصوصی نخواهد داشت. با این حال اگر بیماری پیشرفت کند پیش آگهی با توجه به میزان درگیری سایر قسمت های  بدن، کاهش خواهد یافت.
• می توان با استفاده از اقداماتی مثل شستن تمیز و اصولی دست ها و استفاده نکردن از ظرف، حوله و دیگر وسایل شخصی دیگران از بروز بیماری تب اسکارلت جلوگیری کرد.
• هیچ واکسنی برای حفاظت و پیشگیری در برابر مخملک وجود ندارد.

درمان مخملک

اگر کودک دچار تب اسکارلت شده باشد، پزشک برای درمان او آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد. حتماً دقت داشته باشید که دوره درمان با آنتی بیوتیک باید تمام شود و در صورتی که این کار صورت نگرفته و مطابق دستورالعمل پزشک داروها مصرف نشده باشد، احتمال درمان کامل کاهش یافته و کودک ممکن است دچار عوارض جانبی ناشی از تب اسکارلت شود.

کودک می تواند 24 ساعت بعد از شروع مصرف آنتی بیوتیک ها و اگر تب نداشت به مدرسه برگردد.

سبک زندگی و درمان خانگی مخملک

برای کاهش ناراحتی و درد کودک می توانید از اقدمات زیر استفاده کنید:

• درمان تب و درد. برای کنترل تب و کاهش درد گلو می توانید از داروهایی مثل ایبوپروفن یا استفامینوفن استفاده کنید.
• مصرف مایعات کافی. سعی کنید در طول دوره درمانی آنتی بیوتیک کودک آب کافی بنوشد تا از کم آبی بدن جلوگیری شود.
• قرقره کردن آب نمک. اگر کودک به سنی رسیده که می تواند قرقره کند. بهتر است محلول آب نمک در اختیار کودک قرار دهید تا آن را قرقره کند. این کار به کاهش گلو درد و آسیب کمک خواهد نمود.
• مرطوب کننده هوا. برای حفظ رطوبت هوا و جلوگیری از خشک شدن گلوی کودک بهتر است از دستگاه مرطوب کننده خانگی هوا استفاده کنید.
• غذاهای مایع. بهتر است برای کودک غذاهای نرم و آبکی مثل سوپ تهیه کنید تا کودک میل بیشتری به غذا خوردن داشته و در حین خوردن دچار مشکل بلع نشود.
• دوری از محرک ها. در داخل محیط منزل از سیگار کشیدن و استفاده از مواد شوینده بپرهیزید.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

احتمالاً برای تشخیص اولیه این بیماری به پزشک اطفال یا پزشک عمومی مراجعه خواهید کرد. تفاوت چندانی نمی کند و بهتر است تشخیص اولیه به سرعت صورت پذیرد. همچنین به خاطر داشته باشید.

در صورتی که کودک یکی از علائم زیر را دارد باید به سرعت تحت درمان قرار بگیرد:

• تب شدید
• گلو درد شدید با مشکل در بلع غذا
• درد شدید ناحیه شکمی و استفراغ
• سردرد های شدید

از آن جایی که زمان ملاقات کوتاه بوده و نمی توانید همه سؤالات خود را بپرسید در نتیجه بهتر است لیستی به ترتیب اولویت از سؤالات خود تهیه کنید:

• بعد از شروع روند درمان چه مدت زمان نیاز است تا حال کودکم بهبود یابد؟
• آیا ممکن است فرزندم دچار عوارض جانبی مرتبط با بیماری تب اسکارلت شود؟
• آیا می توان برای سرعت بخشیدن به روند بهبودی علائم پوستی کاری انجام داد؟
• چه زمانی فرزندم می تواند به مدرسه بازگردد؟
• آیا بیماری فرزندم واگیر دار است؟
• چگونه احتمال انتقال بیماری کودکم را به حداقل برسانم؟
• آیا داروی جایگزینی برای داروی تجویز شده دارید؟
• در صورت حساسیت کودکم به پنی سیلین چه دارویی تجویز میکنید؟

علاوه بر سؤالات گفته شده اگر سؤالات مهمی که به ذهنتان می رسد شک نکرده و همه اطلاعات مورد نیاز خود را از پزشک دریافت کنید.

سوالات پزشک از بیمار

پزشک برای تشخیص و تجویز بهترین شیوه درمان احتمالاً سؤالات زیر را از شما خواهد پرسید. در نتیجه بهتر است با توجه به کوتاه بودن زمان ویزیت، آمادگی کامل برای پاسخ دادن به این سؤالات را داشته باشید:

• از چه زمانی علائم بیماری ظاهر شد؟
• آیا کودک دچار گلو درد یا مشکلات بلع غذا است؟
• آیا کودک تب داشت؟ چه میزان تب شدید بود و چند دقیقه طول کشید تا تب فروکش کند؟
• آیا کودک دچار دل درد یا استفراغ شد؟
• آیا کودک به مقدار کافی غذا میل می کند؟
• آیا کودک دچار سردرد شد؟
• آیا کودک به تازگی دچار عفونت گلو شده است؟
• آیا کودک به تازگی به کسی که دچار عفونت گلو بوده، تماس داشته است؟
• آیا کودک مبتلا به بیماری دیگری است؟
• آیا کودک در حال حاضر داروی دیگری مصرف می کند؟
• آیا کودک داروهای مخصوص حساسیت مصرف می کند؟

سخن آخر

• تب اسکارلت یک نوع عفونت باکتریایی است که توسط باکتری Strepotococcus (استرپتوکوکوس) به وجود آمده و موجب بروز تب و ضایعات پوستی می شود.
• دوره نهفتگی تب اسکارلت حدود 12 ساعت تا 7 روز خواهد بود.
• مدت زمان واگیر دار بودن بیماری تب اسکارلت حدود 12 ساعت بعد از قرار گرفتن فرد در معرض باکتری خواهد بود.
• گاهی اوقات فرد بعد از ابتلا هیچ علائمی نداشته و بعد از حاد شدن بیماری تب و ضایعات پوستی ظاهر خواهد شد.
• درمان دارویی مخملک استفاده از آنتی بیوتیک ها است زیرا با استفاده از آنتی بیوتیک می توان با باکتری استروپتوکوکی مقابله کرد.

منابع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/scarlet-fever/diagnosis-treatment/drc-20377411

https://www.medicinenet.com/scarlet_fever_scarlatina/article.htm#scarlet_fever_facts

[advisers limit=5 skill=”3″]