آنوریسم آئورت شکمی

آنوریسم به گشاد شدن غیر طبیعی رگ خونی یا یک ناحیه از بدن گفته می شود. برآمدگی آئورت در یک ناحیه بسیار شبیه یک قسمت ضعیف و ساییده شده در یک لاستیک است.

آنوریسم آئورت شکمی معمولاً شک دوک مانندی داشته و شامل آئورت زیر رگ ها به کلیه می شود

علائم آنوریسم آئورت شکمی

• آنوریسم آئورت شکمی معمولاً علائم خاصی از خود به جای نمی گذارد.
• اما گاهی اوقات فرد ممکن است بعد از ایجاد این عارضه احساس درد عمیقی در قسمت پایین کمر یا پهلو های خود احساس کند.
• گاهی اوقات فرد ممکن است تپش و ضربان نیز در داخل شکم خود احساس کند.

علت آنوریسم آئورت شکمی

علت اصلی بروز آنوریسم تصلب شرایین است.

سیگار اصلی ترین عامل ابتلای افراد به آنوریسم آئورت شکمی است. علت اصلی بروز آنوریسم آئورت «سفت شدن شریان» است که به آن تصلب شرایین گرفته می شود. بسیاری از آنوریسم های آئورت در نتیجه تصلب شرایین اتفاق می افتد. زیرا تصلب شرایین دیواره های رگ آئورت را ضعیف می کند. افزایش فشار پمپاژ خون از داخل آئورت باعث ضعیف شدن لایه دیواره ای داخل آئورت و در نتیجه بروز آنوریسم خواهد شد.

دیواره آئورت سه لایه داخلی، میانی و خارجی دارد. این لایه ها باعث افزایش استقامت آئورت و خاصیت ارتجاعی آئورت شده و در نتیجه باعث می شود تا این رگ بتواند از پس فشار خون داخل خودش بر آمده و دچار آسیب نشود. حالا در صورتی که فشار خون داخل آئورت افزایش پیدا کند، لایه میانی آئورت آسیب دیده و به مرور زمان باعث اتساع و گشاد شدن رگ آئورت می شود.

علت اصلی بروز آنوریسم آئورت سیگار کشیدن است. مطالعات نشان می دهد که با افزایش نرخ مصرف کنندگان سیگار، نرخ آنوریسم آئورت نیز افزایش داشته است.

• ژنتیک و موروثی بودن

• ژنتیک نقش مهمی در بروز آنوریسم آئورت دارد. فردی که یکی از افراد خانواده یا بستگان درجه یک خود دچار آنوریسم آئورت باشد، احتمال ابتلای او به این بیماری تا حد زیادی افزایش می یابد.
• آنوریسم آئورت ممکن است در افراد جوان بروز پیدا کرده و فرد را در معرض احتمال پارگی این رگ حیاتی قرار دهد.

بیماری های ژنتیکی

بیماری سندرم Ehlers-Danlos و سندرم مارفان (Marfan) دو بیماری بافتی است که ارتباط مستقیمی با بروز آنوریسم آئورت دارد.

ناهنجاری های بافت های پیوندی در لایه های دیواره ای آئورت ممکن است احتمال ضعیف شدن رگ آئورت را افزایش داده و در نتیجه فرد را در معرض ابتلا به آنوریسم قرار دهد.

• پس از تروما

تروما نیز ممکن است باعث آسیب دیدگی دیواره های آئورت شده یا به مرور زمان باعث ضعیف تر شدن جدار این رگ شود.

• آرتروز

التهاب رگ های خونی که در نتیجه بیماری تاکایاسو، آرتریت گیجگاهی یا بیماری relapsing polychondritis ایجاد می شود نیز می تواند احتمال بروز آنوریسم آئورت شکمی را تا حد قابل توجهی افزایش دهد.

• عفونت قارچی

عفونت قارچی یا مایوتیک ممکن است با نقص ایمنی، سیفیلیس، سوء مصرف مواد مخدر یا جراحی دریچه قلب همراه باشد.

شیوع آنوریسم

آنوریسم آئورت شکمی بیشتری در مردان سفید پوست با سن حدود 60 سال اتفاق می افت. در آمریکا میزان ابتلای افراد به آنوریسم آئورت شکمی، حدود 3.0% کل جمعیت این کشور است. آنوریسم معمولاً در سنین بین 50 تا 80 سال اتفاق افتاده و احتمال بروز آن در زنان نسبت به مردان بسیار کمتر است. ارتباط این بیماری با ژنتیک فرد نیز مبحثی اثبات شده است. در صورتی که یکی از اعضای خانواده یا بستگان درجه یک او مبتلا به این بیماری باشند. احتمال ابتلای او تا 25% افزایش خواهد یافت.

• بیماری های عروقی کلاژن نیز که باعث ضعیف شدن بافت دیواره های آئورت می شود، احتمال بروز بیماری آنوریسم آئورت را در فرد افزایش خواهند داد.
• بیماری های عروقی کلاژن شامل دو سندرم مارفان و Ehlers-Danlos می شود.

عوامل خطر آنوریسم آئورت شکمی

عوامل خطرناک بیماری آنوریسم آئورت شکمی مشابه بیماری های قلبی اترو اسکلروتیک، سکته قلبی و بیماری های جانبی عروقی است.

این عوامل شامل موارد زیر می شود:

• دیابت
• فشار خون بالا
• بالا رفتن میزان کلسترول خون
• سیگار کشیدن

استعمال دخانیات نه تنها احتمال بروز آنوریسم آئورت قلبی را افزایش می دهد. بلکه احتمال پارگی آنوریسم را تا حد بسیار زیادی افزایش می دهد.

هشدار

پارگی آنوریسم بسیار خطرناک و کشنده بوده و خون ریزی سریع فرد می تواند منجر به مرگ فرد شود.

تشخیص آنوریسم آئورت شکمی

 معاینه فیزیکی

معاینه فیزیکی ساده و ابتدایی ترین کاری است که می توان برای تشخیص آنوریسم آئورت شکمی انجام داد.

پزشک متخصص می تواند حجم ضربان دار در قسمت مرکزی شکم را تشخیص داده و تشخیص بالینی دهد. البته در افرادی که قطر شکم زیادی داشته و چاق هستند، معاینه چندان کارآمد نبوده و این نوع تشخیص بیشتر برای افراد لاغر اندام و بدون چربی شکمی قابل اجرا است. گوش دادن به صداهای شکم با استفاده از یک گوشی پزشکی نیز می تواند به آشفته بودن جریان خون در داخل آنوریسم و تشخیص آن کمک زیادی کند.

آزمایشات تصویربرداری

برای تشخیص این بیماری از روش های مختلف تصویر برداری استفاده می شود، که عبارتند از:

• ام آر ای
• سونوگرافی
• سی تی اسکن
• اشعه ایکس از شکم
• در بیشتر موارد عکس برداری با اشعه ایکس جداره کلسیم در داخل دیواره های آنوریسم را به خوبی نشان می دهد.
• این نوع عکس برداری در مورد اندازه و میزان پیشرفت آنوریسم اطلاعات خاصی در اختیار پزشک قرار نمی دهد.

سونوگرافی

• سونوگرافی می تواند بهترین حالت عکس برداری برای تشخیص آنوریسم و اندازه آن باشد.
• ضریب دقت این نوع عکس برداری حدود 98% بوده و بدون هیچ خطر و تهاجمی، اطلاعات بسیار دقیقی در مورد آنوریسم در اختیار پزشک قرار می دهد.

سی تی اسکن

عکس برداری سی تی اسکن نیز یکی دیگر از گزینه هایی است که اطلاعات بسیار دقیقی در مورد محل آنوریسم، اندازه و میزان گسترس آن در اختیار قرار می دهد. برای تحت درمان قرار گرفتن فرد اطلاع از قسمت درگیر، اینکه آنوریسم دقیقاً در کدام قسمت شکم قرار گرفته است، کمک بسیار زیادی خواهد کرد. البته برای انجام عکس برداری سی تی اسکن باید رنگ به داخل رگ های خونی تزریق شود تا تشخیص دقیقی صورت بگیرد. افرادی که به رنگ حساسیت داشته یا دچار بیماری های کلیوی هستند، گزینه های خوبی برای عکس برداری سی تی اسکن، ام آر آی نبوده و بهتر است برای تشخیص از عکس برداری های جایگزین استفاده شود.

بیشتر آنوریسم های آئورت شکمی هیچ علائمی از خود نداشته و در صورت تصویر برداری از شکم (سی تی اسکن یا سونوگرافی) تشخیص داده می شوند. البته می توان با معاینه فیزیکی فرد توسط پزشک متخصص و شنیدن صدای جریان خون آشفته در قسمت شکم فرد نیز آن را تشخیص داد.

شایع ترین علامت این بیماری درد است که در صورت پارگی یا گسترش آنوریسم فرد آن را احساس می کند.

ابتلا درد از ناحیه مرکز شکم آغاز شده و کم کم به قسمت پشت کمر و پهلوها انتقال می یابد. دیگر علائم نیز با توجه به محل قرارگیری آنوریسم در آئورت ممکن است متفاوت بوده و قسمت هایی از بدن که نزدیک آنوریسم هستند را درگیر خواهد کرد. ممکن است آنوریسم آئورت شکمی بدون علامت و نشانه باقی مانده یا برای سالهای متمادی علائم بسیار کم و غیر قابل تشخیصی داشته باشد. با این حال، گسترش یک باره آنوریسم شکمی ممکن است با شروع ناگهانی درد در شکم، کمر و پهلوها همراه بوده و به مرور زمان بدتر و پایدار تر شود.

پارگی آنوریسم آئورت شکمی

پارگی آنوریسم آئورت قلبی نیز قاجعه بوده و ممکن است مرگ بار و کشنده باشد. این نوع پارگی معمولاً با ورم و توده شکمی همراه بوده و فرد را به علت از دست دادن خون زیاد دچار شوک می کند. ترمیم و درمان آنوریسم از طریق جراحی یا استنت دهی عروقی یا آنژیوپلاستی انجام می شود. پاره شدن آنوریسم آئورت شکمی یکی از علائم خطرناک و اورژانسی است که فرد باید سریع تحت عمل جراحی قرار بگیرد. در صورتی که فرد دچار پارگی آنوریسم آئورت شکمی شود، نزدیک به 50% این افراد قبل از رسیدن به بیمارستان جان خود را از دست می دهد. به طور کلی هر چه زمان بیشتری برای انتقال فرد به اتاق عمل نیاز باشد. احتمال مرگ و آنوریسم بزرگ شدن (اتساع) یک رگ خونی است.

کلمه «آنوریسم» از یک کلمه یونانی به معنای «گشاد شدن» گرفته شده است. در نتیحه آنوریسم آئورت به معنی گشاد شدن آئورت، شریان اصلی که از قلب خارج شده و مسئول رساندن خون به قسمت های مختلف بدن است.

در نتیجه آنوریسم آئورت به معنی اتساع یا باد کردن رگ آئورت است.

آنوریسم آئورت ممکن است در هر قسمتی از بدن و در هر جایی که رگ آئورت وجود داشته باشد به وجود بیاید. اما اکثر آنوریسم های آئورت در قسمت شکم اتفاق می افتد. بیشتر آنوریسم های شکمی در زیر شریان های کلیوی، رگ هایی که وظیفه خون رسانی به کلیه را دارند، اتفاق می افتد. حتی آنوریسم آئورت شکمی ممکن است رگ های ایلیاک را نیز درگیر کند. اغلب دیواره های داخلی آنوریسم لخته های خونی وجود دارد که در نتیجه خون راکد داخل آن به وجود آمده است.

دیواره داخلی آنوریسم شبیه تخته های چند لایه، حالت لایه لایه دارد.

آئورت قفسه سینه و شکم

آئورت یکی از شریان های بزرگ و اصلی است که از قلب خارج شده و خون را به اعضای مختلف بدن می رساند. رگ آئورت از دریچه آئورت شروع شده، این دریچه بطن چپ قلب را از آئورت جدا کرده و از ترشح خون و بازگشت آن در حین انقباض و پمپاژ خون، به داخل قلب جلوگیری می کند. اسم قسمت های مختلف آئورت بر اساس محل قرار گیری و ارتباط آن ها با قلب نام های مختلفی گرفته اند. بسیاری از آنوریسم های آئورت دارای فرم دوکی شکل هستند. شکل آن ها همانند دوک بوده و در اطراف رگ آئورت شروع به عریض شدن می کنند.

بخش های مختلف آئورت با توجه به ارتباط آن ها با قلب و محل قرار گیری شان نام های خاصی دارند:

• نقطه شروع آئورت را با نام آئورت صعودی یا بالا رونده (ascending aorta) می نامند.
• در ادامه قوس آئورت را با نام آئورت پایین رونده یا نزولی (descending aorta) می شناسند.
• قسمتی از آئورت که در داخل سینه قرار گرفته است را با نام آئورت قفسه سینه می شناسند.
• آئورت قرار گرفته در قسمت شکم را آئورت شکمی می نامند.

آئورت شکمی از دیافراگم شروع شده و تا اواسط شکم کشیده می شود، نهایتاً این رگ به شریان های ایلیاک (خاجی در لگن) تقسیم شده و خون را به پاها می رساند.

درمان آنوریسم آئورت شکمی 

• باید به این نکته توجه داشته باشید که بیماری آنوریسم آئورت شکمی به مرور زمان گسترش یافته  و شدت می گیرد. بیماران مبتلا به آنوریسم شکمی هر کدام شرایط خاص خود را داشته و درمان و ترمیم نیز با توجه به سایز و اندازه آنوریسم، سن بیمار و شرایط و سلامتی بیمار متفاوت خواهد بود. هرچه قدر اندازه آنوریسم آئورت فردی بزرگ شود، احتمال پارگی و مرگ او افزایش خواهد یافت. آنوریسم های سایز کوچک را می توان با استفاده از عکس برداری و سونوگرافی مکرر تشخیص داد.

جراحی آنوریسم آئورت شکمی 

به طور کلی برای درمان و ترمیم آنوریسم دو راه حل وجود دارد:

روش جراحی سنتی

• ابتدا شیوه قدیمی و سنتی که عمل جراحی است.
• برای انجام این عمل جراحی برشی بزرگ در داخل شکم ایجاد شده و اقدام به تشخیص و شناسایی آنوریسم آئورت می کنند. سپس این قسمت را از داخل شکم خارج می کنند.
• قسمت برداشته شده از آئورت نیز با استفاده از گرافت مصنوعی جایگزین خواهد شد.

پیوند درون عروقی

• برای اینکار یک سوند یا لوله در داخل شریان فمورال(ران) در داخل کشاله ران قرار داده و گرافت در محل مورد نظر قرار می گیرد تا از توسعه و پیشرفت آنوریسم جلوگیری کند.
• نوع درمان انتخابی باید بر اساس محل آنوریسم، اندازه و شکل آن باشد.

روش های درمان غیر جراحی

• به محض تشخیص آنوریسم در بدن بیمار، هدف پزشک جلوگیری از رشد و بزرگ شدن این ائوریسم است.
• کنترل عوامل خطرناک یکی از مهم ترین کارهایی است که برای جلوگیری از این رشد می توان در پیش گرفت.

کنترل ها شامل موارد زیر می شود:

• کنار گذاشتن سیگار
• کنترل میزان کلسترول خون
• تحت کنترل قرار دادن بیماری دیابت
• جلوگیری از بالا رفتن فشار خون
• داروهای بتا بلاکر می تواند به کنترل فشار خون و کاهش فشار خون در داخل آنوریسم کمک زیادی کند.

نظارت منظم بر روی اندازه آنوریسم

• آنوریسم معمولی در مردان 1.7 سانتیمتر و برای خانم ها 1.5 سانتیمتر است.
• آنوریسم های زیر 3.0 سانتیمتر که به صورت تصادفی تشخیص داده می شوند نیازی به پیگیری و ارزیابی مجدد نخواهند داشت.
• آنوریسم هایی با اندازه 3.0 تا 4.0 سانتیمتر باید هر ساله با استفاده از سونوگرافی بررسی شده و تحت نظارت قرار بگیرند تا در صورت بزرگ تر شدن یا اتساع بیشتر تحت اقدام پزشکی و درمانی قرار بگیرند.
• آنوریسم های بین 4.0 تا 4.5 سانتیمتر باید هر 6 ماه با استفاده از سونوگرافی تحت نظارت قرار بگیرد.
• آنوریسم های بزرگتر از 4.5 سانتیمتر باید برای ترمیم تحت جراحی و مراقبت پزشک و جراح متخصص قرار بگیرد.

عوارض آنوریسم آئورت شکمی 

آنوریسم آئورت می تواند باعث ایجاد درد در شکم بیمار شود.

گاهی اوقات وقتی که درد آنوریسم بیشتر شده و به کمر و پهلو ها منتقل شود، فرد ممکن است در تشخیص خود دچار اشتباه شده و تصور کند که دچار سنگ کلیه شده است. در صورتی که فرد به اشتباه متوجه بیماری خود شده یا نسبت به دردها واکنشی نشان ندهد، این تورم ممکن است باعث پارگی شده و فرد را تا پای مرگ بکشاند. در موارد نادر بعضی از داروهای آنتی بیوتیکی ممکن است باعث پارگی آنوریسم آئورت شوند.